20
Yaxşı olardı ki, ailənin ictimai dəyərini dərk edərək, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə
Dövlət Komitəsi siyasət, əmək, təhsil sahələrində gender bərabərliyinin bərqərar edilməsi, daha
yaxşı yaşamaq üçün qadın hüquqlarının təsdiq edilməsi istiqamətlərində daha çox regional
proqramlar hazırlasın.
Gender bərabərliyi üzrə milli mexanizm: təcrübə, problemlər və vətəndaş cəmiyyəti ilə
əməkdaşlıq perspektivləri
Gender yanaşması dövlət siyasətinin bütün struktur elementlərinin inteqral hissəsi
olmalıdır. Bununla yanaşı vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələrinə hər iki cinsə mənsub olan
insanların mənafelərini müdafiə edərək gələcək inkişafı üçün şərait yaratmaları vacibdir. Bu
zaman, bir çox səbəblərə görə ayrı-seçkiliyə məruz qalan və Azərbaycan əhalisinin 52%-ni təşkil
edən qadınların gender maraqlarına xüsusi yer ayrılmalıdır.
Bizim fikrimizcə, gender bərabərliyi problemləri üzrə dövlət və vətəndaş strukturlarının
dialoqunun təşkil ediməsi üçün monitorinq və institusional mexanizmin effektivliyinin düzgün
qiymətləndirilməsi sistemi əsas ola bilər. Monitorinqin keçirilməsi üçün bizə gender
bərabərliyinin təminatına dair müəyyən sahələr üzrə fəaliyyət göstərən nazirliklərin işi haqqında
məlumatı öyrənmək vacib idi. Biz iki metoddan istifadə etmişdik: elektron məktubların-
tələbnamələrin göndərilməsi və telefon sorğusu. Bunlar sadə insanların dövlət məmurları ilə
əlaqə yarada bilmələrinin səviyyəsinin və məmurların vətəndaş cəmiyyətinin tələblərinə reaksiya
verməsinin qiymətləndirilməsi üçün kifayət qədər məhsuldar metodlardır. Sorğulara aşağıdakı
suallar daxil idi:
1.
Sizin struktur gender bərabərliyi üzrə hansı proqramı yerinə yetirir?
2.
Gender bərəbərliyi haqqında qanunun qəbul edilməsi ilə əlaqəli sizin struktur
tərəfindən hansı normativ aktlar qəbul edilmiş, və ya təklif edilmişdir?
3.
Gender bərabərliyinin təminatı məqsədilə sizin struktur vətəndaş sektoru ilə necə
əməkdaşlıq edir?
4.
Sizin strukturun cavabdeh olduğu sahədə qadınların hüquqlarının pozulması ilə bağlı
müraciətlər tez-tez olurmu?
5.
Qadınların müraciətləri üzrə sizin struktur hansı addımlar atır?
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi böyük təvazökarlıqla gender
siyasətinin həyata keçirilməsinə cavabdeh olan, müəyyən sahələr üzrə nazirliklərin
əməkdaşlarının bütün koordinatlarını “fokal mərkəzləri” bizə təqdim etdi. Bu təşkilati dəstək
sayəsində, məlumat almaq üçün konstitusional hüquqa malik və vətəndaş cəmiyyətinin
strukturuna daxil olan GBQT İB 20 nazirliyə və 9 dövlət komitəsinə müraciət etmişdir. Dörd ay
21
ərzində biz, aşağıda göstərilən strukturların ünvana müraciət etmiş və telefon vasitəsilə əlaqə
yaratmışıq:
1.
Xarici İşlər
Nazirliyi
2.
Daxili İşlər Nazirliyi
3.
Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi
4.
Мüdafiə Nazirliyi
5.
Fövqəladə Hallar Nazirliyi
6.
Müdafiə Sənayesi Nazirliyi
7.
Ədliyyə Nazirliyi
8.
Мaliyyə Nazirliyi
9.
Vergilər Nazirliyi
10.
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi
11.
Sənaye və Energetika Nazirliyi
12.
Nəqliyyat Nazirliyi
13.
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi
14.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
15.
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi
16.
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
17.
Təhsil Nazirliyi
18.
Səhiyyə Nazirliyi
19.
Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi
20.
Gənclər və İdman Nazirliyi
1.
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi
2.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi
3.
Qaçqın və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsi
4.
Dövlət Gömrük Komitəsi
5.
Dövlət Əmlakının İdarə Olunması üzrə Dövlət Komitəsi
6.
Torpaq və Xəritəçəkmə üzrə Dövlət Komitəsi
7.
Dövlət Statistika Komitəsi
8.
Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi
9.
Xaricdə Yaşayan Azərbaycanlılarla iş üzrə Dövlət Komitəsi
Lakin keçirilən tədqiqatlar göstərdi ki, gender bərabərliyi üzrə milli strukturlardan yalnız
aşağıda göstərilən nazirliklərə virtual şəkildə müraciət etmək mümkündür: Xarici İşlər Nazirliyi,
Maliyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi və Dövlət Statistika Komitəsi, Xaricdə Yaşayan Azərbaycanlılarla iş üzrə Dövlət
22
Komitəsi. Daxili İşlər Nazirliyinin fokal mərkəzi ilə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvanı
axtarmağa cəhd göstərən zaman Daxili İşlər Nazirliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən zorakılıq
qurbanlarına kömək üçün yaradılmış, “Qaynar xətt”lə əlaqə yaratdıq, amma orada da bizi
maraqlandıran elektron ünvanı tapmaq mümkün olmadı.
Paradoks da olsa, faktdır: hökumətin elektron rabitəsi ilə təminatına birbaşa cavabdeh olan
Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin fokal mərkəzi elektron rabitə ilə təmin
olunmayıb. Bütün bunlardan ancaq birmənalı nəticə çıxarmaq mümkündür: gender siyasətinin
həyata keçirilməsinə cavabdeh olan dövlət strukturları virtual cəhətdən əlçatmazdırlar, bu isə öz
növbəsində kompüter informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə milli strategiyaya ziddir.
Amma bütün nazirliklərin internetə çıxışı mövcuddur və hər bir nazirliyin öz saytının olması
vacibdir, belə bir təəssürat yaranır ki, onlar vətəndaş cəmiyyətinin subyektləri ilə virtual əlaqə
yaratmaqda maraqlı deyillər. Hətta Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin
saytında da adi insanların müraciət edə biləcəkləri elektron ünvan və əlaqə koordinatları yoxdur.
Bizi həmçinin idarələrdə və ya nazirliklərdə gender bərabərliyinin həyata keçirilməsinə
cavabdeh olan məmurların statusu və vəzifə səlahiyyətləri maraqlandırırdı. Yalnız iki nazirlikdə
gender siyasətinə nazir müavinləri nəzarət edir: Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində Sevda
Məmmədəliyeva və Təhsil Nazirliyində İradə Hüseynova. 16 nazirlik və dövlət komitələrində
fokal mərkəz kadrlar şöbəsinin müdiri və ya əməkdaşları, bəzi hallarda ümumi şöbələrin
əməkdaşları təmsil edirlər. Bu cür vəziyyət aşağıda göstərilən nazirliklərdə nəzərə çarpır: Daxili
İşlər və Milli Təhlükəsizlik, Fövqəladə Hallar, Sənaye Müdafiəsi, Vergilər, İqtisadi İnkişaf,
Sənaye və Energetika, Nəqliyyat, Kənd Təsərrüfatı, Ekologiya və Təbii Sərvətlər, Rabitə və
Texnologiyalar nazirlikləri. Analoji vəziyyət aşağıdakı dövlət komitələrində də müşahidə edilir:
Qaçqın və Məcburi köçkünlər, Qiymətli Kağızlar, Gömrük Nəzarəti, Dövlət Əmlakının İdarə
Olunması , Xaricdə yaşayan Azərbaycanlılarla iş Üzrə Dövlət Komitələrində.
Problem yalnız gender bərabərliyinə cavabdeh olan məmurların statusları haqqındakı
məlumatın əlçatan olması deyil, halbuki bu kifayət qədər prinsipial bir məsələdir. Əsas problem
həmin məmurların gender sahəsindəki bilik və səlahiyyətlərinin səviyyələrinin hansı durumda
olmasıdır. Əlbətdə bu əməkdaşların gender sahəsindəki fəaliyyətlərinin motivasiyası üçün dövlət
büdcəsindən heç bir vəsait ayrılması nəzərdə tutulmayıb. Gender problemlərinə deklorativ,
formal yanaşma hər şeydən çox bu səbəbə görə başa düşülür. Bundan əlavə, dövlət məmurlarının
keçdiyi hazırlıq mərhələsinin gender ölçülməsi həyata keçirilmir və telefon müsahibələrindən
göründüyü kimi, bir çox fokal mərkəz nümayəndələrinin baza - gender bilikləri yoxdur, onların
hazırlıqları üçün lazım olan vəsaitlərinin yoxluğu isə keyfiyyətli iş prinsiplərinə maneədir.