Microsoft Word Nax. Mr. Az?ri-son end doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
5 4.6. Büzücü materiallar istehsalı üçün mineral xammallar ......................................................................... 202 4.6.1. Gips və gəc .................................................................... 202 4.7. Əhəng .............................................................................. 212 4.8. Qum-çınqıl qarışığı və tikinti qumu ................................. 214 4.9. Tikinti daşı ........................................................................ 228 ƏDƏBİYYAT SİYAHISI .................................................................... 231 6 G İ R İ Ş Naxçıvan Muxtar Respublikası 1924-cü ildə Türkiyə ilə Rusiya arasında bağlanmış Qars müqaviləsinə əsasən, Azərbaycan SSR-nin tərkibində yaradılmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycanın ən mühüm strateji regionlarından biri olub, Türkiyə, İran və digər dövlətlərlə həmsərhəddir. Bu regionda lap qədim zamanlardan bu günə qədər azərbaycan türkləri yaşamış və bundan sonra da yaşayacaqlar. Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbiəti füsunkar və cazibədar gözəlliyi, əsrarəngiz dağ landşaftları və Araz çökəkliyi ilə səciyyələnir və çoxsaylı müxtəlif faydalı qazıntı yataqları ilə zəngindir. Naxçıvan çökəkliyindəki Nehrəm və digər daşduz yataqları unikal ehtiyatlara malikdir. Həmçinin unikal yataqlar sırasına Nehrəm qrupu dolomitlərin, Badamlı, Sirab və digər mineral su yataqlarının balans və proqnoz ehtiyatları da aiddir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisində çoxsaylı mis, molib- den, kobalt, volfram, manqan, alüminium, maqnezium, qurğuşun, sink, sürmə, mərgümüş və digər metal faydalı qazınti yataqları mövcuddur. Metal faydalı qazıntıların müəyyən edilmiş və proqnozlaşdırılan eh- tiyatları mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Uzun illər ərzində Gümüşlü və Parağaçay yataqlarından qurğuşun- sink və molibden filizləri çıxarılmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının mineral-xammal resurslarının ümumi balansında qeyri-filiz faydalı qazıntılar və tikinti materialları mühüm yer tutur. Bunların arasında Duzdağ və Nehrəm daşduz yataqları, Nehrəm qrupu dolomit yataqları, Buzqov, Şahtaxtı, Qarabağlar travertin yataqları və digərləri böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tədqiqatlar göstərir ki, Duzdağ daşduz yatağı çox qədim zaman- lardan, təqribən 5000 ildən yuxarıdır ki, istismar olunur. 1970-ci illərin əvvəllərində Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi H.Ə.Əliyevin təşəbbüsü ilə Nehrəm dolomit və Nehrəm daşduz yataqlarını birgə istismara cəlb etməklə maqnezium, xörək duzu, xlor, susuzlaşdırılmış soda və digər məhsulların alınması məqsədilə mühüm bir layihə hazırlanmışdır. Bu yataqların bazasında illik məhsuldarlığı 3-6 mln. ton filiz olan iki mədənin, 3 zavodun və Daşkəsənə bənzər iri bir şəhərin tikintisi nəzərdə tutul- muşdur. 7 Bu kompleksin tikintisi Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XXIV qurultayının direktivlərinə salınmışdır. Lakin o dövrdə nəzərdə tutulan işlərin həyata keçirilməsi bəzi qüvvələrin təsiri altında mümkün olmamışdır. Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra ümum- milli liderimiz Heydər Əliyev respublikanın, o cümlədən Naxçıvan Muxtar Respublikasının iqtisadiyyatının inkişafında yeni dövrün baş- lanğıcını qoymuşdur. Hazırda bu işləri onun davamçısı, respublikanın Prezidenti İlham Əliyev müvəffəqiyyətlə davam etdirir. 2001-ci ildən - Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yarandıqdan sonra Azərbaycanda, o cümlədən Naxçıvan Muxtar Respublikasında da geoloji-kəşfiyyat işlərinin həcmi genişləndirildi. Ölkənin xalq təsərrüfatının artan tələbatını təmin etmək məqsədilə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi və Milli Geoloji Kəşfiyyat Xidməti tərəfindən yaxın illər üzrə geoloji-kəşfiyyat işlərinin aparılması üçün yeni Proqram hazırlanmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının mineral ehtiyatları kifayət qədər perspektivlidir. Regional geologiya, maqmatizm və metallogeniya sahəsində Ş.Ə.Əziz- bəyov, R.N.Abdullayev, T.H.Hacıyev, A.D.İsmayılzadə, V.M.Babazadə, M.İ.Rüstəmov, H.B.Mustafayev, S.Ə.Bəktaşi, V.İ.Əliyev, A.Məmmədov, Muratov qrupu (Uspenskaya N.S. və başqaları, MGKİ), V.N.Nağıyev, Ç.M.Xəlifəzadə, C.A.Azadəliyev, Ə.İ.Mahmudov, V.Q.Ramazanov və başqaları tərəfindən çoxsaylı elmi-tədqiqat işləri aparılmışdır. Geoloji planalma sahəsində Ə.H.Babayev, Q.Q.Əliquliyev, F.A.Mustafayev, Ə.N.Musayev, H.İ.Əliyev, Q.İ.Allahverdiyev və başqaları tərəfindən muxtar respublika ərazisinin müxtəlif miqyaslı xəritələri tərtib olunmuşdur. Filiz faydalı qazıntı yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı işləri M.Ə.Mustafabəyli, N.Y.Quxman, Q.A.Tvalçrelidze, Ə.H.Babayev, V.N.Nağıyev, İ.R.Mövsümov, Ş.Q.Hacıyev, M.A.Ağasıyev, Ə.F.Kə- rimov, M.B.Zeynalov, M.M.Səmədov, Y.Ə.Kərimov, M.Ə.Seyidov, R.V.Həsənov, Ə.V.Vəliyev, Z.İ.Mirzəyev, A.C.Cəfərov, R.N.Zeynalov və başqaları tərəfindən yerinə yetirilmişdir. Qeyri-filiz, tikinti materialları və bəzək daşları yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı T.M.Seyidov, İ.Ə.Məmmədov, B.P.Jüze, F.A.Axundov, M.S.İsmayılov, Q.M.Krentsel, O.İ.İsmayılov, S.A.Rüstəmov, F.T.Rzayev, Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|