Microsoft Word Nax. Mr. Az?ri-son end doc

 
27
Şəkil  2. Qapıcıq damar və ştokverk tipli molibden təzahürünün  sxematik 
geoloji xəritəsi. 
 1–allüvial, elüvial-delüvial çöküntülər; 2–qranodiorit-porfir; 3–kvarslı sienit-
diorit; 4–qabbro-diorit, diorit; 5–törəmə kvarsitlər, buynuzdaşları; 6 –kvars da-
marları; 7 –molibdenin damarcıq-möhtəvi filizləşməsi; 8 –qırılma pozulmaları.
 
 
Geoloji quruluşu. Yataq Ordubad plutonunun endotəmas zona-
sına aid edilir. Yatağın geoloji quruluşunda ortadənəli kvarslı monso-
dioritlər və orta–iridənəli leykokrat kvarslı monsonitlər iştirak edir. 
Onların arasında dioritləşmiş andezitlərlə mürəkkəbləşmiş, həmçinin 
qeyri-düzgün formalı  çıxışlar  şəklində  kvarslı diorit və diorit qalıqları 
müşahidə olunur. Monsodioritlər  tez-tez diorit, andezit  və digər süxur-
ların ksenolitlərini saxlayır. Yataq ərazisində  yuxarıda sadalanan bütün 
süxur tiplərindən  əlavə qalınlığı 1 m-ə  qədər olan narındənəli porfirgö-
rünüşlü monsonit daykaları, həmçinin xırdadənəli qranit və qranitaplit 
daykaları rast gəlinir. Həmçinin, petroqrafik tərkibinə görə bir-birinə 
yaxın iki generasiyalı diorit-porfir daykaları geniş inkişaf tapmışdır. 
Onlar biotitlə  bərabər, hornblend saxlayaraq daykanın uzanma istiqa-
mətində aydın istiqamətlənmiş möhtəvilərə malikdir. Bundan əlavə,  
daha böyük daykalar və qeyri-düzgün formalı qranodiorit-porfir cisimləri 
müşahidə olunur. Axırıncılar yataq ərazisində daha cavan maqmatik 
əmələgəlmələr hesab olunur. Yatağın cənub-şərq hissəsində, artiq filiz 

---

 
28
sahəsindən kənarda, kəskin porfir görünüşlü, iridənəli qranodioritlər 
inkişaf etmişdir. Onlar aydın  şəkildə iridənəli leykokrat monsonitləri 
yarır və sonuncularda gözlə seçilən dəyişikliklər yaratmır. 
Filiz cisminin morfologiyası  və kimyəvi tərkibi. Yataq ərazi-
sində 16 kvars-molibden damarı  və  şimal-qərb istiqamətli brekçiyalaş-
mış, kvarslaşmış 5 mis-molibden  minerallaşma zonası aşkar edilmişdir. 
Kvars-molibden damarının qalınlığı adətən 0,2 m-dən 1,5 m-dək dəyişir. 
Onlar tez-tez bir neçə santimetrə  qədər daralır və ya 1,5-2,0 m-ə  qədər 
genişlənir. Damarların uzunluğu onlarca metrdən başlayaraq 500 m-ə 
qədər çatır və misin miqdarı 0,1-6,75%, molibden isə 0,01-1,17% təşkil 
edir. Daha yaxşı öyrənilmiş  və maraq kəsb edən damar 7 №-li və 
“Qapıcıq” damarlarıdır. Onlar yer səthində 450 və 350 m, dərinliyə isə 
260 m və 160 m izlənilmişdir. 01.01.1965-ci il tarixə 7 №-li damar üzrə 
C
2
 kateqoriyası üzrə hesablanmış ehtiyatlar:  orta miqdarı 0,63% olmaqla 
molibden -678 t, orta miqdarı 1,24% olmaqla mis 1335 t  təşkil edir. 
Filiz cisminin orta qalınlığı 0,92 m-dir.  
Filiz cismində molibden və mislə bərabər orta miqdarı 0,4-1,2 q/t  
olan qızıl, 0,04% renium (molibdenitdə) və s. aşkar edilmişdir.  
Filizin mineral tərkibi. Qapıcıq yatağı Parağaçay yatağına oxşar 
yataqdır. Əsas filiz əmələ gətirən  minerallar pirit, xalkopirit, molibdenit 
və süd-ağ rəngli iridənəli kvars damarları hesab olunur. 
Perspektivliyi və proqnoz. Qapıcıq yatağı Parağaçay yatağı ilə 
oxşar olduğuna görə, burada da kvarsla birlikdə  molibdenin  damar və 
damar zonaları, qızıl-sulfid zonaları inkişaf etmişdir. Bu obyektdə mis-
porfir filizləşməsi öyrənilməmişdir. Materialları analiz edərkən V.N.Na-
ğıyev belə bir nəticəyə gəlmişdir ki, Qapıcıq yatağının alt horizontunun 
mis-molibden-porfir filizinə keçmə ehtimalı qaçılmazdır. Qapıcıq yatağı 
şimal-qərb istiqamətdə uzanan suayırıcıdan keçən iri qırılmanın mər-
kəzində yerləşir ki, buraya Misdağ, Qapıcıq və Göygöl yataqları aid 
edilir. Qapıcıq yatağı  həmçinin  şimal-şərq istiqamətli qırılma ilə bir 
xətdə yerləşir. Beləliklə, Qapıcıq yatağı mis-molibden saxlayan iki  
qırılmanın kəsişməsində yerləşir ki, bu da onun müsbət mənada pers-
pektivli olduğunu göstərir. 
M.A.Ağasıyev  (1977) tərəfindən  damar tipli Qapıcıq yatağında 
molibdenin proqnoz ehtiyatları 1,5-2,0 min ton miqdarında qiymətlən-
dirilmişdir. V.N.Nağıyevin nöqteyi-nəzərincə,  mis-porfir tipli filizləşmə 
də nəzərə alınarsa, bu obyekt çox yüksək qiymətlən-dirilməlidir. Hazırda 
damar tipli Qapıcıq yatağı Parağaçay mədəni üçün əlavə xammal bazası 

---

 
29
ola bilər. Yatağın dağ-texniki şəraiti əlverişli olub, filizin bir neçə hori-
zontda horizontal dağ qazmaları ilə açılmasına və istismar olunmasına 
imkan yaradır.  
 
1.3.1.3. Mədəndərəsi təzahürü  
 
Mədəndərəsi (Toxlugədik) damar-molibden təzahürü Parağaçay-
Urumus filiz sahəsinin cənubunu  əhatə edərək,  Şordərə çayının yuxarı 
axım hissəsində 2 kv.km-ə yaxın sahəyə malikdir. Yatağın mütləq yük-
səkliyi 2300-2700 m-dir. K.N.Şilenkonun (1935), R.X.Rəfibəylinin 
(1946), M.A.Mustafabəylinin (1951), İ.Q.Həsənovun (1957) və başqa-
larının işlərinə görə, Ordubad plutonunun endotımas zonasında 21 kvars-
molibden damarı aşkar edilmişdir. Sonradan M.A.Ağasıyev (1963) tərə-
findən aparılan axtarış  işləri nəticəsində bu damarlara daha 10 damar 
əlavə olunmuşdur. Təzahürün öyrənilməsi Ə.H.Babayev (1970), R.Y.Hə-
sənov (1978), Z.İ.Mirzəyev,  Ə.H.Babayev (1989) tərəfindən davam et-
dirilmiş və nəticədə aşkar olunmuş kvars-molibden damarlarının miqdarı 
30-a qədər yüksəlmişdir. Təzahürün dağ-texniki və hidrogeoloji şəraiti 
əlverişlidir. Relyef güclü doğranmışdır. 
Geoloji quruluşu.  Sahədə intruziv süxurlar kompleksi qabbro-
dioritlə, qranodioritlə, kvarslı sienit-dioritlə, qranodiorit-porfir daykası 
ilə, diorit-porfirlə, lamprofirlə və aplitlə təmsil olunur. İntruziv kompleks 
Eosenin vulkanitlərini yarır. Sonuncular plutonla təmasda güclü dəyişil-
miş  və törəmə kvarsitlərə çevrilmişdir. Törəmə kvarsitlər zolağının eni 
300-320 m-dən 800 m-ə  qədər olmaqla şimal-qərb istiqamətdə uzanır,  
sonra da Parağaçay yaxınlığındakı dar dərədə  kəskin  şəkildə öz istiqa-
mətini 0-20
0
 bucaq altında şimal və şimal-şərqə tərəf dəyişir. Təzahürün 
daxilində  en istiqamətinə yaxın, bəzən  şimal-şərq istiqamətli  qopuq 
çatlar geniş inkişaf etmişdir.  
Filiz cisminin morfologiyası  və kimyəvi tərkibi. Filizləşmə 
damar tiplidir. Mədəndərəsi təzahüründə mis-molibden filizləşməsi mü-
şahidə olunan 30-a yaxın kvars damarları  məlumdur. Damarların uzan-
ması bir-birinə paralel olub, Parağaçay damarının ümumi istiqamətinə 
uyğun gəlir. Onlar cənub və  cənub–şərqə dogru dik bucaq altında (70-
90
0
) yatırlar. Onların qalınlığı 0,1 m-dən 0,7 m-dək dəyişərək orta 
hesabla 0,3 m, uzunluqları isə 100-300 m-dən 500 m-dək çatır. Onlar 
qabbro-diorit, diorit və qranodioritlərin arasında yatırlar. Dəyişmiş yan 
süxurlar (damardan 0,5-1,5 m aralı) kalium çöl şpatları ilə,   serisitləş-

---