Microsoft Word Qezenfer pashayev net son doc
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
B i b l i o q r a f i y a 27 Milli qeyrət Qəzənfər Paşayev haqqında dəfələrlə söz demək, yazı yaz- maq istəmişəm, ancaq həmişə nə isə mane olub; bəlkə də, bu “nə isə” dediyim elə aramızdakı dostluqdur, illərlə davam edən səmimi ünsiyyətdir. Çünki yaxın saydığın, sənətlə bağlı düşüncələrini tez-tez bölüşdüyün adam haqqında yazmaq çə- tindir. Elə bilirsən ürəyindən keçənlərin hamısını onun özünə deyib qurtarmısan, yazmağa bir şey qalmamışdır. Ancaq indi qələmi əlimə alanda hiss elədim ki, əslində, hörmətli məslək- daşıma heç nə deməmişəm, şifahi söylənilənlər uçub gedib. Bir də onu hiss elədim ki, Qəzənfər Paşayevin maraqlı və zəngin ədəbi-elmi yaradıcılığı, axtarışları, tərcümələri və nəhayət, yüksək insani keyfiyyətləri barədə bir məqalədə demək istədik- lərinin hamısını çatdırmaq çətindir. Evində, süfrəsinin başında, saz-söz məclislərində, ədəbi müzakirələrdə, yaradıcılıq gecələ- rində, yollarda, yad ölkələrdə, dostların yaxşı və ya pis günlə- rində hər dəfə onun xarakterinin yeni, maraqlı bir tərəfini görmüşəm. Bunların hər biri haqqında ayrıca yazı yazmaq olar. Nə yaxşı ki, qələm dostları, müxtəlif nəsilləri təmsil edən ədib- lər, tənqidçilər, qonşu ölkələrdən olan qələm sahibləri onun bu keyfiyyətlərinə dəyərli yazılar həsr ediblər. Həyat və yaradıcılıq yolları bir-birinə bənzəmir. Buna uy- ğun olaraq, cəmiyyətdə tutulan yerlər də fərqlidir. Xalqın sər- kərdəsi də var, fərarisi də, öz yurdunu hörmətə mindirəni də var, hörmətdən salanı da, dünya boyu millətin bayrağını ucal- danı da var, siçovul kimi gizlicə xəzinəsini dağıdanı da.... Ömrü xalqın taleyindən ayrılmayan, onun tarixini yaradan, ağır və xoş günlərdə hadisələrin kəsişmə nöqtəsində olan, millətinin bütün ağrılarını içindən keçirən, şəxsiyyəti və əməyi ilə maya- ka çevrilən və bütün bunlara görə, təəssüf ki, daim qaragüru- Qəzənfər Məhəmməd oğlu Paşayev 28 hun, cəhalətin hədəfində olan bir zümrə də var: Milli ziyalılar. Qəzənfər Paşayev bu ziyalılardan biridir. O, vətəndaş və alim vəzifəsini bütün ömrü boyu yorulmadan xalqına xidmət etmək- də görmüşdür. Bunu görmək üçün ayrıca bir araşdırma apar- mağa ehtiyac yoxdur. İş yerlərini, kitablarını, məqalə və çıxış- larını, xeyriyyəçiliyini ən ümumi şəkildə göz önünə gətirsən, yetərlidir. Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə onun kitablarını “xə- zinə” adlandırmışdır. Qəzənfər Paşayevin İraqda tərcüməçi iş- lədiyi illərdə burada yaşayan və özlərini türkman adlandırsalar da, Azərbaycan türklərinin bir parçası olan, bütün türk xalqları arasında məhz bizdən olduqlarını etiraf edən və sayları 3 mil- yonu aşmış soydaşlarımızın dilini, dialektini öyrənməsi, şifahi xalq ədəbiyyatını toplayıb Azərbaycanda, Türkiyədə, İraqda, İranda dəfələrlə nəşr etdirməsi böyük bir tarixi hadisə idi. Çünki ondan öncə İraqa səfər etmiş tək-tək şairlərimizin (Rəsul Rza, Bəxtiyar Vahabzadə, Qasım Qasımzadə) qeydlərinə qədər xaricdə xalqımızın bu böyük qanadı haqqında məlumatımız yox idi. Faciəli İran-Osmanlı savaşlarının sonunda o vaxta qə- dər həmişə Azərbaycanın sərhədləri daxilində və yurdumuzun bir parçası olmuş, yüz illər boyu Azərbaycan türklərinin yaşa- dığı bu bölgə tarixin amansız yanlışlığı olaraq Cənubi Azər- baycandan qopub İraqda qalmış və Yaxın Şərqə aparılan an- titürk siyasəti sonucunda tədricən əlaqələrimiz qopub qırılmış- dır. Qəzənfər Paşayevin çoxcəhətli fəaliyyətinin ən dəyərli nə- ticələrindən biri yurdun unudulmuş böyük parçasını Azərbay- canın tarixi, mədəni, mənəvi, dil və folklor xəritəsinin içərisinə qaytarması olub. O, etnik sərhədlərimizin Urmiyanın cənubun- dan deyil, Mosuldan, Ərbildən, Kərkükdən keçdiyini sübut et- di. Məncə, təkcə bu işi onun bir ömür boyu üzüağ, başı uca gəzməsinə kifayət edər. Üst-üstə altı il İraqda yaşamış alim qardaşımızın əsas sənəti mütərcimlik olsa da, o, fürsətdən ya- rarlanaraq həm Azərbaycan dilinin Kərkük dialektini araşdır- mış, həm də İraq-türkman folklorunu toplayaraq bütun incəlik- B i b l i o q r a f i y a 29 ləri öyrənmişdir. Sonradan bu mövzulardan birincisi onun dil- çilik üzrə namizədlik işi, ikincisi ədəbiyyatçı-folklorşünas kimi doktorluq işi olmuşdur. İngilis dili mütəxəssisi olsa da, Azər- baycan dilinə və folkloruna xidmət göstərdi. Üstəlik, “Altı il Dəclə-Fərat sahillərində” adlı publisistik kitabı ilə o həm bütövlükdə İraqı, həm də İraq türklərini bütun tərəfləri ilə Azərbaycan oxucusuna tanıtdırdı... Dostluğumuzun hansı ildən, hansı aydan başlandığını xa- tırlamıram. İlk növbədə, “Kərkük bayatıları” (Rəsul Rza ilə birgə) kitabından tanımışdım onu. O vaxt “Ədəbiyyat və incə- sənət” qəzetində işləyirdim və bu kitabın ədəbi mühitdə necə böyük reaksiya doğurduğunun şahidi idim. İraqda ikinci dəfə işləyib qayıdandan sonra tez-tez görüşürdük. “Yazıçı” nəşriy- yatının baş redaktoru kimi “Altı il Dəclə-Fərat sahillərində” ki- tabının əlyazmasını gözdən keçirəndə Qəzənfər bəyin istedadı- nın başqa bir tərəfi, publisistikasının gücü məni sevindirmişdi. Təbii ki, o bu kitabı yazmazdan öncə də İraqda gördükləri ba- rədə tez-tez söhbət açırdı. Amma bunlar yazılmasa, söhbət ola- raq qalacaqdı. Qoy bu sözlərimi təvazökarlıqdan kənar sayma- sınlar. Qəzənfər müəllimin mətbuatda yazdığı kimi, o bu əsərə mənim məsləhətimlə girişdi. İraqı oxucularımıza tanıtdıran bu kitab tezliklə ədəbi hadisəyə çevrildi, əl-əl gəzdi. 130 min tiraj- la buraxılmasına baxmayaraq, dükanlarda tapılmadı. Bundan əvvəl və bundan sonra onlarla kitabı nəşr olunsa da, “Altı il Dəclə-Fərat sahillərində” Qəzənfər Paşayevin yaradıcılıq yolu- nun ən ciddi uğurlarından biri olaraq qaldı. Onu Azərbaycanın və İraq türklərinin hər bir ailəsində tanıtdırdı və sevdirdi. Bu ciddi elmi-bədii tanıtım kitabı macəra romanlarından çox oxundu və çox bəyənildi. Şair Qasım Qasımzadənin məqaləsində Qəzənfər bəyin “yorulmaz işgüzarlığı” ayrıca vurğulanır. Doğrudan da, bu gün onun kitablarını, məqalələrini, elmi araşdırmalarını, tərcümələ- rini, tərtib etdiyi topluları göz önünə gətirəndə mütərcimliklə, Qəzənfər Məhəmməd oğlu Paşayev 30 pedaqoji işlə, xarici ölkələrə uzunmüddətli ezamiyyətlərlə ya- naşı, bütun bunlara necə vaxt tapdığına heyrətlənirsən. Haqqın- da yazan müəlliflərin dönə-dönə qeyd etdikləri kimi, o, doğru- dan da, “Kərkük pərvanəsi”dir. Kərkük həyatının elə bir sahəsi yoxdur ki, onun diqqətindən kənarda qalsın. Məhz onun zəh- məti nəticəsində İraq-türkman bayatıları, dastanları, mahnıları, atalar sözləri, tapmacaları və s. folklor inciləri, hər biri ayrıca kitab şəklində Azərbaycan oxucusuna çatdırıldı. Bu kitablar təkcə bizdə yox, İraqda və qardaş Türkiyədə də yüksək qiymət- ləndirildi. Bunu İraq alimlərinin məqalələri də aydın göstərir. “Kərkük pərvanəsi” ifadəsinin müəllifi mərhum folklorşünas alimimiz, prof. Bəhlul Abdulla, haqlı olaraq, Qəzənfər müəlli- min şəxsiyyətini, böyük hərflərlə yazılan İNSAN obrazını bütün əsərlərindən yuxarıda tutur. Bu cəhət, özəlliklə Qəzənfər müəllimin xeyirxahlığı, etibarı, deyilən sözə sadiqliyi, alim və şair dostu Ayaz Vəfalının dediyi kimi, “bir gün duz-çörək kəs- diyi yerə qırx il salam vermək” qabiliyyəti bir çox yazılarda dönə-dönə vurğulanır və nəticə etibarilə gözümüz önündə yu- xarıda qeyd olunan kimi əsl bir insan, dəyərli ziyalı obrazı can- lanır. Mən onun bu xüsusiyyətlərini dostları ilə münasibətində dəfələrlə müşahidə etmişəm. Bu baxımdan onun ədəbiyyatşü- naslığımızın patriarxlarından olan Abbas Zamanovla uzun illər davam edən ata-oğul münasibətini xatırlayıram. Biz Abbas müəllimin evində tez-tez görüşürdük. Abbas müəllimin qapısı İraqdan, Türkiyədən, digər türk ellərindən gəlmiş qonaqların üzünə həmişə açıq idi. O dadlı-duzlu məclislərdə Qəzənfər müəllimin yeri ayrı idi. Qəzənfər Paşayev Kərkük folklorunu toplayıb nəşr etmək- lə yanaşı, həm də araşdırmış və bu zəngin xəzinəyə neçə-neçə elmi əsər həsr etmişdir. Bu baxımdan onun namizədlik və dok- torluq dissertasiyaları ilə yanaşı, “Kərkük folklorunun foneti- kası”, “İraq-türkman ləhcəsi”, “İraq-türkman folkloru” əsərləri ayrıca qeyd olunmalıdır. Sonuncu monumental əsər Bakıda, Yüklə 1,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|