Microsoft Word sintaksise girish 03. 07. 2017. doc

B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
402
—
güllü böyük h y timizd  bizd n b q ,   mi lunun  
il si  d   y
y rd . 
Q yd 2: Gör, gör k, görüm, q y, g l, g lin, g ls n  
(g l s n), b x v  s. sözl r  d t kimi i l ndikd   nd n 
s nr   v rgül i r si q yulmur.  n  gör  ki, q yd 
lun n sözl r cüml nin h mcins üzvü  lmur.  M s -
l n:  Q y birisini d   m n söyl yim... (S.S. xund v);  
G l    indi    c bh y       y ld       l q biz. (S.Vur un); 
G ls n   g mid    turub  g miçi il   d l m y s n . 
(S.R him v)  v   s. 
 
Q yd 3: V , il  (l , l ) b l y c l r  v sit sil  b -
l n n h mcins üzvl r  r s nd   v rgül i r si q yul-
mur. M s l n: Y l  ni  v  h m r idi. (S.S. xund v); 
vd   nc q S n  il  B h d r q ld . (N.N rim n v);  
S m dl    hm d  d stdur  v   s. 
 
Q yd 4:  T rkibind   v   b l y c s   l n mür kk b 
b l y c l rl  (v   y xud, v   y , v   h m d   v  s.) 
b l nm   h mcins üzvl r 
r s nd   d   v rgül 
q yulmur.  M s l n:  Bu   n m l r    mirin    rv -
d n n v  y xud q z n n m
 s y h tin  ç xd n  bil-
dirdi.(M.S. rdub di); B zi u ql r  lur ki,  t  
n f si, n v zi i v  s y sind n k n rd   v   y  uz qd  
böyüyür;  htiy c hiss  tm yinc   t s n   x t rl m r  
d . (Mir  C l l) 
 
Q yd 5: Mübt d     xs v  y  bu i r   v zliyi il  
if d   lun r q  v zlik, f il, z rf v  köm kçi nitq 
hiss l rind n  vv l g l rs ,  nd   , bu  v zlikl rin-
d n s nr  v rgül q yulm z. M s l n:   biz  y x nd r 
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
403
—
d m   t d n .(S.Vur un);   g ldi;    ç x d n d -
n   duymu   kimi  dinl y nl rin  r yini bilm k ist -
yirdi. (H.M hdi);      d     ür yind kini   ç b  d m k  
htiy c   duydu.(H.M hdi) 
 
Q yd 6: Mübt d     xs  v zliyi il  if d   lun rs , 
h m d     xs  v zliyi  bu  i r   v zliyind n  vv l 
g l rs ,  nd     xs  v zliyind n s nr  v rgül i r si 
q yulur.  M s l n:  , bu q z td n h m y   s tm q  
ist yirdi.(S.Rüst m) 
 
7)T kr rl n n  yni sözl r  r s nd   v rgül i r si q yulur. 
M s l n: Y l nd r, y l nd r bu  l  bilm z. (S.Vur un);  T brizim,  
T brizim,  göz l  T brizim. (S.Rüst m) 
8)Y lv r , x hi ,  id,  zizl m  bildir n sözl r cüml d   v r-
güll   yr l r. Bu cür sözl r cüml nin  vv lind  g ldikd   nl rd n 
s nr , cüml nin  rt s nd  g ldikd   nl r n h r iki t r find , cüm-
l nin s nund  g ldikd   nl rd n  vv l v rgül i r si q yulur. M -
s l n:  B
n  dönüm,  x   m n  iq  lmu m.(Ü.H c b y v);  y 
x l , s n  ll h, y d m  s lm . (Mir  C l l); N bi,   d n ,   d n ,   
dilin    qurb n!   (S.Rüst m) 
9)H r h ns  bir fikrin d rulu unu t sdiq  tm k üçün i l di-
l n c n n üçün (h qq ), s n öl, s n öl s n,  nd  lsun s nin b
n , 
s d q t h qq , m n ölüm, v ll h v  s. kimi sözl r cüml d  v rgül-
l   yr l r. Bu sözl r cüml nin  vv lind  g ldikd  v rgül  nl rd n 
s nr , cüml nin  rt s nd   g ldikd   nl r n h r iki t r find , 
s nund  g ldikd   nl rd n  vv l v rgül i r si q yulur. M s l n: 
S nin c n n üçün, bu h l n m n  ç x t sir  dir. (C.C bb rl );   
ki i, s n öl, m n s ni h m d n  rt q y d  l r m. (Ü.H c b y v); 
Bir  y görm dim, v ll h! (S.R him v) 
10) zizl m   m q m nd   i l dil n  s n  (...) c n m qurb n, 
q d n (q d n z)  m n   g lsin,  qurb n   lum,  q d n  l m, b
n  

---

B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
404
—
dönüm  v  s. sözl r cüml d   v rgüll   yr l r. Bu sözl r cüml nin 
vv lind  g ldikd   nd n s nr ,  rt s nd  g ldikd   nl r n h r iki 
t r find , s nund  g ldikd   nl rd n  vv l v rgül q yulur. M s -
l n:  S n   c n m qurb n, g ts n ! (N.V zir v); Güln z,  q d n 
m n   g lsin,  d r xm . ( .H qv rdiy v);   l,   qurb n n   lum!   
( .H qv rdiy v). 
11) Cüml d   l n  l v l r v rgüll   yr l r.  l v l r cüml nin 
vv lind   g ldikd   nl rd n s nr ,  rt s nd   g ldikd   h r iki 
t r fd , s nd  g ldikd   nd n  vv l v rgül q yulur. M s l n: M -
ni bur y ,  öz k ndimiz ,  t z  mü llim t yin  dibl r. ( .H qv r-
diy v);   ll rim  t rt mizdir,  gül  kimidir!  (S.S. xund v) 
12) Cüml d   l n xüsusil m l r v rgüll   yr l r. Bunl r 
-
d k  h ll rd  t z hür  dir: 
) Cüml d  mübt d , x b r, t m ml q v   z rfliyi xüsusil -
dir n xüsus n,  l lxüsus, xüsusil  sözl rind n  vv l v rgül q yu-
lur. M s l n: Tiflisd  t tr t sis  lundu u z m n bir ç x  d ml r-
d   d biyy t , xüsusil  dr m turgiy y  böyük h v s  y nm d r. 
(M.F. xund v) 
b)Cüml d  mübt d , t m ml q v  z rfliyi xüsusil dir n   cüm-
l d n sözünd n  vv l v rgül i r si q yulur.  M s l n: R y nu-
muzd ,     cüml d n  r spublik m zd   y ni-y ni  i   y rl ri  ç l r. 
c)Cüml d  mübt d , x b r, t m ml q v   z rfliyi xüsusil -
dir n y ni b l y c s nd n  vv l v rgül i r si q yulur. M s l n: 
Bunu hörm tli  dibimiz Mirz   C lil,  y ni   “M ll     N sr ddin”  
d yir.  (Mir  C l l) 
ç)Cüml d  mübt d n  xüsusil dir n  l v , b q   v  s. q -
m l rd n s nr   v rgül i r si q yulur.  M s l n: Bu  s rd  
b diilikd n b q , yüks k s n tk rl q v rd r. 
13)Cüml d  f ili sif t, f ili b l m  v  m sd r t rkibl rind  
v rgül i r sind n istif d   lunur. Bu 
d k   h ll rd   t z hür 
dir: 
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
405
—
) Müq yis  bildir n kimi q m l  f ili sif t t rkibind n s nr  
v rgül i r si q yulur.  M s l n: H lim   c m ld  göz l  ldu u  
kimi,  xasiyy td    nd n  d   göz ldir.  (S.S. xund v) 
Q yd:  Kimi  q m l   f ili sif t t rkibl ri b nz tm  
m q m nd  i l ndikd  v  z m n mün sib tini bildir-
dikd   nl rd n s nr   v rgül q yulmur.  M s l n: 
ld r m ç x n kimi  ç x r; 
x m dü n kimi 
q p l r    b l y r. 
 
14)H ld  q m l  q r l d rm  bildir n f ili sif t t rkibl rin-
d n s nr   v rgül i r si q yulur.  M s l n:  l n n  z h rind n 
b q l r  öldüyü h ld ,  il n  özü  t nb kinin  q r nd n  z h rl -
nib   t l f    lur.   (S.S. xund v) 
15) - b  v   - r q  kilçili f ili b l m  cüml nin  s l   h mcins 
üzvü  lduqd   nl rd n s nr  v rgül q yulur. M s l n: Q z  y n b, 
m
d n   g l n   s sl r    qul q   v rdi.  ( .M mm dx nl ) 
 
Q yd:  - b  v   - r q  kilçili f ili b l m l r f ilin 
y n nd   g l rs , 
nd n s nr   v rgül i r si 
q yulmur. M s l n:   hm d  m ktubu   l b   xudu. 
 
- b, - r q  kilçili f ili b l m   t rkibl ri cüml nin t rzi-
h r k t, s b b-m qs d z rfliyi v zif sind   ç x   tdikd   nd n 
s nr   v rgül i r si q yulmur.  M s l n:  nl r yüks kliy   q lx  
bilm yib   g ri   q y td l r;    li   q q r r q   y r    y x ld . 
16)- //-  (-y //-y ), - nc //-inc //-unc //-ünc  
kilçili f ili 
b l m  q r l d rm  m q m nd  i l ndikd   nd n s nr  v rgül 
i r si q yulur.  M s l n:  S nin d stun  l - l , özg l r  in n r-
s n;   S nin   sözün   s n nc ,   dü m nin   gözü   k r    lsun. 
17)Cüml d  s nu  l q d r  l r q,  ksin   l r q, f rqli  l -

---