Microsoft Word son dialektik corafiya docx

  Ağazeynal A. Qurbanzadə 
 
216 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
BEŞİNCİ BÖLMƏ 
 
VİRTUAL DİALEKTİK COĞRAFİYA 
TAKTİKİ  XƏRİTƏSİNİN ANATOMİYASI 
 
 
 
Virtual coğrafi mühütin dialektikası 
 
 
Kreativ  inkişafın virtual coğrafiyası 
 
 
Virtual coğrafi məkan siyasəti 
 
 
Virtual coğrafiyanın monetar xəritəsi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Dialektik coğrafiya
 
 
 
217
 
 
Virtual mümkünlük fenomeni – 
müasir elmi araşırmaların mənbə-
yi və  dialektik gerçəkliyidir. 
 
İyirminci önəm                            
Virtual coğrafi mühütin dialektikası 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Virtual  coğrafi mühitin dialektik məzmunu 
 
Virtual
154
 coğrafi mühit = dayanıqlı inkişafının tamlığının dərk etmə, bütov 
coğrafiya elmi anlamına idrakın mümkünlük sferasından reallığa çevirən dia-
lektik bir elmi sistemdir. Dünyada baş verən siyasi, iqtisadi və coğrafi proses-
lərinin real empirik formalarının təhlil edilməsi, ümumi konseptual ideyala-
rının praktikasının baxımından virtual coğrafiyanın mühüm rolu və mövqeyi 
mövcuddur. 
Ərazi - istehsal komplekslərinin diversifikasiyasına, idarəetmə strukturunun 
maksimal effektliyinə nail olmaq taktikasında virtual coğrafiya elminin son 
dərəcə mühüm əhəmiyyəti vardır. Coğrafiya elmi tədqiqatlarda sistemli yanaş-
malarının praktikasının önəmindən virtuallığının mümkünlüyü daha effektliyə 
malik olması ilə fərqlənir. Bu baxımdan inkişaf etmiş sənaye ölkələrinin takti-
ki və strateji inkişaf potensiallarının (istiqamətlərinin) virtuallaşma mümkün-
lük fenomeni isə yüksələn xətlə getməkdədir. 
Müasir dialektik inkişafa uyğun olaraq, 
həm beynəlxalq, həm də milli taktiki inki-
şafda virtual coğrafi mühitinin sərhədləri 
genişlənmiş, konkretləşmiş  və vahid hala 
çevrilməkdədir. Məsələnin mahiyyəti onun-
la ölçülür ki, müasir dövrdə heç bir ölkə (dövlət) “tək yaşamaq” iqtidarında 
deyildir. Dünya ölkələrinin ümumi dialektik qanunauyğunlarının coğrafiyası-
nın metodoloji istiqamətlərinin miqyasında virtual inkişafının taktikası önəmli 
məzmun daşıyır.  
                                                            
154
   “Virtual” anlayışı = lat. mümkün olan, müəyyən şəraitdə yaranır ( yaxud yaranmalıdır) = 
        ifadəsi kimi qəbul edilir.
 

---

  Ağazeynal A. Qurbanzadə 
 
218 
 
 
                                                 
 
 
 
Virtual coğrafiya elminin məqsədyönlü olaraq “coğrafi məkan-zaman” təfək-
kürünün siyasi, iqtisadi və sosial formaları tədqiqat obyektinə çevrilir və bunun-
la da ərazi-istehsal funksional strukturlarının optimal variantlarının təbiəti də də-
yişilir. Bu səbəbdən də virtual coğrafiya real mövcud olan ərazi resursun komp-
leks istifadəsinə yönəldilən hegemonluğa meyilli olan münasibət problemidir. 
Dialektik məzmunda isə, virtual coğrafi problemlər məkan “dairəsinin” po-
tensialının struktur formalarında “hərəkət-inkişaf” elmi-praktiki konseptual 
istiqamətlərini özündə ehtiva edir.                                               
Yuxarıda qeyd edilən ifadələr göstərir ki, virtual coğrafiya elminin apara-
tında  fenomenallığının siyasi və iqtisadi sistemlərinə malikdir və mütləq 
mümkünlüyü ilə  fərqlənir. Mütləq mümkünlük isə  ərazi sistemlərinin forma-
laşmasında və effektliyində tamamilə fərqli məzmun daşıyır. Bu da öz növbə-
sində milli və regional davamlı iqtisadi və siyasi əlaqələr komplekslərinin ya-
radılmasında fəallıq göstərir. Məhz bu mövqedən ölkənin təbii resurslar hesa-
bına ərazi-istehsal strukturunun kompleksliyini təmin etmək mümkünlüyünün 
formaları yaranır və bu məqsədlə də idarə edilir. 
Ərazi-istehsal struktur kompleks fenomenləriinin virtuallığı ölkənin daxili 
potensianlığının keyfiyyətini önəmə  gətirir.  Ölkələrarası ixrac potensialının 
struktur formalarının yaradılmasında, strateji məqsədlərə yönəldilən kapital 
yığımının fəaliyyətinin aktivləşməsinə virtual mühit geniş imkanlar yaradır. 
 
 
Virtual  coğrafiya elmi tədqiqatın diaqnostikası  
 
“Virtual problemlər” və buna oxşar iqtisadi, siyasi, coğrafi anlayışlarının il-
kin ideya istiqamətləri XIX əsrin axırı və XX əsrin əvvələrində elmi mənbə-
lərdə əsas taktiki yanaşma kimi dəyərləndirilmişdir. Dünyada baş verən takti-
ki, strateji proseslərinin meydana gəlməsi virtual coğrafiya elminin dialektik 
yanaşmasının dəyərini artırmış və inkişaf etdirilməsinə səbəb olmuşdur. Prob-
lemə kompleks elmi tədqiqat müstəvisindən yanaşsaq, virtual coğrafiyanın 
diaqnostikası ölkənin (regionun) davamlı inkişafının iqtisadi və siyasi taktika-
sının tərkib hissəsidir. 
Dünya iqtisadi və siyasi xəritəsində baş verən qütbləşmə prossesləri = ölkə-
lərarasında virtuallaşma mühütinin tədqiqatlarında müxtəlif istiqamətlərinin 
reallıqları meydana gəlmişdir. Bu reallıqlarının əsas tədqiqat mənbəyinin sıra-
Dünya ölkələrinin dayanıqlı inkişafının coğrafiyasının potensial tələbinə uyğun 
olaraq = “Homo vitualis”  (virtual insan) = problemi üçüncü minilliyinin taktiki 
və strateji probleminə çevriləcəkdir.  

---