Microsoft Word X?z? v? Siy?z. ?h tar doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
209 Adgözəl və Pəricahan dar cığıra girməyə cəhd etmiş bir neçə kazakı güllə ilə vuraraq yaralayırlar. Yaşlıların danışdıqlarına görə, Adgözəlin qardaşı Qurd Məhərrəm gecə yuxuda görür ki, qardaşı və bacısı Qanlı göldə boğulurlar, onu köməyə çağırırlar. Qurd Məhərrəm yuxudan oyanıb cəld silahını və güllə ilə dolu çantasını götürüb ata minir, Aladağın Aladaş yaylağında, Qanlı göl yaxınlığında düşərgə salmış qaçaq dəstəsinə xəbər göndərərək atı çaparaq yola düşür. Bir qədər sonra güllə səsi gələn yeri təyin edərək atışma gedən yerə gəlir. Gecənin qaranlığından istifadə edərək, kazaklara yaxınla- şır, qayalığa güllə ata-ata cığıra girir və “Ayə, Adgözəl, atma, mənəm!” deyib dağa qalxır. Güllələri tükəndikdən sonra, qaya arxasında namaz qılaraq Allaha yalvaran Pəricahan bu zaman dualarını bitirir və qardaşı Məhərrəmi görərək sevincindən qışqırır. Onun səsini aşağıda dayanmış pristav eşidərək heyrətə gəlir və “Bizimlə bayaqdan atışan qadın imiş?!” deyə çığırır. Qaçaq dəstəsindən bir nəfərin köməyə gəldiyini görən pristav bilirdi ki, tezliklə bütün dəstə buraya gələcək və cəld əmr verərək dəstəni toplayıb qaçmağa üz tutur. Tezliklə qaçaq dəstəsi və Ağdərə kəndindən bir neçə atlı hadisə yerinə gəlirlər. Adgözəl dəstəsini götürüb pristavı təqib etməyə üz tutarkən, Hacı Qurban Əli Zeynal oğlu ona “Qardaşoğlu, çalış nahaq qan tökülməsin, bizim padşah ordusuna qarşı gücümüz yoxdur” deyə, məsləhət verir. Adgözəlin dəstəsi pristavı səhər açılana yaxın, Göyxan mahalının şərqindəki Qaşqa yoxuşunda haqlayır. Qaçaqlar otuz nəfərdən ibarət kazak dəstəsini müha- sirəyə alırlar, onları tərksilah edib, diz çökdürürlər. Qorxusun- dan sıravi kazakla geyimini dəyişmiş pristavı Adgözəl tanıyır, küt ülgüclə onun bığlarını, başını və qaşlarını qırxır. Qaçaqlar qayalıqda ağır yaralanmış üç kazak üçün üç at saxlayıb qalan atları, silah və sursatları alıb geri qayıdırlar. O vaxtdan həmin pristav bütün Şirvan elində “Qaşqa pristav” kimi məşhur oldu. O çətin, ağır illərdə sadə insanların təsəlli, güvənc yeri olmuş igid Adgözəl barəsində dildən-dilə, nəsildən-nəsilə ötürülən 210 söhbətlər bu gün də xalq arasında danışılır, bu qorxubilməz qəhrəmanın adı həmişə ehtiramla yad edilir. Oğuzun əfşar boyundan, şahsevən Şıx Səfərli qaçaq Adgözəl təxminən 1909-cu ildə Qarabağdan, yenə də toydan qayıdarkən, Kür çayı sahilində kazakların mühasirəsinə düşmüş, tabe olmaq əmrinə ucadan gülərək dəstə başçısını güllə ilə vurduqdan sonra öldürülmüşdür. Ağdərəli qaçaq Adgözəlin yaxın qohumu, Göyxan mahalı- nın Əmbizlər kəndindən olan Ağabala Əzimoğlu da dövrünün adlı-sanlı igidlərindən olmuşdur. O da bir müddət Sibirdə həbsdə olmuş, rus dilini mükəmməl öyrənmişdir. Sonra həbs- dən qaçaraq Xızıya qayıtmışdır. Hədsiz dərəcədə cəld olan, o dövrün ən müasir tüfəng və tapançalarından məharətlə istifadə etməyi bacaran Əzimoğlu başına dəstə toplamamış, tək-tənha gəzib-dolaşmışdır. Buna görə də Əzimoğluya – “Yalquzaq” (tənha canavar) deyilib. XIX əsrin sonlarında XX əsrin əvvəllərində Bakıda soyğunçuluq, fırıldaqçılıq, oğurluqla məşğul olan rus, erməni, gürcü qruplaşmaları hər dəfə öz “qazanclarından” çar məmurlarına “pay” verərək istədiklərini edirdilər. Şikayət edən Bakı sahibkarlarından da, cinayətkarlar- dan da rüşvət alan məmurlar bu işə göz yumurdular. Ehtimal ki, məşhur xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin məsləhəti ilə, sahibkarlar Bakı kəndlərindən və Xızı ərazisindən Əzimoğ- lu kimi igidləri gizli şəkildə silah və pul ilə təmin edərək bu işə cəlb etdilər. Bu “əməliyyatların” birində Əzimoğlu təkbaşına, yeddi nəfərdən ibarət bandanı məhv etmişdir. Ağabala Əzim- oğlunun yaxın dostu Qılızılı Fərruğ da məşhur igidlərdən olmuşdur. Əslən Xızının Gədik mahalından, gərmiyanoğulla- rından olan Fərruğ sonradan Giləzidə (Qılızıda) yaşadığı üçün Qılızılı Fərruğ adlanmışdır. Həddindən artıq zəhmli bir insan olmuş Qılızılı Fərruğ Bakının Çəmbərəkənd ərazisində fayton- çuları incidən erməni bandasının başçısını öldürmüşdür. Sonra- dan Fərruğ, Şaumyanın qoşun dəstələrinə qarşı Xızı ərazisində gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir. 211 Qasımkəndin Mirzəəli nəslindən olan qaçaq İmambaxış Çar Rusiyası dövründən başlayaraq 1944-cü ilə qədər silahı yerə qoymamışdır. Qaçaq İmambaxış varlı mülkədar Kərbalayi Nə- zərin nəvəsi, Məhəmmədin oğludur. Həbs edilərək Sibirə gön- dərilmiş İmambaxış da həbsdən qaçmış, başına qaçaq dəstəsi toplamış və uzun illər işğalçılara qarşı mübarizə aparmışdır. Sovet dövrünün ilk illərində də dəfələrlə həbsdən qaçmağa mü- vəffəq olmuş qaçaq İmambaxışın dəstəsində Soltanəli, Gülmir- zə kimi igid insanlar, sərrast atıcılar olmuşdur. Novruz bayramı ərəfəsində, Göyxan mahalında, Qaşqa yoxuşundan şimalda, bir dağ mağarasında gecələyən qaçaqlar NKVD qoşun dəstəsinin mühasirəsinə düşmüşlər. İgid İmambaxış və onun silahdaşları tabe olmaq əmrini rədd edərək, son güllələrinə qədər döyüş- müşlər. Qeyri-bərabər döyüş İmambaxışın və silahdaşlarının öldürülməsi ilə nəticələnmişdir. Qaçaq Adgözəllə eyni oğuz boyundan (əfşar), eyni nəsildən olmuş, şahsevən Şıx Lətifli (Manafov) Xəlilulla Sadin oğlu Göyxan mahalının Əmbizlər kəndində dünyaya gəlmişdir. Məşhur igid Ağabala Əzimoğlunun bacısı oğlu Xəlilulla Çar Rusiyası və sovet işğalçılarına qarşı silahlı mübarizənin fəal iştirakçılarından olmuşdur. 1937-ci ildə həbs edilmiş və NKVD Üçlük məhkəməsinin 21 oktyabr 1937-ci il qərarı ilə güllələn- mişdir. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin sədr müavini V.Belikovun iştirakı ilə çıxarılmış 1958-ci il 22 avqust qərarına əsasən, ölümündən sonra Manafov Xəlilullaya bəraət veril- mişdir. Azərbaycanın ilk teatr rejissorlarından biri Məmmədzəki Sa- dıqovun oğlu Hafiz Sadıq da Bakının və Xızının tədqiqatçıla- rından olmuşdur. “Qızıl qələm” və “Zərdabi” mükafatlarına layiq görülmüş görkəmli tədqiqatçı, filoloq, jurnalist Hafiz Sadıq 1932-ci ildə Bakı şəhərində dünyaya gəlmişdir. Saysız- hesabsız tədqiqat işlərindən birini də dağlı Məşədi Ələsgərə həsr etmişdir. 1991-ci il sentyabrın 3-də “Novruz” qəzetində çap edilmiş məqalədə deyilir: “Hər dövrün öz qəribəlikləri var. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|