Microsoft Word X?z? v? Siy?z. ?h tar doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
215 saylı qüvvələri bolşevik-daşnak hücumunu ləngitməyə və bu- nunla da vaxt qazanmağa çalışmalı idi. Nuru paşa bilirdi ki, Bakı bolşevikləri böyük bir qüvvə ilə irəliləyib Müsüslü ətrafındakı bataqlıq sahəyə yaxınlaşmışlar. 500 nəfər miqdarında təxmin edilən başqa bir dəstə isə Şamaxı yolu ilə Qaraməryəm üzərinə hücuma keçmişdir. Nuru paşanın Gəncə ermənilərinin tərksilah edilməsi ilə baş- lanan gərgin günləri davam edirdi. Bir sınaqdan çıxmağa macal tapmamış onu növbəti sınaq haqladı. Özü də bu sınaq daha ciddi idi. Türk qoşunları düşmən ilə üzbəüz gəlmişdilər. Bolşevik-daşnak qoşunlarının hücumunun qarşısının alınma- ması çox ciddi faciələrə yol aça bilərdi. Hərbi təşəbbüs isə hələlik bolşevik-daşnak qüvvələrinin əlində idi və onlar bu fürsətdən istifadə edərək irəliyə doğru hərəkət edirdilər (82, s. 62-63). Şamaxıda, Mərəzədə yerləşən bolşevik-daşnak qüvvələrinə aid dəstələr bir neçə dəfə Xızı ərazisinə hücum etmişlər. Lakin hər dəfə bu hücumların qarşısını Ağdərə kəndi kəsmişdir. Xızı- nın Göyxan, Qomişər, Beşbarmaq və Gədik mahallarının kənd- lərindən gəlmiş silahlı dəstələr Ağdərə igidləri ilə birlikdə bu kəndi alınmaz qalaya çevirmişdilər. Ümumiyyətlə, bolşevik- daşnak qoşunlarının 1918-ci ilin mart ayından başlayan fəaliy- yətini, xüsusilə də may-iyun aylarında qərbə doğru hücum etmələrini Nuru paşanın Gəncəyə gəlişi ilə əlaqələndirmək o qədər də dəqiq fikir deyil. Əslində 1918-ci ilin yanvar ayından başlayaraq ölkəmizin demək olar ki, hər bir bölgəsində bolşe- vik-daşnak qüvvələrinə qarşı qanlı mübarizə gedirdi. Tarixi faktlar göstərir ki, Rusiyanı idarə edən bolşevik rəhbərləri, 1918-ci ilin ilk günlərindən başlayaraq, 1-ci Dünya müharibəsi- nin Qafqaz cəbhəsindən qayıdan hərbi hissələri Gəncə və Bakı şəhərlərinin yaxınlıqlarında yerləşdirməyə başlamışdılar. Bu barədə A.Proxorovun sədrliyi ilə hazırlanmış və 1987-ci ildə Moskva şəhərində nəşr edilmiş ensiklopediyada ətraflı məlu- mat verilir (124, s. 213, 677). Şamxor (indiki Şəmkir) dəmiryo- 216 lu stansiyası yaxınlığında rus qoşunlarının eşelonlarının məhv edilməsi nəticəsində Azərbaycanın qərb ərazilərinin hələ 1918- ci ilin yanvar ayında işğal edilməsinin qarşısı alındı. 1918-ci ilin yanvar ayında eyni hadisə Xaçmaz stansiyası yaxınlığında baş vermişdir, birləşmiş qaçaq dəstələri rus qoşunlarının eşelonlarına hücum etmişlər. Bu hücumlar nəticəsində işğalçı ordu bölmələrinin bir neçə min əsgəri öldürülmüş və yaralan- mışdır. Qafqaz (Rusiya-Türkiyə) cəbhəsindən qayıdan rus qoşun- larının getdiyi qatara Xaçmaz stansiyası yaxınlığında, daha dəqiq desək, indiki Şabrandan şimalda, Bayat-uzun qışlağı ərazisi ilə Vəlvələçay körpüsü arasında hücum etmiş qaçaq birləşməsində Xızının Ağdərə kəndindən Hacı Həbib Əmirli, Şamaxılı Seyid-qulu, Qonaqkəndli Mail öz dəstələri ilə iştirak etmişlər. Yaşlıların dediyinə görə Hacı Həbib “Müsavat”ın üzvü olmuşdur. Bu, Azərbaycan SSR Dövlət Siyasi İdarəsinin, “Ağdərə üsyanı” adı altında apardığı istintaq sənədlərində də təsdiqini tapır. Şabran yaxınlığında, qəfil hücum nəticəsində rus alayını darmadağın etmiş qaçaqların əlinə xeyli silah və sursat keçmişdir. Hadisələrin canlı şahidləri olmuş ağsaqqallar bolşevik- daşnak dəstələrinin “hələ heyvanat qışlaqda olarkən” bir neçə dəfə Xızının Göyxan mahalına gəldiklərini söyləyirdilər. 1918- ci ildə, mart ayının ortalarında Qaraquc və Düşmənli qışlaqları ərazisindəki yataqlara qoyun almaq bəhanəsilə 6-7 nəfərdən ibarət bir dəstə gəlmiş və onları iki varlı sahibkar qardaşlar – Hacı Cabbar ilə Hacı Səməd qarşılamışlar. Bolşevik-daşnaklar- dan olan silahlı dəstə hacıların ətrafındakı adamların da xalq arasında “beşatlan” adlandırılan tüfənglərlə silahlandıqlarını gördükdə türkcə “qonağıq, qoyun almağa gəlmişik” demişlər. Hacı Cabbar onların ləhcəsindən şübhələnib “satlıq qoyunumuz yoxdur, amma qonaq Allah qonağıdır” demişdir. “Qonaqlar” üçün süfrə açmışlar. Xain xislətli ermənilər fürsət tapıb Hacı Cabbar ilə Hacı Səmədin su piyalələrinə zəhər atıblar və bir 217 qədər yemək yedikdən sonra tez-tələsik gediblər. Hacı Cabbar ilə Hacı Səmədin adamları məsələnin nə yerdə olduğunu başa düşəndə artıq gec idi – nə hacıları xilas etmək, nə də artıq çox uzaqda olan xainlərə yetmək mümkün deyildi. Ağdərədən və Göyxan mahalının digər kəndlərindən gəlmiş igidlərdən ibarət silahlı dəstə nəinki bolşevik-daşnakları Xızı ərazisinə buraxmamış, hətta Şaumyanın Şamaxıda yerləşmiş qüvvələri üzərinə bir neçə gecə hücumu da təşkil etmişlər. Bu barədə “Tarixin qan yaddaşı” kitabında yazılır: “Ağdərəlilər Şamaxı şəhərində öz dəstələri ilə azərbaycanlıları erməni yaraqlılarından müdafiə edirdilər. Buna görə də erməni döyüş- çü dəstələri kəndə basqın edib, əhalini qırmağa cəhd göstərdi- lər. Dəstə Xil-milli kəndindən çayla kəndin cənubuna keçib, iki evi və məscidi yandırdı. Ağdərəlilər təhlükəni görüb qocaları və uşaqları, bəzi qadınları Aladaş dağının ətəyindəki təhlükəsiz bir yerə apardılar. Qadınların əsas hissəsi kişilərə kömək edirdilər. Ağsaqqalların dediyinə görə Qara Əhməd beş yüz metrdən yaraqlılar dəstəsinin komandirini vurdu, ağdərəli- lər hücuma keçdilər. Ermənilər dəstələrinin bir hissəsini itirdiklərindən geri çəkilməyə məcbur oldular. Bu döyüşdə ermənilər 11 döyüşçü, ağdərəlilər isə cəmi 5 döyüşçü itirdilər” (77, s. 142). Kitabda ermənilərin Xızının Ağdərə kəndinə bir hücumu barədə məlumat verilir. Bolşevik-daşnak silahlı dəstə- ləri Ağdərəyə bir neçə dəfə hücum etmişlər. Hər dəfə də ağır itkilər verərək qaçmışlar. Bu döyüşlərin birində bolşevik- daşnaklar kəndin yaxınlığındakı Xəlifə Süleyman dağına top da çıxarmışdılar. Lakin Ovçu Qara Əhməd, Hacıbala Hacı Rüstəm oğlu, Molla Əli Nadir oğlu, Məşədi Əmbəy, pəhləvan İmanqulu, İbrahim Qədimoğlu, aşıq Şıx Mirhüseyn kimi sərrast atıcılar topçuları dəqiq nişan alaraq məhv etmişlər və topu ələ keçirmişlər. Bu döyüşlərdə Hacı Həbib Əmirlinin düzəltdirdiyi al rəngli, ay-ulduzlu bayraq yurdunu qeyrətlə müdafiə edən igidlərin döyüş bayrağına çevrilmişdir. Son vaxtlara qədər Xızı dağlıları arasında zarafatla işlədilən Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|