Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
198 il Azərbaycan Ədəbiyyat Cəmiyyətinin sədri olmuşam. Mən indi iyirmi ilə yaxındır ki, bizim İnstitutun nəzdində, amma bütün respublikada yeganə elmlər doktoru adı verən Elmi Şuranın sədriyəm. Bütün bunların əsasında siz yəqin inandınız ki, mən əvvəlki kimi ədəbi prosesi izləyə bilmirəm. Bununla yanaşı, əlimi yanıma salıb oturmuram. “Azərbaycan” jurnalında çıxan əsərləri izləyir, oxuyuram. Boynuma alıram ki, ilk öncə tənqidi məqalələri oxuyuram, bu da yəqin peşə yönümümüzlə əlaqədardır. Yəqin siz də belə eləyirsiniz. Sonra bədii əsərləri oxuyuram. Kitablara gəlincə, mənim özümün kitab almağıma heç bir ehtiyac qalmır. Iş elə gətirib ki, indi respublikada çıxan bütün ədəbiyyatyönlü əsərlər, həm tədqiqat əsərləri, həm də bədii əsərlər özləri öz ayaqları ilə mənim stolumun üstünə gəlirlər. Mən onlardan nəyi bacarıramsa, oxuyuram, çox cüzi qismini evə, öz kitabxanama aparıram, böyük əksəriyyətini isə institutun kitabxanasına bağışlayıram. Bu prosesdə nəyə imkanım varsa, onu oxuyuram və qeydlərimi aparıram. Ildə bir dəfə keçirdiyimiz ədəbi yekunlarda məruzəçilər təyin olunur. Bu mənada bəzi məsləhətlərim olur, yaxud onları dinləyəndən sonra həmin məruzələrə elmi yekun vurmaq məcburiyyəti qarşısında qalıram. Bunlar məni vadar eləyir ki, nə qədər bacarıramsa ədəbi prosesi izləyim. Yenə əvvəlki fikrimə qayıdıram. Bu mənim ürəyimcə deyil, on beş, iyirmi il əvvəllərlə müqayisədə yetərincə deyil. E.A. - Bir qədər konkret olarmı, Bəkir müəllim. İzlədiyiniz qədər, məsələn, bilmək istərdim, hal-hazırda hansı imzalar diqqətinizı cəlb edir? B.Nəbiyev - Bir çox imzalar. Məsələn,Səlim Babullaoğlu- nun yaradıcılığı mənə çox yaxşı təsir bağışlayır. İlqar Fəh- minin, Rəşad Məcidin yaradıcılığı da o cümlədən. Əlbəttə, mən ədəbiyyatımızın ağsaqqalları Anarın, Elçinin, Əkrəmin çox sanballı nəsr əsərlərini demirəm. Demirəm, bu mənada ki, on- lar yenə də cərgədə öndə gedirlər və fəallıq nümunəsi gös- tərirlər. Amma yeni nəslin içərisində adını çəkdiyim müəlliflər məni daha çox cəlb edir. Lap bu günlərdə Qismət adlı şairin balaca bir şeir kitabını oxudum. Etiraf eləyirəm ki, onu bu vaxtadək yetərincə tanımırdım. R.Məcidin “525-ci qəzet”inin 199 redaksiyası cavan müəlliflərdən bir qisminin əsərlərini çox zə- rif kitabçalar şəklində nəşr eləyir. Mən onu çox bəyəndim. Nədir bu oğl-anın şeirlərində məni cəlb eləyən? Birinci növbə- də odur ki, adət elə-diyimiz təsvir və ifadə vasitələrinə burada əvvəldən-axıra qədər iman gətirilmir. Yeni təsvir və ifadə va- sitələri, yeni təşbeh və istiarələr, heç gözlənilməyən nümunələr var. Bu gənci çox bəyəndim və gələcəyinə ümidim böyükdür. Bir də Mahir Qaranın, bilməzdim ki, gözəl poetik istedadı var. Axır vaxtlar onun iki kitabını oxudum, gördüm ki, sözün yaxşı mənasında orijinallıq təşnəsidir, özündən əvvəlkilər kimi yaz- maq istəmir. Siz də mənlə şərik olarsınız ki, ədəbi yaradıcılıqda ən vacib keyfiyyətlərdən biri budur ki: maneraca, üslubca, ifadə tərziycə fərqlənə biləsən. Bax, Mahirdə bu əlamətlər var. T.Ə. - Bəkir müəllim, belə bir seriya buraxılır: “Ən yeni ədəbiyyat”. “Qanun” nəşriyyatının təsis etdiyi bu sıradan 8-9 kitab çıxıb. Mənimçün maraqlıdır, çəkdiyiniz adlar müqabilində, bu seriyadan da olan kitablar sizin stolunuzun üstünə gəlib çıxıbmı? B.Nəbiyev - Təəssüflər olsun ki, yox. E.A. - “Özümüzdən başlayaq” adlı məqalənizdə belə bir fi- kir söylə-yirsiniz ki, özünə, sözünə, istedadına inanan əsl yazıçı tənqidi sözdən qorxmaz. Sizcə çağdaş ədəbi prosesimizdə tənqidə qarşı aqressivliyin, dözülməzliyin əsasında hansı səbəb durur: özünü ifadə edə bilməmək sindromu, yoxsa yazılan əsərin tənqidçi nəzərindən kənarda qalması, onun dəyərləndirilməməsi? B.Nəbiyev - Məsələ çox yaxşı qoyulub. Mən buna çox müx- təsər bir cavab verərdim. İkisi də. Birini digərinə tərce elə- məzdim. Hər ikisinin rolu var və hər ikisi sizin dediyiniz o reaksiyanı əmələ gətirir. E.A. - Bəkir müəllim, siz tarixə Böyük Vətən müharibəsi adı ilə daxil olan bir dövrün ədəbiyyatını tədqiq etmisiniz. “Kamalın təntənəsi” adı ilə səciyyələndirdiyiniz həmin proses- də yazıçı psixolojisinə, xarakterinə, mövqeyinə daha yaxından bələd olmusunuz. Bu sıradan mənim üçün cavabınız çox önəm- li olardı: Niyə 1990-cı illərdə müharibənin dərinliyini verən savaş ədəbiyyatı yaranmadı? Bir ədəbiyyatşünas kimi, təcrübə- dən çıxış edərək, siz durumun pozitivə doğru nəticələnməsi üçün konkret nə təkliflər edə bilərsiniz? 200 B.Nəbiyev - Təklif iclas terminidir, mənim xoşuma gəlmir. Təkliflə, ancaq protokolda yazılan şeylərlə bədii ədəbiyyatı irəli aparmaq olmaz. Mən yaradıcı insana necə təklif verə bilə- rəm? Bayaqdan verdiyim cavablar da, elə sizin suallarınızdakı ayrı-ayrı motivlər də göstərir ki, bədii yaradıcılıq işi həqiqətən də əsrarəngiz bir aləmdir. Çox güvəndiyimiz bir şair həftələrlə, bəzən aylarla ürəyi istədiyi şeiri oturub yaza bilməz. Yaxud əksinə, günün birində qatarla yol getdiyi yerdə hövlnak yuxu- dan qalxar, kağız-qələmini dizinin üstünə qoyub elə bir şeir yazar ki, bu ədəbiyyatın hadisəsinə çevrilə bilər. Bu mənada mən heç bir təklif verməzdim. E.A. - Bəkir müəllim, sualın birinci hissəsi ilə bağlı fi- kirləriniz? B.Nəbiyev - Nə üçünsə bu məsələdən söhbət düşəndə, təkcə bizim ədəbiyyatda yox, bir çox xalqların da az-çox bizə məlum olan ədəbi prosesində L.Tolstoyun məşhur “Hərb və sülh” romanının cildlərini misal gətirirlər. Deyirlər ki, Napaleonun hücumu ilə əlaqədar, 1812-ci il müharibəsindən filan qədər keçəndən sonra Tolstoy bunu qələmə almış, böyük epopeya yaratmışdır. Həqiqətən də, orada təkcə vuruş mənzərələri yox, insanların daxili aləmlərində, beynində, təfəkküründə baş verən təbəddülatların mənzərələri elə ustadanə təsvir olunub ki, hey- ran qalmamaq olmur. Buna baxmayaraq mən bu fakta əsas- lanmağı bəhanə hesab eləyirəm. Yəni bizim ədəbiyyat vaxtın- da, məsələn, Böyük Vətən müharibəsi illərindəki aktivliklə, fə- allıqla müharıbə mövzusuna, yəni Qarabağın azad edilməsi uğrunda, erməni hücumlarına qarşı apardığımız mübarızədə baş verən hadisələri qələmə alsaydı, bundan ədəbiyyatımız uduzmazdı. Elə bil ki, ədəbiyyat bir müddət gözləmə mövqe- yində dayandı. Şeir az-çox yazıldı, publisistik məqalələr yazıl- dı, amma ədəbiyyatın ağır artilleriyası heç atəş açmadı. Yəni ilk illərdə ciddi roman, povest yazılmadı. Bu hadisələrin üstün- dən illər keçəndən sonra bu qəbildən əsərlər yaranmağa baş- ladı. Onların içərisində Elçin Mehrəliyevin, Hüseynbala Mir- ələmovun povestlərini qeyd edə bilərəm. Aqil Abba-sın “Dolu” romanı bütün ciddiyyəti ilə bu mövzuda yazılan bütün əsərlər- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|