Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fond sazi şl əri .
75 bərabər olub, 1997-ci ilin aprelin 4-də bu indeksin kəmiyyəti 1236,7 punkt təşkil etmişdir. Bu da onu göstərir ki, aksiyaların orta qiyməti 12 dəfə artmışdır. lk Avropa indeksi ngiltərədə meydana gəlmiş və 30 şirkəti özündə bir- ləşdirmişdir. Fond bazarında edilən müəyyən dəyişikliklərdən sonra P-90 indeksi meydana gəldi. Bu indeksi işləyib hazırlayanlar iqtisadiyyatda müəyyən struktura və gücə sahib olan 30 ən iri şirkəti seçdilər. ngiltərədə ən məşhur indekslərdən biri də "Futsi-100" indeksidir. Bu indeks real zaman rejimində hesablanır. Yaxın qonşumuz olan Rusiya Federasiyasında da bir sıra fond indeksləri fəaliyyət göstərir. 1) "Skeytpress" indeksi, 2) "AKVM" fond indeksi, 3) "Kommersant'' qəzetinin fond indeksi, 4) "Ros" indeksi, 5) "Tront" maliyyə mərkəzinin fond indeksi.
neçə adam iştirak edir. ki maraqlı tərəf alqı-satqı zamanı sazişləri öz aralarında bağlaya bilsələr də amma çox zaman onlar brokerlərin, dilerlərin və fond bir- jalarının xidmətlərindən istifadə edirlər. Belə ki, sazişlər birja daxilində, eləcə də birjadan kənarda da bağlana bilər. Birja və qeyri-birja sazişləri bir-birlərin- dən fərqlənirlər. Birja sazişləri brokerlərin, dilerlərin və yaxud da digər birja rəsmilərinin vastəçiliyi ilə bağlanır. Bu heç də o demək deyil ki, birja vasitəçilə- rinin iştirakı vaçibdir. Fond birjalarının sazişləri iki yerə bölünür: kassa və həcmli sazişlər. Kassa sazişləri adi sövdələşmələr olub, burada bütün hesabatlar qiymətli kağızların yoxlanılması, yenidən qeydə alınması və yoxlanılması müəyyən müddət ərzində baş verir. Kassa sazişlərində iş formulası bu cür hesablanır: T+n burada, T sövdələşmənin baş verdiyi gündür və ticarət sistemində n gündür. Burada, tam müddət T+3 gündür. Onlar öz növbələrində adi və marjlı ola bilərlər. lkin marjın ölçüsünü birja özü və yaxud da broker kontoru müəy- yən edir. Marjın kəmiyyəti kontraktın nominal qiymətindən fərqli olaraq 4550% arasında dəyişir və onun qiymətindən asılıdır. Qiymətli kağızların marj- la alınıb-satılması alıcı və satıcılar üçün, eləcə də brokerlər üçün qorxuludur. Buna görə də dünyanın bir çox ölkələrində bu cür sazişlər ciddi tənzim edilir. Təcili sazişlər. Bu o sazişlərdir ki, onların gələcək zamanda həyata keçi- rilməsi güman edilir. Sazişlərin bağlanılma mexanizmindən asılı olaraq qiymət- lərin və hesabatların müəyyən edilməsi vasitələri müxtəlif cür ola bilər. Təcili sazişlərin yerinə yetirilməsi müddəti kontraktda konkret təyin olunan bir vaxta bağlıdır. Məsələn, saziş bir aylıq müddətə bağlanılır. 1 iyulda bağlanan saziş 1 avqustda yerinə yetirilmir, 10 iyunda bağlanan 10 iyulda yerinə yetirilməlidir. Təcili sazişlərin yerinə yetirilməsi müddəti onların mürəkkəbliyindən asılıdır. Ə gər sazişi 23 gün ərzində başa çatdırmaq olarsa, onu bir ay müddətinə uzat- mağın heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Təcili sazişlərin bağlanma mexanizmindən asılı olaraq onlar adi, şərti və propoloqasiyalı olurlar.
76 Şə rti sazişlərin bağlanılması zamanı kontragentlərdən biri saziş bağlanan və bitən zaman kurslar arasındakı fərqi ödəməlidir. Bu növ sazişlər oyun xarak- terini daşıyırlar. Adi saziş zamanı isə istənilən hər hansı bir qiymətli kağızın faiz dərəcəsi alınıb-satıla bilər. Prolonqasiya sazişlərinin iki növü mövcuddur: report (müasir adı "peno"); və deport. Bu növ sazişlər sövdələşmədəki birja oyunçusunun vəziyyəti ilə müəy- yən edilir: "öküzlər" report edir, "ayılar" isə deport. Report birja sazişinin vaxtının uzadılmasının bir növüdür. Burada, "öküz", yəni birja spekulyantı artıma doğru gedir. "Öküzlər" çox zaman sa- zişləri "ayılar”la bağlayırlar, amma banklara da müraciət edə bilərlər. "Ayı ə məliyyatları 3 mərhələdən ibarətdir: qiymətli kağızların borc şəklində əldə edilməsi, qiymətli kağızların satılması, satılan qiymətli kağızların sonra daha ucuz qiymətə alınıb borc sahibinə qaytarılması. "Ayı"dan fərqli olaraq "öküz" artıma gedir. "Öküz" gözləyir ki, qiymətlər yuxarı qalxsın və onda satır. Burdan da belə nəticə çıxır ki, deməli, "öküz" əvvəlcə ucuz alır, baha satır, "ayı" isə ə vvəl satır, sonra isə daha ucuz alır. Deport reportun əks əməliyyatıdır. Deporta daha çox "ayı"lar meyil edir- lər ki, onlar da azalmaya doğru gedirlər. Təcili sazişlərin müəyyən növləri vardır ki, bu zaman kontraktı bağlayan tərəflərdən biri müəyyən şərtləri yerinə yetirməyə məcbur olur. Bu sazişlərə ilk öncə girovlu sazişlər, mükafatlı sazişlər, opsion və fyuçers sazişləri aid edilir. Girovlu saziş zamanı kontragent digər maraqlı tərəfə müqavilə əsasında müəy- yən edilmiş pul məbləği ödəyir. Bu pul məbləği öz öhdəliklərinin yerinə yetiril- məsi üçün qarantdır. Mükafatlı sazişlər vaxt seçmək ixtiyarından asılı olaraq sadə, sərt, ikitə- rəfli və spellajlı olurlar. Mükafatlı sadə sazişlər zamanı mükafatı ödəyən kon- tragent sazişi icra edə də bilər, etməyə də. Mükafatlı sərt və sərbəst sazişlər za- manı mükafat ödəyən sayı müəyyən edilmiş qiymətli kağızların bir hissəsinin qəbul edilməsindən imtina edə bilər. Mükafatlı spellajlı sazişi zamanı mükafatı ödəyən şəxs satınalma və yaxud da satma seçimi hüququ alır və gün qurtardıqdan sonra isə müqavilədə təshih edilmiş qiymətli kağızları təyin edilmiş yüksək kursla ala bilər və yaxud da özü aşağı təyin edilmiş kursla sata bilər. Kurslar arasındakı fərq mükafatın ölçüsünü müəyyən edir. Təcili sazişlərdə əsas yerlərdən birini də opsion və fyuçers sazişləri tutur. Opsion zamanı iki şəxs arasında bağlanan kontrakta müvafiq olaraq bir tərəf di- gər tərəfə qiymətli kağızı müəyyən edilmiş vaxt ərzində alıb-satmaq hüququ verir. Bu hüquq alınıb-satıla bilər. Opsionların bir çox növləri vardır. Bunlardan Amerika, ikili, Avropa, alıcı (opsion "koll"), satıcı (opsion "put"), opsionlarını misal göstərmək olar. Bunların hamısı gəlirliliyinə görə yüksək yerlər tuturlar. Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|