Microsoft Word Zaqatala konfransi son variant docx

Azərbaycan folkloru  və milli-mədəni müxtəliflik 
 
142 
uyğun olan, bir-biri ilə  kəskin ziddiyyət təşkil etməyən, təmasları qarşılıqlı anlaşma, hörmət, 
həmrəyliklə müşayiət olunduqda qarşılıqlı əxzetmə, bir-birini mənimsəmə davam edir. Bəzən min 
illər boyu, öz etnonimlərində vahid mənəvi dəyərlər sistemində yaşayıb, vahid etnosa keçib bir xalq 
kimi varlıqların davam etdirirlər. 
Azərbaycan türkləri tarixin heç bir mərhələsində hakim millətçilik, qonşular üzərində üstün-
lük siyasəti yeritmədiyindən Qafqaz xalqları arasında həmrəylik yaratdıqlarından dilləri də təbii ola-
raq ümumünsiyyət vasitəsinə çevrilməklə Azərbaycan-Qafqaz multikulturalizmin mənbələrindən 
biri olmuşdur. Azərbaycan multikulturalizmin digər ən mühüm mənbəyi İslam dinidir. İslam dini-
nin təməl kitabı olan “Qurani-Kərim” müsəlmanlara, yəhudi və xristian dinlərinə, onların peyğəm-
bərlərinə və kitablarına öz peyğəmbərlərinə olduğu kimi, hörmət etməyi tövsiyə və tələb edir [55: 
56]. Odur ki, Azərbaycanda, o cümlədən Qafqazda müsəlmanlar tərəfindən digər dinlərə və onların 
nümayəndələrinə heç bir təzyiq göstərilmir.  
Avropanın multikulturaliuzim ideyası heç də onun əməkdaşlıq istəyindən deyil, müstəmləkə-
çilik, irqçilik siyasətlərini pərdələmək üçün irəli sürdüyü bir ideya idi. Göründüyü kimi, insan haq-
ları, hüquqları haqqında bu yarımıçıq ideyalardan da üz döndərirlər. Apardığımız kiçik tədqiqatlar 
deməyə əsas verir ki, bəşərin multikultural arzusunun ən real nümunəsini ulu babalarımız yaratmış, 
müasirlərimiz bu siyasəti həyat tərzi kimi yaşatmaqdadır. Vəzifəmiz bu reallığı elmi səviyyədə 
dünya xalqlarına çatdırmaqla milli tarixi təcrübəmizi bəşərin gələcəyinə bəxş etməkdir.  
Etnoqrafik müşahidələr və məlumatlar, folklor materialları, tarixi mənbələrin kompleks tədqi-
qi göstərir ki, Azərbaycan folkorunda fərqli kimi görünən mənəvi dəyərlər məzmun eyniliyi təşkil 
etməklə vahid Azərbaycan mədəniyyətini yaratmış, bu mədəniyyəti zaman-zaman inkişaf etdirmiş 
və indi də bu təsir davam etməkdədir. 
 
 
Xülasə 
 
Azərbaycan xalqının tərkibinə müxtəlif etnik qrupların daxil olması, Azərbaycan türklərinin tarixən 
millətçilik siyasəti yeritməməsi, Azərbaycan türkcəsi və  İslam dini Azərbaycan multikulturalizminin 
mənbələri kimi müəyyənləşdirilir. 
 
Резюме 
 
 Этнические  и  этнографические  группы,  которые  составляют  тождественность  Азербайджан-
ской народности, образует его этническое ядро. Азербайджанские тюрки, ни на каких исторических 
этапах не проявляли политическое народовластие, азербайджанский язык и религия Ислам определя-
ются как источники мультикультурализма. 
 
Summary 
 
The same origin, the ethnic nucleus of ethnographic and ethnic groups forming the Azerbaijan nation 
are determined as not pursuing the policy in any level of ruling nationalism of Azerbaijan Turks historically, 
Azerbaijan Turkish and Islam religion as the sources of Azerbaijan multiculturalism. 
 
Ədəbiyyat: 
 
1.
 
В.А.Новиков. Этнонимя-Этноними. М., 1970 
2.
 
Я.В.Чеенов. О социальной мотивированности древних этнонимов. Этноними. М., 1970 
3.
 
Д.Е.Еремеев. К семантике тюркской этноними . М., 1970. 
4.
 
М.В.Крюков. «Люди», «настоящия  люди» (проблеме  исторической  типологии  этнических 
самоназваный) -Этническая ономастика. М., 1984 
5.
 
Я.В.Чеснов.  Ранние  формы  этнонимов  и  этическое  самосознание – Этнография  имен.  М. 
1971 
6.
 
Ю.В.Бромлей. Современные проблемы этнографии. М., 1981 
7.
 
Ю.В.Бромлей. Очерки теории этноса. М. 1983 
8.
 
L.Qumilyov. Etnogenez və yerin biosferi. B., 2005. 

---

Azərbaycan folkloru  və milli-mədəni müxtəliflik 
 
143 
9.
 
В.Г.Крыско. Этническая психология. М., 2004 
10.
 
А.Балаев. Этноязыковые процессы в Азербайджане в XIX-XXвв. Б. 2005. 
11.
 
M.Yaqubqızı. Azərbaycan folklorunda tolerantlıq və multikulturalizm. B. 2016 
12.
 
R.B.Göyüşov. A.İ.Martınov. SSRİ arxeologiyası. B. 1990 
13.
 
Р.М.Касимова.  О  влиянии  различних  типов  колыбели  на  некоторые  антропологические 
признаки в раннем детском возрасте. Б. 1980 
14.
 
R.Qasımova. Azərbaycan xalqının etnogenezi paleantropoloji və antropoloji (somatoloji) 
materiallar əsasında (Dok. Dis. Avtoret). B. 1997 
15.
 
M.Ə.Mahmudov. Multikulturalizm: yeni təfəkkürə  tələbat: -Müasir fəlsəfə, elm və  mədəniyyət: 
postqeyri-klassik epistemologiya. B. 2011 
16.
 
M.Əkbərov. Multikulturalizm fəlsəfəsi haqqında. Geosiyasətin fəlsəfi və müasir dünya nizami: 
postneoklassik dövrün epistemologiyası. B.2016 
17.
 
Ə.Abbasov Fəlsəfə və müasirlik – Müasir fəlsəfə və Azərbaycan: tarix, nəzəriyyə, tədris. B ., 2011 
18.
 
E.Kərimov Azərbaycanda müasir etnik durum –“Tarix və onun problemləri”- jurnalı, 1998, N1(3) 
19.
 
Q.Cavadov Milli münasibətlər: müassir dövr və  vəzifələrimiz “Azərbaycan” qəzeti, N12 (455), 
8.10.1992 
20.Q.Cavadov. Azərbaycanın azsaylı xalqları və milli azlıqları. B.2000 
21. Sov.İKP MK Siyasi bürosunun SSRİ və dünya komunist partiyalarına direktivi. Moskva 2.6.1947. 
Tamamilə məxfidir. K. A.A / SS .113.xk.əmri (003) 47 – “Azərbayacan müəllimi” qəzeti 21.10.1997 
22. V.Piriyev. Budunq və Budunqalar. B., 1994 
23. Норман. Дэвис.История Европы. M., 2004 
24. B.Гукасян,  В.Асланов.  Исследования  по  истории  Азербайджанского  языка  дописменного 
периода. Б,1986 
25. Q. Voroşil. Qafqaz Albaniyası. B., 1993 
26. M. Kalankatuqlu. Albaniyanin tarixi B.1993 
27. Azsaylı xalqaların folkloru 1- kitabşB 2014 
28. R. Qasımova. Azərbaycan xalqının etnogenezinin palentoloji və antropoloji baxımdan öyrənilmə-
sinin yekunları. – “Tarix və onun problemləri” – jurnal 1(3) 1998 
29. X.Xəlilli. Azərbayacan türklərinin etnogenezi və milli inkişaf tarixi. B., 2007 
30.  Р.М.  Касимова.  Антропологические  исследования  современного  населения  Азербайджан-
ской  ССР. Б,1975 
30. А.Axundov. Ümumi dilçilik. B., 1979 
31. Я.Я.Рогнский, М.Т.Левин. Антропология. М. 1978 
32. V. Alekseyev.“Türk xalqlarının əcdadları” – “Azərbayacan məktəbi jurnalı” 1971, N8 
33. И.М. Мизиев.Шаги к истокам этнической истории центрального Кавказа.Нальчик,1986. 
34. A. Babayev. Dilçiliyə giriş. B., 1992 
35. Azərbaycan tarixi. 1 cild B., 1998 
36.X.Xəlilli. Etnosun ilkin təşəkkül mərhələsi və termologiyasi. Müasir fəlsəfə:  İdrakın  ən yeni 
istiqamətləri. B., 2014 
37. К.Алиев.Античные источники по истории Азербайджана. Б, 1986 
38. Т.М.Мамедов. КавказскаяАлбания.Б.,1993. 
39.Z.Budaqova, T Hacıyev. Azərbayacan dili. B., 1992 
40.Ş.Göyçayski. Əhali coğrafiyası. B., 1979 
41. Н.Зейдлиц. Этнографический очерк Бакинской губернии. Кавказкий календарь на 1871 год. 
Тбилиси.,1870. 
42.Обозрение  Российских  владений  за  Кавказском  в  статистическом,  этнографическом  и 
финансовом отношениях, ч.III.Спб., 1836 
43.Г.Ф.Ган.  Путешествие  в  Кахетию  и  Дагестан  (летом 1898г.) – СМОМПК,  вып.  ХХХI. 
Тбилиси., 1902. 
44. Обозрение Российских владений...Ч.IV,Спб., 1836. 
45. Q.Cavadov. XX əsrin 20-40-cı illərində Azərbaycanda azsaylı xalqlar problemi - “Tarix və onun 
problemləri” jurnal, 1998, 1(3). 
46. Molla Məhəmməd  Əl-Cari. Car salnaməsi.  Ərəbcədən tərcümə giriş  və qeydlər Sevda 
Süleymanovanındır.  B., 1997 
47. M.Süleymanov. Azərbayacan ordusu (1918-1920) . B., 1998 
48. T.Köçərli. Qarabağ. B., 2002 
49. M.Tahir. Şeyx Şamil. B., 1992 

---