Microsoft Word Zaqatala konfransi son variant docx

Azərbaycan folkloru  və milli-mədəni müxtəliflik 
 
158 
Ümid etmək olar ki, Azərbaycan ərazisində yaşayan tatların folkloru sistemli toplanıldıqda bu 
nağılın mükəmməl, kamil variantı ilə tanış ola biləcəyik.  
 
Xülasə 
1881 və 1929-cu illər arasında əvvəlcə Tiflisdə, sonra isə Mahaçqalada nəşr edilmiş “Qafqaz əraziləri-
nin və xalqlarının təsvirinə dair materiallar toplusu” (QƏXTMT-SMOMPK) Qafqazda yaşayan xalq və mil-
lətlərin həyatı, məişəti, mədəniyyəti və folkloru haqqında materialların nəşrində mühüm rol oynamışdır. Mə-
qalədə “Div və padşah oğlu” adlı qriqoryan-tat sehrli nağılının süjet quruluşu, motivləri və  məzmunu ilə 
bağlı məsələlərdən bəhs edilmişdir. Sözügedən nağıl Bakı quberniyası Şamaxı qəzasının Mədrəsə kəndində 
toplanılmış, yazıya alınmış və toplunun 1894-cü ildəki XX buraxılışında nəşr edilmişdir. Məqalə müəllifi na-
ğılın süjeti, mətnin quruluşu, onun naqisliyi ilə bağlı bəzi iradlarını da bildirmişdir. Bu qriqoryan-tat nağılı-
nın nəşri XIX əsr tat söyləyicilərinin nağıl repertuarı haqqında müəyyən təsəvvürlər yaratmağa imkan verir.  
   
Резюме
 
 
Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа (СМОМПК) который издавал-
ся между 1881 и 1929 годами сначала в Тифлисе, а затем в Махачкале играя важную роль в издании 
различных  материалов  о  быте,  истории,  культуре  и  языка  народов  и  национальностей  населяющих 
Кавказ. Сбор и издание фольклора и материалов по этнографии этих народов и наций также занимало 
большое место в деятельности данного сборника. 
В статье рассматриваются вопросы, связанные с сюжетикой, сюжетным построением и мотива-
ми григоряно -татской волшебной сказки «Див (Циклоп) и царский сын», собранный и записанный в 
селении  Матраса  Шемахинского  уезда  Бакинской  губернии  и  изданной  в  ХХ  выпуске  сборника  от 
1894 года. 
Здесь также высказаны некоторые замечания по поводу сюжетики, структуры текста, его ском-
канности и т.д. 
Издание данной григоряно -татской волшебной сказки дает определенное представление о ре-
пертуаре татских сказителей времени издания сборника. 
 
Summary 
 
During 1881-1928 years publishing in Tbilisi, then in Makhachkala the collection of SMOMPK (The 
collection of materials dealing with the description of Caucasus territories and nations) played an important 
role in the welfare, history, culture and language of the nations living in Caucasus. The collection and 
publishing of folklore and the materials dealing with the ethnography of these nations took a great place in 
the activity of the presented collection. 
In the article the attention is given to the problems dealing with the plot, plot construction and motives 
of Gregorian – Tat fairy-tale “Giant and the king’s son” collecting from the village of Madrasa in Shamakhi 
of Baku province publishing in the 20
th
 edition in 1894. 
Here is also given some remarks dealing with the plots, the construction of the texts, non-compactness 
and so on.  
The publishing of Gregorian-Tat fairy-tale creates the impression about the repertory of flavor 
narrators. 
 
Ədəbiyyat: 
 
1.
 
СМОМПК. ХХ вып., 1984, стр. 25-30 
2.
 
Azərbaycan nağılları 5 cilddə, 3-cü cild, Bakı, Çıraq, 2004, səh.299-310 
3.
 
Лотман Ю.М. Структура художественного текста, М.: Искусство, 1970, стр. 260 
4.
 
Пропп В.Я. Исторические корни восточной сказки. 2е изд. Л.: Издательство ЛУ, 1986, стр.86 
 
 

---

Azərbaycan folkloru  və milli-mədəni müxtəliflik 
 
159 
Elçin Əhmədov, siyasi elmlər doktoru, dosent, 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında  
Dövlət İdarəçilik Akademiyasının 
 “Beynəlxalq münasibətlər və xarici siyasət” kafedrası  
 
 
AZƏRBAYCANIN DAXİLİ VƏ XARİCİ SİYASƏTİNDƏ 
 MULTİKULTURAL DƏYƏRLƏR 
 
“Qloballaşan dünyada hamımız bir-birimizə daha yaxın olmuşuq.  
Xalqlararası, mədəniyyətlərarası, dinlərarası dialoqun bu gün dərin məna 
 kəsb etməsi də məhz bununla bağlıdır. Bu dialoqu inkişaf etdirərək, 
 bu dialoqa dəstək verərək biz müəyyən mənada terrorizmin  
formalaşmasma xidmət edən bütün qaynaqları araşdırıb 
 onu kökündən məhv etməyə can atmalıyıq”. 
 
Heydər Əliyev 
Ümummilli lider 
 
Açar sözlər:  Azərbaycan Respublikası, beynəlxalq münasibətlər,  əməkdaşlıq, sivilizasiyalararası  və 
mədəniyyətlərarası dialoq 
Ключевые  слова:  Азербайджанская Республика,  Международные  отношения, сотрудничест-
во, межцивилизационный и межкультурный диалог 
Key words: The Republic of Azerbaijan, international relations, cooperation, intercultural dialogue 
 
XX yüzilliyin sonunda dünyada baş verən qlobal proseslər, xüsusilə də “soyuq müharibə”nin 
başa çatması, SSRİ və sosializm sisteminin süqutu beynəlxalq aləmdə siyasi mühitin ciddi şəkildə də-
yişməsinə və yeni geosiyasi vəziyyətin yaranmasına səbəb oldu. Bu dovrü əsasən sosialist düşərgə-
sinin süqutu nəticəsində dünyanın mövcud siyasi xəritəsinin dəyişməsi ilə yanaşı, habelə ictimai hə-
yatın müxtəlif sahələri ilə bağlı bir sıra qlobal problemlərin yaranması və gərginləşməsi ilə də səciy-
yələndirmək olar. Bununla yanaşı, Sovet İttifaqının dağılması regionda dini dözümlülük ənənələri 
üçün də əsl sınağa çevrildi. Bu proseslərin nəticəsində keçmiş müttəfiq respublikaların xalqları müs-
təqilliklə yanaşı, əsl dini etiqad azadlığı da əldə etdilər. Azərbaycandakı mövcud tolerantlığın əsasları 
üçün ən böyük təhlükəni minlərlə dinc sakinin ölümünə və bir milyondan çox soydaşımızın doğma 
yurdlarından didərgin düşməsinə səbəb olan Ermənistanın ölkəmizə hərbi təcavüzü yaradırdı.  
Tarixən Azərbaycan Avropa və Asiyanın qovşağında yerləşdiyi üçün xalqlar arasında körpü 
rolunu oynamış, müxtəlif mədəniyyətlərin  əlaqələrində birgə yaşayışında mühüm əhəmiyyət kəsb 
etmişdır. Əsrlər boyu həmin xalqların və dinlərin nümayəndələri burada dostluq, qarşılıqlı etimad 
və sülh şəraitində yaşayıb fəaliyyət göstərmişlər. Təbiidir ki, belə bir mühitdə multikultural və tole-
rant dəyərlər xalqımızın əsl həyat tərzinə çevrilməyə başlamışdır. Bu baxımdan hazırda Azərbay-
canda bərqərar olan multikulturalizm və tolerantlıq xalqımızın mentalitetindən irəli gələn  ənənə, 
həm də dövlət ideologiyasının tərkib hissəsi hesab olunur. 
Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra siyasi və iqtisadi 
münasibətlərin yeni prinsiplər üzərində bərqərar olmasına səbəb olmaqla yanaşı, eyni zamanda öl-
kəmizdə multikulturalizmin inkişafı üçün geniş imkanlar yaratdı. Keçmiş hakim ideologiyanın ara-
dan qalxması adət-ənənələrə, milli və dini münasibətlərə siyasi-ideoloji qadağalardan kənar yeni ya-
naşmaların meydana gəlməsini şərtləndirdi. Dövrün tələblərinə uyğun olaraq multikultural münasi-
bətləri tənzimləmək, müxtəlif dini inancların, mənəvi-mədəni dəyərlərin daşıyıcısı olan azsaylı 
xalqların müstəqil dövlətçilik ideyaları  ətrafında sıx birləşməsini təmin etmək dövlətin qarşısında 
duran əsas vəzifələrdən biri idi.  
Həmin dövrdə yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdan ümummilli lider Heydər Əliyevin ilk mü-
raciətlərindən birində deyilirdi: “...Azərbaycan on illərlə, yüz illərlə bu torpaqda yaşayan bütün in-

---