Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

ρ – suyun sıxlığı, 
.
3
m
kq
  
Hər bir yuyulmanın davamiyyəti 10 – 20 dəqiqə (növbə ərzində 2 – 3 dəfə
olmaqla) qəbul edilir. 
Bəzən  su sərfini hesablayarkən, layihələndirilən balıq emalı  müəssisəsinə
yaxın   (oxşar,   qohum)   olan   yaxşı   müəssisələrin   iş   təcrübəsi   əsasında   müəyyən
edilən normativ göstəricilərdən istifadə edirlər. 
11.6. Təsərrüfat – məişət tələblərinə su sərfi 
Tualetlərə,   əlüzyuyanlara,   iş   otaqlarında   döşəmənin   yuyulmasına,
kontorlara,   duşxana   və   hamamlar   üçün,   içməyə   və   yemək   hazırlamaq   üçün,
müəssisə ərazisindəki yaşıllıqların suvarılması və digər məqsədlər üçün su sərfi
təsərrüfat – məişət tələbləri qrupuna daxil edilir. 
Bu məqsədlər üçün su sərfi, aşağıdakı cədvəldə göstərilən normalarla təyin
edilir: 
                                                                                            Cədvəl 3 (22)
Su sərfi sahələri
Norma, litr
müəssisədə bir işçinin təsərrüfat – məişət tələblərinə (duşxana- 
dan başqa)  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   . 
bir adam üçün duşxanaya   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   . 
çoxlu miqdarda toz ayrılan işlərlə əlaqədar olan istehsal sahələ-
rində bir adam üçün duşxanaya   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .
hamama (bir dəfə yuyunmaq üçün)   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   . 
yeməkxanaya (bir dəfə nahar üçün)   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   . 
mexaniki camaşırxanaya (bir kiloqram paltar üçün)   .   .   .   .   .
bir avtomaşının yuyulmasına   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .  .
müəssisə ərazinin suvarılmasına (orta hesabla 1 m
2
 sahəyə)   .  .
mövcud yaşıllığın suvarılmasına (orta hesabla 1 m
2
 sahəyə)   .  .
klublar, qırmızı guşə (bir müştəriyə)   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .
tibb məntəqəsi (bir xəstəyə)   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   . 
25,0
40,0
60,0 
150,0
20,0
60,0
600,0 
2,0
4,0 
6,0 
6,0 
14

---

laboratoriyaya (bir krana)   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .
40 – 60
Su sərfi vaxtı aşağıdakı şəkildə planlaşdırılır:
1) təsərrüfat – məişət tələblərinə hər bir sexin bütün iş saatları ərzində
bərabər miqdarda;
2) duşlara su sərfi – iş növbəsi başlamazdan əvvəl və iş qurtarandan sonra
45 – 60 dəqiqə ərzində; 
3) paltarların yuyulmasına su sərfi – camaşırxananın iş müddəti ərzində
bərabər miqdarda.
Su sərfinin hesabatı, yekun cədvəl və hazır məhsul vahidinə nisbi su sərfinin
müəyyənləşdirilməsi ilə tamamlanır: 
Cədvəl 4 (23)
Su sərfi sahələri
Su sərfi, m
3
saatda
növbədə sutkada
1. 
2. 
3. 
4. 
.  .  .
n
C        ə        m        i
11.7. Elektrik yüklərinin və elektrik enerjisi sərfinin hesablanması
Balıq   emalı   müəssisələrində   tələb   edilən   elektrik   enerjisini   aşağıdakı
kateqoriyalara ayırırlar:
1)   istehsalat,   köməkçi   və   nəqletdirici   avadanlıqları   hərəkətə   gətirən
elektrik enerjisi;
2) texnoloji proseslərdə (qatışıqların maqnitli seperasiyası, elektrohisləmə
zamanı   tüstünün   elektrostatik   soyudulması)   istifadə   edilən   texnoloji   elektrik
enerjisi;
3) qızdırıcı məqsədlər üçün elektrik  enerjisi;
15

---

4) işıqlandırma sistemi üçün elektrik enerjisi;
Elektrik   yüklərini   bütövlükdə   təyin   etmək   üçün   əvvəlcə   cərəyan
qəbuledicilərin  müəyyənləşdirilən  gücündən   nəzərdə  tutulan  sexlər  üzrə  yükləri
tapmaq lazımdır.
M ü ə y y ə n l ə ş d i r i l m i ş       g ü c     (P)     dedikdə cərəyan
qəbuledicilərin   nominal   pasport   gücünün   arifmetrik   cəmi   başa   düşülür.   Ehtiyat
avadanlıqlar   və   ya   qəza   avadanlıqlarında   quraşdırılan   cərəyan   qəbuledicilər,
məsələn, yanğınsöndürən nasoslar, hesabatlarda nəzərə alınmır.
Müəyyənləşdirilən   gücün   hesablanması   aşağıdakı   cədvəldə   göstərilən
formada həyata keçirilir: 
                                                                                   Cədvəl 5 (24)
Avadanlıqların adı
Say miqdarı
(ədəd)
Müəyyənləşdi-
rilmiş güc
1. 
2. 
3. 
4. 
.  .  .
n
C         ə         m          i
Tələb edilən gücü aşağıdakı bərabərliklərdən təyin etmək mümkündür:
;
.
.
.
.
ş
c
e
y
m
t
m
e
t
k
k
P
k
P
P

 





.
ş
c
e
y
t
k
k
k

 


burada: P
m
 – işıqlandırma üçün müəyyənləşdirilən güc, kVt;  
            k
t.
 – tələbat əmsalı;
           k
y.
= 0,8 
 0,9 – balıq emalı müəssisələri üçün cərəyan qəbuledicilərin
yüklənmə əmsalı; 
16

---

            k
e
 – eyni vaxtda işləyən cərəyan qəbuledicilərin miqdarını nəzərə
alan eynivaxtlılıq əmsalı (fasiləsiz işləyən sxemlər üçün – 0,9;
fasilə işləyən aparatlara malik proseslərdə – 0,5 
 0,7);
           η
c.
 = 0,8 
 0,9 – cərəyan qəbuledicinin faydalı iş əmsalı ( f.i.ə.); 
                     η
ş.
  = 0,9  
  0,95 – alçaq gərginlik şəbəkəsinin faydalı iş əmsalı
( f.i.ə.). 
Balıq emalı müəssisələri üçün tələb əmsalı (k
t
) 0,55 – 0,95 civarında dəyişir
və orta hesabla 0,8 qəbul edilir. 
Reaktiv güc aşağıdakı bərabərlikdən təyin edilir:  

tg
P
P
e
t
r


.
.
      
Zavod üzrə mühərriklər parkının güc əmsalı bütövlükdə 0,8 qiymətinə, yəni
8
,
0
cos


 ədədinə bərabər qəbul edilir. Onda 
75
,
0


tg
 qiymətinə, reaktiv güc isə:
.
.
75
,
0
e
t
r
P
P


Texnoloji   tələbatlar   üçün   elektrik   enerjisi   və   güc   sərfləri,   məhsul   vahidi
üçün sərf miqdarı nəzərə alınmaqla normativ sənədlərə əsasən hesablanır. 
Qızdırılma üçün elektrik enerjisi sərfi aşağıdakı bərabərliyə görə hesablanır: 
,
3600


e
qıı
Q
A

burada: A
qız.
 – qızdırılmaya elektrik enerjisi sərfi, kvt – saat; 
            Q – istilik sərfi, kilocoul;  
            
e

= 0,8 – qızdırıcı cihazların elektrotexniki faydalı iş əmsalı (f.i.ə.).  
11.8. İşıqlandırıcı elektrik enerjisi 
Köməkçi   və   digər   otaqların   işıqlandırılması   üçün   müəyyənləşdirilən   güc,
işıqlanma norması nəzərə alınmaqla hesablanır.
Balıqçılıq   sənayesinin   balıq   emalı   müəssisələri   üçün   aşağıdakı   işıqlanma
normaları müəyyənləşdirilir (vt/m
2
):
17

---