Mövzu “Sosial iş nəzəriyyəsi və təcrübəsi-1” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri
Sosial işdə funksional üsulun tətbiqinin özünəməxsusluğu
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.3. Sosial işdə funksional üsulun tətbiqinin özünəməxsusluğu.
Sosial işdə funksional üsulun tətbiqinin özünəməxsusluğu Dyürkheymin, B.Malinovskinin, A.Radkliff-Braunun və b. əsərlərində öz əksini tapmışdır. Onların fikrincə, funksionalizm, bunun və ya onun mənası axtarışına son qoymağa şərait yaradır, yəni, mühüm olan ictimai hadisələrin sosial strukturun elementlərinin funksiyalarının müəyyənləşdirilməsidir. Bu baxışları nəzərdən keçirən R.Merton, XX əsrin ortalarında sosial hadisə və proseslərin funksional analizində 3 mühüm postulatı ayırmışdır: 1. Cəmiyyətin funksional vəhdəti postulatı (yəni onun fəaliyyət göstərən bütün hissələrinin uzlaşdırılması); 2. Universal funksionalizm vəhdəti postulatı (bütün ictimai hadisələr funksionaldırlar); 3. Hadisələrin funksiyalarının və onların qarşılıqlı əlaqələrinin zəruriliyi postulatı. Sonuncu postulat sosioloqlar tərəfindən tez-tez tənqidə məruz qalırdı. Çünki cəmiyyətin bütün elementlərinin, ictimai həyatın bütün hadisələrinin funksiyalarının zəruriliyi axıra qədər açıqlanmırdı. Heç təsadüfi deyildir ki, bununla əlaqədar R.Merton həmin fikirləri 95 yenidən əsaslandırmağa çalışmış və qeyd etmişdir ki, o bütövlükdə ―cəmiyyətin mahiyyəti nədir?‖ sualına cavab vermir və funksional zəruri, faydalı anlayışları eyniləşdirmir. Belə olsaydı nəzəriyyə və praktikanın uzlaşdırılmasını məhdudlaşdırmış olardı. Mertona görə, funksionalizmin başlıca postulatı bunlardan ibarətdir: bu sosial hadisə müxtəlif funksiyalara malik ola bilər və eyni funksiya cəmiyyətin müxtəlif elementləri, sosial həyatın müxtəlif hadisələri tərəfindən yerinə yetirilə bilər. Bu zaman funksional nəticə ictimai münasibətlər sisteminin, eləcə də cəmiyyətin davamlılığının yüksəlməsinə, onun adaptasiyalılığının artmasına şərait yaradır. Mənfi məzmunda belə nəticələr sosial orqanizmin davamlılığını zəiflədə bilər. Bu halda söhbət disfunksiyadan gedir. Bundan başqa R.Merton aşkar və gizli, şüurlu və şüursuz funksiyaları, həmçinin hadisə və strukturların polifunksiyalarını və monofunksiyalarını seçib ayırır. Bütün bunlar funkionalizmi, sosiologiyanın müstəqil sahəsi olan struktur- funksional analizə daha da yaxınlaşdırdı. Tədqiqat nöqteyi-nəzərindən funksionalizm, sosial iş üçün səmərəli olmaqla, onun metodoloji əsaslarını zənginləşdirir, nəzəri və tətbiqi sahələri üçün ümdə əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, sosial iş təsisatlarını və sosial işçilər funksiyalarını nəzərdən keçirərkən, tədqiqatçı, funksionalizm ideyalarına əsaslanmaqla, onların rollarını, funksional vəzifələrini və həmin vəzifələrin konkret şəraitlərdə gerçəkləşdirilə bilmək qabiliyyət və imkanlarını sistemləşdirə bilər. Sosial işdə həmçinin funksionalizmin aşkar və gizli, şüurlu və şüursuz funksiyaları ilə əlaqədar müddəalar da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda müxtəlif sosial sistemlərin bütövlüyü, davamlılığı və disfunksiyalar ilə əlaqədar müddəaları da unutmaq olmaz. Müvafiq problemlər öz nəzəri-konseptual davamını sosiologiyanın struktur-funksional analizində də tapır. Struktur-funksional üsul, ictimai həyatı, insanların çoxsaylı qarşılıqlı əlaqəsi, onların sonsuz təması kim anlamağı nəzərdə tutur. Bu əlaqələrin təhlili zamanı təkcə, həmin əlaqələrin baş verdiyi sistemə istinad qənaətbəxş deyildir. Bundan başqa, sistemin özündə 96 davamlı elementləri tapmaq, struktur kimi nəzərdən keçiriləcək əlaqənin nisbətən sabit aspektlərini müəyyənləşdirmək lazımdır. Bu strukturun rolları adətən funksiyalar kimi də xarakterizə olunur. Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|