Mövzu “Sosial iş nəzəriyyəsi və təcrübəsi-1” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Sosial sığorta
Sosial yardım Maliyyələşdirmə dövlətin müm- kün iştirakı ilə işəgötürənlərin və zəhmətkeşlərin hesabına həyata keçirilir. Dövlət və yerli obyektlərin hesabına maliyyələşdirilir Sosial subsidiyaların (işəgötürə- nin, işçinin və dövlətin) iştirakı vacibdir. Qanunvericiliyə uyğun olaraq ödənişlər ehtiyaclıların müəy- yən kateqoriyalarına edilir. Ödənişlər, ödəmələr əsasında formalaşan xüsusi fondlar vasitəsilə həyata keçirilir. Ehtiyac dərəcəsinin qiymətlən- dirilməsi zamanı müvafiq şəxslərin mülkiyyətinin gəlir- ləri və miqdarı nəzərə alınır. Lakin bəzən bəzi tərkib hissələri nəzərə alınmır (az miqdarda olan yığımar). Bəzən əlavə vəsaitlər tələb olun- mur, çünki fondların bir hissəsi gəlir əldə etmək məqsədilə investisiya olunur. Müavinətin verilmə məqsədi – bir sıra amilləri nəzərə alaraq insanların gəlir səviyyəsinin müəyyən edilmiş minimuma 85 çatdırılmsıdır (məcburi ödəmə- lər və s.). Müavinətin məbləği əvvəlki əmək haqqı və həyat səviyyəsi ilə əlaqədar deyil. Şəxsin müavinət almaq hüququ ehtiyaclılıq dərəcəsi nəzərə alınmayaraq ödənişlərin alınma- sı haqqında qeydlərə əsaslandı- rılır. Sosial yardım insanların rifah səviyyəsini öyrənilməsinin nə- sələri üzrə göstərilir və nisbətən yüksəldilməsinə yönəldilir. Sosial sığortadan fərqli olaraq müavinətlərin hesablanması zamanı qanunla müəyyən edilmiş sərbəstlik vardır. Ödənişlərin və haqqların səviy- Yəsi bəzən konkret şəxslə (dul qadın, əlil və b.) və ya onun əmək haqqı ilə birbaşa əlaqəlidir. İstehsalatda bədbəxt hadisələr- Dən sığorta sistemi dövlətin mümkün iştirakı ilə tam olaraq işəgötürən tərəfindən maliyyə- ləşdirilir. Sosial müdafiənin sosial sığorta və sosial yardıma bölünməsi ilk növbədə sosial riskin nəzərə alınması (nəzərə alınmaması) üsulu ilə və maliyyələşdirilməsi mənbələrində olan fərqlərlə əsaslandırılır: sosial sığorta zamanı – bu, işəgötürənlərin və zəhmətkeşlərin sığorta ödənişləri; sosial yardım zamanı – vergiqoyma nəticəsində alınan büdcədən ayırmalardır. Sosial sığorta – zərərin ödənilməsinin kollektiv birliyi əsasında iqtisadi cəhətdən fəal əhalinin işin, əmək qabiliyyətinin və gəlirlərin itirilməsi ilə bağlı müxtəlif risklərdən sosial müdafiə formasıdır. Sosial sığortanın bazar iqtisadiyyattında təşkili aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: sosial sığortanın məcburiliyinin və könüllüyünün uyğunlaşması; dövlətin, işəgötürənlərin və muzdlu işçilərin sosial 86 əməkdaşlığı; şəxsi gəlirin və əmək qabiliyyətinin itirilməsinin kompensasiyası; büdcədənkənar məqsədli fondların formalaşması və istifadə edilməsi; dövlət tənzimlənməsinin və sığorta fəaliyyətinin bazar özünütənzimləməsi ilə uyğunlaşması; sosial sığortanın əsas subyektlərinin – sığorta edənlərin, sığortaçıların və sığorta edilmiş vətəndaların qarşılıqlı əlaqəsi; iqtisadi səmərəliliyin və sosial ədalətin balansı; vətəndaşların sığortalanmasında ictimai birlik və fərdi məsuliyyət; sosial risklərin profilaktikası və reabilitasiyası. Sosial sığortanın ən vacib iqtisadi funksiyası əmək resurslarının inkişafı üçün lazım olan şəraitin yaradılmasından ibarətdir. Bununla bərabər, sosial sığorta – dövlətlərin sosil sferada siyasətinin ayrılmaz hissəsidir. Bu baxımdan sosial sığorta sistemi – cəmiyyətdə sosial ədalətin təmin edilməsinin, sosial sabitliyin yaradılması və qorunmasının ilkin şərtlərindən biridir. |