Mövzu “Sosial iş nəzəriyyəsi və təcrübəsi-1” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri
partlayışlar, diskretlik sosial dinamikanın mövcud nəzəriyyələrinə qarşı
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.2. Sosial işdə pozitiv üsulların rolu.
partlayışlar, diskretlik sosial dinamikanın mövcud nəzəriyyələrinə qarşı əsas çağırışdır. Onun fikrinə görə, son on illiyin kommunizm sisteminin süqutu, millətçilik və terrorizmin geniş yayılması, QİÇS epidemiyası, kompüter inqilabının sürətlə inkişafı kimi hadisələri yeni nəzəri yanaşmalar tələb edir. Fəlakətlər nəzəriyyəsi və xaos nəzəriyyəsi modellərinə əsaslanan sosial dəyişikliklərin yeni konsepsiyalarını yaratmaq zəruridir. Hallinen hesab edir ki, yeni yanaşmaların dərk edilməsində sosial proseslərin formal, riyazi modellərinin öyrənilməsi əhəmiyyətli yardım göstərmiş olar. 4.2. Sosial işdə pozitiv üsulların rolu. Sosial işdə pozitiv üsul, bir tədqiqat praktikası kimi özünü, sosionomların düzgün, konkret biliklərə əsaslanmasında və sosial işin bu və ya digər konsepsiyasının elmi cəhətdən izahında büruzə verir. Bu mənada pozitiv sosiologiya, sosial iş nəzəriyyə və praktikasının empirik əsaslarından birini təşkil edir. Sosial işin cəmiyyətdə yerinin dərk edilməsi nöqteyi-nəzərindən, pozitiv mövqedə olanların sosiologiyanın sosial fiziki kimi dəyərləndirilməsi təsəvvürləri də çox önəmlidir. Çünki bu təsəvvürlərə rəğmən, cəmiyyət vahid bi sistem, qarşılıqlı əlaqədə olan elementlərin mexanizmi kimi nəzərdən keçirilirdi. Bu baxışları bir qədər sadələşdirmiş olsaq, onda onların sosial iş üçün də əhəmiyyətli olduğunu görmüş olarıq. Bu halda, müvafiq təsəvvürlərə əsasən, sosial iş cəmiyyətin ayrılmaz hissəsi, onun sosial institutu kimi nəzərdən keçirilməlidir. Lakin sosial işin elmi əsaslarının təmin edilməsi nöqteyi- nəzərindən pozitiv sosiologiyanın imkanlarının məhdud olduğunu da unutmaq olmaz. Bu məhdudiyyət özünü ilk növbədə, sosial köməyə ehtiyac duyan müştəri ilə aparılan, sosial-funksional və psixososial işin əsaslarının başa düşülməsində büruzə verir. Sosiologiyanın digər klassik paradiqmalarından biri isə funksionalizmdir. Funksionalizm, cəımiyyətin və sosial əlaqələrin elementlərinin ayrı-ayrı fraqmentlərini nəzərdən keçirərkən, onların yerini və rolunu daha geniş əlaqələr sistemində müəyyənləşdirir. Bir sözlə onları sistemli şəkildə öyrənir. 93 Pozitivizm (lat. positivus-müsbət) XIX əsrdə meydana çıxan fəlsəfi cərəyanlardan biri, banisi fransız filosofu və sosioloqu Ogüst Kont hesab olunur. Ogüst Kont Pozitivizm konkret elmləri həqiqi, gerçək biliyin yeganə mənbəyi sayır və fəlsəfi tədqiqatın idraki əhəmiyyətini inkar edir, nəzəri spekulyativliyi, biliklər əldə etməyin vasitəsi kimi abstraktlaşdırmanı qəbul etmirdi. Mahiyyətinə görə pozitivizm müəyyən münasibətlərdə ifrat məntiqi nəticələrə gətirib çıxarmış empirisizmdir. Bu cərəyanın ideyalarına əsasən, cəmiyyətdə baş verən hər hansı bir hadisəni və hər hansı bir insanın hərəkətini onun yaşadığı mühitə baxaraq başa düşmək olar. Misal üçün, pozitivizm cərəyanının ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Emile Durkheim (fransız) hər kəsə bir individual hərəəkət kimi görsənən intihar hadisəsini cəmiyyət tərəfindən təsirləndiyini və ortaya çıxdığını apardığı empirik araşdırmalarda sübut etmişdir, amma təbii ki bütün intihar hadisələri cəmiyyətin təsirindən baş vermir. Durkheim araşdırmalarının nəticəsində müəyyən etmişdir ki, sosial-iqtisadi yaxud siyasi böhran keçirən, sosial və ya dini dəyərlərin insanların həyatına ifrat dərəcədə təsir edən, insanın azadlığının nəzərə çarpacaq dərəcədə məhdud olduğu cəmiyyətlərdə intihar hadisələrinin sayı adətən yüksək olur. Durkheim bu möhtəşəm və müasir dünyamızda da ekspertlər tərəfindən istinad edilən araşdırması sosiologiya elminin problemləri dərk etmək cəhətdən nə dərəcədə dəyərli elm olduğunu sübut edir. İstifadə olunan metodlar statistik məlumatları tədqiqat, intervyular və uzun müddətli zamanda bir qrupun tədqiqat metodlarıdır. Pozitivizmin inkişafında üç mərhələ fərqləndirilir: I mərhələnin nümayəndələri O.Kont, E.Litter, P.Laffit(Fransa), Con Stüart Mill, Herbert Spenser (İngiltərə) olmuşlar. Qnoseologiya – idrakın inkişafının 3 mərhələsi qanunu (Kont) və məntiq problemləri ilə (Mill) yanaşı pozitivistlər sosiologiyaya da mühüm yer vermişlər. II mərhələ - empiriokritisizmin meydana gəlməsi XIX əsrin 70-90- cı illərinə təsadüf edir və obyektiv, real predmetləri hətta formal olaraq 94 qəbul etməyən Max və Avenariusun adları ilə bağlıdır. Maxizmdə idrak problemləri subyektivizmə keçən frat psixologizm mövqeyindən şərh olunurdu. III mərhələ kimi neopozitivizmin meydanaz gəlməsi Vyana dərnəyinin (O. Neyrat, R.Karnap, M.Şlik və s.) və Berlin empirik fəlsəfə cəmiyyətinin (Reyxenbax, F.Krauz və s.) fəaliyyəti ilə bağlıdır ki, bunlar da bir çox cərəyanları – məntiqi atomizmi, məntiqi pozitivizmi, ümumi semantikanı özündə birləşdirmişdir. Bu mərhələnin nümayəndələri simvolik məntiq, elmi tədqiqatın strukturu və s. fəlsəfi problemlərə əsas yer verərək, psixologizmi rədd edir, ―elm məntiqinin‖ riyaziyyatla yaxınlaşdırılması, qnoseoloji problemlərin formallaşdırılması yolu ilə getmişlər. Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|