Mövzu “Sosial iş nəzəriyyəsi və təcrübəsi-1” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri
Sosial iş nəzəriyyəsində radikal və marksist modellər
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 8.2. Sosial iş nəzəriyyəsində radikal və marksist modellər
Sosial iş nəzəriyyəsində radikal və marksist modelləri də mühüm konseptual modellər kimi dəyərləndirilməlidir. Hər iki model, sosial işin ənənəvi anlamı və ictimai dəyəri ilə əlaqəli məsələdə tənqidi nöqteyi- nəzərdən çıxış edirlər. XX əsrin 70-ci illərində sosial işin ənənəvi formalarını kəskin tənqid edən bu üsul, onun yeni formalarının – sosial müvəkkillik, özünüdərkin inkişafı və yüksəldilməsi və s. əsaslandırılması məsələlərini ön plana çəkməyə çalışırdı. Sosial özünümüdafiə, sosial subyektlilik rolunun yüksəldilməsi kimi məsələlər xüsusi vurğulanırdı. Sosial işin məzmununun elmi cəhətdən dərk edilməsi məsələlərində ən kəskin tənqidi radikal mövqeyi marksizm tuturdu. Bununla əlaqədar, sosial iş haqqında 3 əsas mövqe meydana çıxır. 1. Mütərəqqi mövqeyə görə, sosial iş dəyişikliklərin müsbət faktorudur, çünki o, əhalinin zəhmətkeş təbəqələrini istismar edən 155 burjua cəmiyyətinin köməyə ehtiyacı olan sosial qruplarını birləşdirir. Müvafiq vəziyyətdə sosial işçi çox böyük qüvvədir, çünki o, insanların mənlik şüurunun oyanmasına, dəyişikliklərin aparılması üçün onların kollektiv hərəkətlərə qalxmalarına köməkçi olur; 2. Reproduktiv mövqe, sosial işçilər, fəhlələri və zəhmətkeşləri istismar edən burjua cəmiyyətində sinfi nəzarətçi rolunu oynayan agentlər kimi təqdim edir; 3. Ziddiyyətli mövqe, sosial işi, bir tərəfdən, kapitalist cəmiyyətini zəiflədən və zəhmətkeş kütlələrin konsolidasiyasını təmin edən, əhəmiyyətli ictimai hadisə hesab edir, digər tərəfdən isə, sosial işçilər, kapitalist cəmiyyətindəki sosial gərginliyi azaltmaqla, onun sabitliyini təmin edənlər funksiyasın yerinə yetirməli olurlar. Əgər sosial işin ənənəvi modelinin radikal tənqidini ümumiləşdirmiş olsaq, onda onları aşağıdakı müddəalarla ifadə etmək olar: ənənəvi sosial iş, mürəkkəb sosial problemləri fərdi-psixoloji səviyyədə izah etməyə çalışdığından, ―günahkar‖ tapmaq tendensiyası yaranır və sosial mənşəli problemlərin məsuliyyətini kliyentlərin üzərinə atırlar; ənənəvi sosial iş, insanları sosial problemlərlə ―cilovlayır‖ və onların diqqətini çətinliklərlə qarşılamamaları üçün onlara kömək edə biləcək digər mövcud məsələlərdən uzaqlaşdırır; ənənəvi sosial iş istismar cəmiyyətini gücləndirir, sosial münaqişələri dəf etməklə onun sabitliyini artırır. Ənənəvi modeli tənqid etməsinə baxmayaraq, sosial işin bu modelləri arasında çoxsaylı əlaqələr də mövcuddur: Birincisi, həm ənənəvi, həm də radikal model israr edir ki, məhz cəmiyyət, şəxsiyyətin fərdi həyatında problemlərin yaranmasına şərait yaradır; İkincisi, hər iki üsul insanlarla cəmiyyət arasındakı münasibətləri qarşılıqlı, interaktiv, transaksional münasibətlər kimi nəzərdən keçirir və qeyd olunur ki, biz öz sosial əhatəmizə təsir göstərdiyimiz kimi, o da bizə təsir göstərməyə qabildir; Üçüncüsü, hər iki üsul, müştərinin muxtariyyətini nəzərdə tutur; 156 Dördüncüsü, hər iki üsul, müştərinin həyati situasiyasının dərk etməsinin vacibliyini və onun müsbət tərəflərinə təsirin göstərilməsinin önəmliliyini vurğulayır. Sosial işin sosioloji yönümlü nəzəriyyələri sırasına həll modeli də aiddir. O, aşağıdakı məqsədlərin əldə edilməsini nəzərdə tutur: 1. Kliyentə mövcud problemlərinin həlli ilə əlaqədar özlərinin ―kazual agentlər‖ olduqlarının tılqin edilməsi məsələsində köməyin göstərilməsi; 2. Kliyentlər tərəfindən sosial işçinin, onun üçün faydalı olan səriştəli və səlahiyyətli mütəxəssis kikmi qəbul edilməsinə köməyin göstərilməsi; 3. Kliyent tərəfindən sosial işçinin, onun bəzi problemlərinin həllində maraqlı olan tərəf, əməkdaş kimi qəbul edilməsi; 4. Sosial işin təşkilinin hakim və səlahiyyətli strukturunun kliyent tərəfindən mürəkkəb, lakin açıq bir qurum kimi qəbul edilməsinə köməyin göstərilməsi. Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|