Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu

421

Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu

Əlavə Məlumat

Giriş

Ümumi vəziyyət

Dürüstlük Özünü-Qiymətləndirmə Prosesi Müdafi ə İnstitutlarını Qurmaq 

üzrə NATO-nun Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planının (Partnership Action Plan on 

Defense İnstitution Building)nəzdində hazırlanmış mexanizmdir.  Bu proq-

ram, ölkələrin müdafi ə sektorunda islahat səylərinə kömək etmək üçün, 

həmçinin BMT qarşısında götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirməyə dəstək 

üçün praktiki addımlardan ibarətdir.

Proses iki elementdən ibarətdir:  konkret ölkə tərəfi nndən sorğunun su-

allarına cavab verilir və sonra NATO rəhbərliyi altında baxış qrupu həmin 

ölkəyə  səfər edir və  həmin ölkənin nümayəndələri ilə görüşüb sorğuya 

verilən cavabları müzakirə edir.Sorğu qanunvericiliyə yox,praktiki fəaliyyətə 

yönəlmişdir. NATO rəhbərliyi altındakı baxış qrupu ən yaxşı praktika haqda 

fi kir mübadiləsi edəcək və həmin ölkə ilə müdafi ə strukturlarında dürüstlüyü 

necə atrırmaq və korrupsiya risklərini azaltmaq yollarını arayacakdır.Ekspert 

qrupuna NATO-nun Beynəlxaq  İdarəsi tərəfi ndən rəhbərlik edilir və üç və 

dörd nəfərdən təşkil olunur, o cümlədən ölkənin nümayəndələri və mövzu 

üzrə ekspert olan Beynəlxalq Şəffafl ıq(Transparency İnternational) və digər 

təcrübəli təşkilatların nümayəndələri daxil olur.

Sorğu ölkələrlə  və onların ekspertləri ilə aparılan bir neçə raund 

müzakirələrdən sonra  hazırlanmış və sonra üç ölkədə sınaqdan keçirilmiş-

dir. Bu sınaqlar 2008 ci ildə Norvecdə, Ukraynada və Bosniya- Herseqovi-

nada kecirilmişdir. Bu ölkələrin müxtəlif həcminə və təbiətinə baxmayaraq , 

hər üç ölkədə Dürüstlük Özünü-Qiymətləndirmə Prosesi-nə möhkəm dəstək 

verilmiş  və  nəticələr çox müsbət olmuşdur. Sınaqlar, həm də prosesi təftiş 

etmək baxımından, xüsusilə də,sorqunun kiçildilməsi və formatın və ekspert 

səfərlərinin hesabatının uyğun hala gətirilməsi ilə çox faydalı olmuşdur. Sı-

naqların nəticələrini əhatə edən hesabatları ayrı- ayrılıqda əldə etmək müm-

kündür.

Bu vəsaitə sorğu, ölkə daxilində prosesi təşkil etmək üçün təlimat, Müdafi ə  

Naziri və Silahlı  Qüvvələrin komandanlığında prosesi təqdim etmək üçün 

istifadə olunan brifi nq nümunəsi və NATO baxış qrupunun səfərinin formatı-

nın xülasəsi daxildir. Sorğunun nəticələrini yazmaq üçün ayrıca Word formatı 

da əlavə edilir.

Əsasən Müdafi ə sektoruna yönəlməsinə baxmayaraq, hər bir ölkə Dü-

rüstlük Özünü Qiymətləndirmə Prosesini təhlükəsizlik sektorunun digər 

nazirliklərinə və təşkilatlarına tətbiq edə bilərlər. 

---

422

Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu

Dürüstlük Özünü –Qiymətləndirmə Prosesi Polşanın rəhbərliyi altında 

kiçik bir xüsusi qrupun təşəbbüsü ilə başlamış  və Norvec, Ukrayna, Gür-

cüstan, Bosniya və Makedoniya və Böyük Britaniya və  həmçinin BŞ (Bö-

yük Britaniya), NATO-nun beynəlxalq idarəsi, NATO-nun Oberammer-

qaudakı  məktəbi də bu Prosesin hazırlanmasında iştirak etmişdir. Mətnin 

layihəsi həmçinin NC3, BMT, İƏİT və DRMİ (Monterreydəki) təşkilatlarla 

məsləhətləşdirilmişdir.

Brifi nq 

Kimə: Müdafi ə Nazirinə, Baş Ştabın rəisinə

Dürüstlüyün  təmin edilməsi və korrupsiya riskinin azaldılması 

güclü,bacarıqlı və münasib müdafi ə və təhlükəsizlik strukturlarının və 

qüvvələrinin yaradılmasının mühüm tərkib hissələridir.  

Korrupsiya hər bir ölkənin Müdafi ə və təhlükəsizlik qabiliyyətlərini sar-

sıdır.  Korrupsiya büdcə israfçılığına aparır, resursların ayrılmasını pozur və 

qeyri-münasib və  aşağı keyfi yyətli  avadanlıq alınmasına gətirir. Belə hal 

şəxsi heyətin həyatını  təhlükədə qoyur və  əməliyyat səmərəliliyini azaldır. 

Korrupsiyalaşmış kadrlara inanmaz olmaz. Onlara təminatçılar, mütəşəkkil 

cinayət qrupları, terrorçu təşkilatlar və ya potensial düşmənlər tərəfi ndən 

ödənişlər ola bilər. 

Müdafi ə sektorunda korrupsiya xalqın orduya olan inamını azaldır və 

ümumilikdə ordunun lazımlılığını azaldır və sülh məramlı missiyalar üçün 

ictimaiyyətin dəstəyini aşılayır. O həmçinin ölkənin mülki sektoru üçün lazı-

mi resursları azaldır və hökümətin başqa sahələrinə də sirayət edir. Korrupsi-

ya ölkənin  inkişafını və böyüməsini zəifl ədir. 

NATO-nun Hərbi  İnstitutların Qurulması üzrə  Tərəfdaşlıq Fəaliyyət 

Planının(Partnership Action Plan on Defence Institution Building (PAP-

DIB))tərkib hissəsi kimi dürüstlüyün təmin edilməsi və korrupsiya riskinin 

azaldılması istiqamətində praktiki vəsaitlərin hazırlanması üzrə ışlər davam 

edir. İlkin səylər aşağıdakıların hazırlanmasına yönəlmişdir:

-Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın 

Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu

-Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması üzrə Hazır-

lıq Modulu

-Dürüstlük Özünü-Qiymətləndirmə Prosesi

Müdafi ə sektorunda dürüstlük sisteminin zəif və güclü tərəfl ərinin özünü-

qiymətləndirməsi  müdafi ə təsisatları qurulmasının əsaslarından birini təşkil 

edir. Bu sorğu bu cür qiymətləndirmə aparmağa diaqnostik alət kimi kömək 

---

423

Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu

edir. 

BMT-nın Anti-Korrupsiya Konvensiyasını (UN Covention Against Cor-

ruption-UNCAC) imzalamış bütün NATO və  tərəfdaş ölkələr üçün yaxşı 

anti-korrupsiya prosesləri də hüquqi tələbdir. UNCAC ölkələrin öhdəlikləri 

ilə bağlı çox dəqiq davranır. Müdafi ə strukturları, öz Nazirlikləri və Silah-

lı Qüvvələrinin bu konvensiya ilə nə qədər uyğun hərəkət etdiklərini təmin 

etməyə kömək üçün bu sənəddən istifadə edə bilər.

Sorğunun suallarına cavab verilməsi könüllüdür. Konfi densial 

məlumatların mübadiləsi ilə bağlı prosedurlara uyğun olaraq, sorğuya ca-

vab verərkən hər bir səhifənin həm aşağı, həm də yuxarı hissəsində uyğun 

təhlükəsizlik qaydalarına riayət olunduğu göstərilməsi tələb olunur.

Biz hesab edirik ki, Özünü Qiymətləndirmə Prosesi hər bir müdafi ə struk-

turı üçün lazımlı olan alətdir.     

Anlayışlar

Dürüstlük 

Dürüstlüyün həm texniki, həm də mənəvi mənası vardır. 

•  Texniki mənada, biz deyirik ki, “bu gəminin gövdəsi bütövdür”. Bu 

o deməkdir ki, bütöv sistem saz işləyir,gəminin üst tərəfi ndən su axmır, və 

gövdəni təşkil edən və dəstəkləyən müxtəlif sistemlər sağ və salamatdır və 

düzgün işləyir. 

•  Şəxsi və mənəvi mənada, bu o deməkdir ki, işlər şərəfl ə və səmimiyyətlə 

və şəffafl ıqla həyata keçirilib.

 Bu vəsaitdə biz “dürüstlük” dedikdə, aşağıdakıları nəzərdə tuturuq.

•  Fərd dürüstdür- əgər o, öz işini səriştəli və şərəfl i və tam görürsə.

•  Proses dürüstdür-əgər o istənilən kimi gedirsə və avtomatik olaraq 

tərkibi olduğu geniş sistemin üzvü kimi bu proseslə birgə hərəkət edirsə.

•  Təşkilat dürüstdür deyəndə, onun işi uyğun hesabatlılıq, səriştəliliklə 

yerinə yetirilmiş və alınan məhsul və ya resurslar sui-istifadələr və ya pozun-

tulara doğru yönəldilməmişdir.       

Korrupsiya

Korrupsiya “etibar edilmiş  vəzifədən  şəxsi mənfəət üçün sui-istifadə 

etmə”-dir.

Ölkələrin özləri tez-tez öz qanunlarına rəsmi tərifl əri yazdırırlar. Məsələn, 

---