Mundarija kirish I. Bob. Irsiyat qonunlari

AAВВСС aaввсс
sariq silliq yashil burushgan
sariq gulli oq guli
AaВвСс sariq silliq, sariq gul.
P: AaВвСс x AaВвСс ular o‘zaro chatishganda quyidagi erkak va urg‘ochi gametalar hosil bo‘ladi. Pennet katagiga tushiramiz.

♀ ♂	АВС	АВс	АвС	Авс	аВС	Авс	aвС	aвс
АВС	ААВВСС	ААВВСс	ААВвСС	ААВвСс	АаВВСС	ААВвСс	ААВвСС	АаВвСс
АВс	ААВВСс	ААВВсс	ААВвСс	ААВвсс	АаВВСс	ААВвсс	ААВвСс	АаВвсс
АвС	ААВвСС	ААВвСс	ААввсС	ААввСс	АаВвСС	ААввСс	ААввСС	АаввСс
Авс	ААВвСс	ААВвсс	ААввСс	ААввсс	АаВвСс	ААввсс	ААввСс	Ааввсс
aВС	АаВВСС	АаВВСс	АаВвСС	АаВвСс	ааВВСС	АаВвСс	АаВвСС	АаВвСс
Авс	ААВвСс	ААВвсс	ААввСс	ААввсс	АаВвСс	ААввсс	ААввСс	Ааввсс
aвС	ААВвСС	ААВвСс	ААввСС	ААввСс	АаВвСС	ААввСс	ААввСС	АаввСс
авс	АаВвСс	АаВвсс	АаввСс	Ааввсс	ааВвСс	Ааввсс	АаввСс	Ааввсс

1-masala. Xushbo‘y gulli no‘xat donining shakli silliq va rangi sariq bo‘lgan digeterozigota formasi bilan 1-belgisi bo‘yicha dominanat gomozigotali, 2-belgisi bo‘yicha esa geterozigota no‘xat chatishtirilsa, F1 da ikkala belgisi bo‘yicha dominanat genga ega farzandlar sonini toping.
Yechilishi: Birinchi navbatda ota-ona genotipini yozamiz: AaBb x AABb. Endi har bir belgini alohida olib chatishtiramiz, ya’ni quydagilarni bajaramiz:
Aa x AA; Bb x Bb
Birinchi, yani A belgini chatishtirganimizda 2 ta (Aa; AA), ikkinchi belgini chatishtirganimizda esa 4 ta (BB; Bb; Bb; bb) avlod hosil bo‘ladi deb qaraylik, so‘ngra birinchi va ikkinchi chatishtirishda hosil bo‘lgan avlodlarni yonma-yon yozamiz:
AABB; AABb; AABb; AAbb; AaBB; AaBb; AaBb; Aabb lar hosil bo‘ladi. Bularning orasida savollda so‘ralgan individlarni sanaymiz. Demak, 2 ta belgisi bo‘yicha dominant genga ega avlodlar soni 6 ta.
Usulning asosiy qismi. Buning uchun 1-belgini chatishtirganimizda hosil bo‘lgan avlodlar orasida dominant gen egalarining sonini 2-belgini chatishtirganimizda hosil bo‘lgan dominanat genli avlodlar soniga ko‘paytiramiz Buni ko‘paytirishimizdan maqsad oddiy, ya’ni o‘sha yonma-yon yozib topgan ikki belgisi bo‘yicha dominant avlodlar hosil qilgan kombinatsiyalar sonini topishdir. Demak, 2 x 3 = 6 bo‘lar ekan.
2- masala. Genotipi AaBB bo‘lgan erkak va genotipi AaBb bo‘lgan ayol nikohidan tug‘ilishi mumkin farzandlarning necha % AaBB genotipga ega?
Yechilishi: Dastavval ota-ona genotipini yozib olamiz:
AaBB X AaBb.
Endi har bir belgini alohida chatishtiramiz:
Aa x Aa ; BB X Bb
1-chatishtirishda AA; Aa; aa; 2-sida esa BB va Bb lar hosil bo‘ladi. Keyin tug‘ilishi mumkin bo‘lgan jami farzandlarni alohida chatishtirib topilgan belgilarni yonma-yon yozib topamiz. Demak, quydagi genotiplar kelib chiqadi:
AABB; AABb; AaBB; AaBb; AaBB; AaBb; aaBB; aaBb.
Bu farzandlar orasida AaBB genotiplar 2 ta, ya’ni 25%. Buni topishni ko‘paytirish yo‘liga to‘xtaladigan bo‘lsak, belgilarni alohida chatishtirganimizda hosil bo‘lgan Aa larning sonini BB lar soniga ko‘paytiramiz, ya’ni
2 x 1 =2.
Bizga kerakli AaBB genotipli individ 2 ta ekan. Jami farzandlarni topishda ota-ona genotipidagi genlar necha xil gameta hosil qilishini aniqlab, ularni bir-biriga ko‘paytiramiz:
2 x 1 x 2 x 2 = 8.
Endi foizini topamiz.
2 / 8 x 100% = 25%.