MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
nizamlayır, müstəqil fikir yürütmək vərdişlərini stimullaşdırır, digər tərəfdən isə onların ümumi dünyagörüşlərini formalaşdırır. Təhsil islahatına dair direktiv və proqram sənədlərində təlimin təhsilləndirici, inkişafetdirici və tərbiyələndirici prinsiplərinin yerinə yetirilməsi müəllimlərin qarşısında çox mühüm vəzifələr qoyur. Bu vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün didaktik mahiyyət kəsb edən interaktiv təlim metodlarının 3 əsass istiqamətdə qurulması tələb olunur.
I.
Təlim metodlarının həvata keçirilməsi. Bu prosesin üç mərhələsi vardır. Birincisi, diaqnostika mərhələsi adlanır. Diaqnostika mərhələsində təlim prosesinin bütün mənfi və müsbət cəhətləri ətraflı öyrənilir və pedaqoji diaqnoz müəyyənləşdirilir. Pedaooii praonoztika adlanan ikinci mərhələdə hansı yeni təlim üsullarından istifadə edilməsi proqnozlaşdırılır. Sonuncu korreksiva adlanan mərhələdə isə bütün qüsurlar korrektə edilir, aradan qaldırılır, alınan səmərəli nəticələr geniş miqyasda tətbiq olunur. II.
istiqamət üzrə görülən işlər zamanı sinif müəllimlərinin həyata keçirdiyi fəaliyyət aşağıdakı şəkildə təsnif olunur. 1.
2.
Sinif müəlliminin layihələndirici fəaliyyəti; 3.
Sinif müəlliminin konstruktiv fəaliyyəti; 4.
Sinif müəlliminin kommunikativ fəaliyyəti; 5.
Sinif müəlliminin təşkilatçılıq fəaliyyəti. Bütün bu fəaliyyət istiqamətlərində praktik işin məzmununu qarşıya qoyulmuş məqsədə uyğun olaraq ibtidai sinif şagirdlərinin bilik, bacarıq və vərdişlərinin, bütövlükdə onların yardımçı fəaliyyətinin formalaşdırılması və onlara nəzarəti həyata keçirmək üçün pedaqoji ədəbiyyat kompleksi təşkil edir. III.
İnteraktiv təlim metodlarından düzgün istifadə edilməsi. İbtidai siniflərdə hərf, söz və cümlələrlə bağlı bütün kommunikasiyalar canlı danışığm formalaşmasına xidmət edir. Başqa sözlə desək, dərsin xarici mühitlə canlı əlaqəsinin təmin edilməsi onun aktivliyini yüksəldir. Ona görə də haqlı olaraq bir çox sinif müəllimləri, pedaqoqlar interaktiv üsula, interaktiv dərsə və ya interaktiv fəaliyyətə böyük üstünlük verirlər. Əslində bütün bu praktik məqsədlərin məzmununu «interaktiv» sözü, qeyd
etdiyimiz kimi, xarici mühitlə canlı əlaqə yaratmaqla təlim prosesinin bütün iştirakçılarmm aktivləşdirilməsi başa düşülür. İbtidai siniflərdə interaktiv təlim metodlarmdan istifadə edilməsinə ona görə üstünlük verilir ki, məhz bu metodun köməkliyi ilə kiçik yaşlı məktəblilərin öncə canlı ünsiyyəti üçün şərait yaranır, danışmağın daha orijinal, daha dinamik forması olan dialoci nitiqin inkişafı bir qədər önə çəkilir. Təcrübə göstərir ki, ibtidai sinif müəllimləri hələlik dialoji nitqin yalnız bir növündən sual-cavab növündən istifadə etməklə kifayətlənirlər. Unutmaq olmaz ki, interaktiv təlim metodlannm işçi mexanizmlərinin am- pulası çox genişdir. Məhz bu zərurətdən doğan müasir təlim metodlarmm üstünlükləri onların tətbiqini daha zəruri edir. Bu metodlar şagirdlərin təfəkkürünü inkişaf etdirən, onları düşündürən axtarışlar aparmağa vadar edən metodlardır. Belə təlim metodlarının tətbiqi zamanı şagürdin psixi xüsusiyyətləri, duyğusu, qavrayışı, qabiliyyəti, xarakteri, meyl və maraqları inkişaf edir. Yeni təlim üsullan müəllimə şagirdlərlə daha səmərəli işləməyə, onların potensialmı aşkara çıxarmağa imkan yaradır. Unutmaq olmaz ki. şagirdin özünəməxsus dünyası, dünyagörüşü, zəngin emosional aləmi, həyata, təbiətə, insanlara baxışı, meylləri, qabiliyyətləri vardır. Uşağm şəxsiyyət olduğunu nəzərə almayan, onu qeyd-şərtsiz təlim-tərbiyə prosesinin bərabər hüquqlu subyekti kimi qəbul etməyən təhsil sistemi müasir, mütərəqqi hesab oluna bilməz. Təcrübə və müşahidələr sübut edir ki, interaktiv təlim üsullan üçün aşağıdakılar daha səciyyəvidir: -
müəllim özünün aktivliyi ilə şagirdi yaradıcı fəallığa cəlb etlməsi; -
tədqiqatçılıq bacarığmm aşılanması; -
müəllimin şagirdlə və şagirdin bir-biri ilə əməkdaşlığı; -
hərəkətli, sücetli, musiqili, didaktik rolu, oyunlardan istifadə, sosial bərabərliyin və psixoloci şəraitin yaradılması; -
təfəkkürünə və milli düşüncə tərzinin formalaşmasma təsir etməsi. İnteraktiv təlim üsulları şagirdlərə aşağıdakı keyfiyyətləri aşılamalıdır:
-
müstəqil düşünməyi, sərbəst fikir söyləməyi; -
öz təcrübəsini və biliyini təhlil etmək qabiliyyətini; -
özünüqiymətləndirməyi; -
əməkdaşlıq etməyi, başqaları ilə işləməyi bacarmaq, ümumi məqsədə çatmaq üçün işin bölüşdürülməsi; -
başqalarmı dinləməyi, müxtəlif fikirlərə hörmət etməyi və dözümlü olmağı; -
-
məntiqi təfəkkürün inkişafını; -
birgə həll yollarmı müəyyənləşdirməyi və qərar çıxarmağı; -
müasir təlim metodları dərsə qədər hazırlıq prosesində müəllimin, dərsdə isə şagirdlərin fəallığını tələb edir. Dünya təcrübəsində interaktiv təlim üsullarmm bir sıra komponentlərindən istifadə edilməsi də məlumdur. İnteraktiv təlim üsullannın ən aparıcı komponentlərindən biri olan «dialoq-treninq»dən istifadə edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bir termin kimi dilimizə ingilis dilindən keçən «treninq» sözü «təlim-məşq rejimi» mənasını verir. Bu üsul vasitəsilə şagirdlər daha çox intellektual vərdişlər qazanır, hər hansı mövzu ilə bağlı əsas ideyanı izah etmək bacarığma yiyələnir, analiz-sintez etməyi öyrənir və konsersiuma gəlmək qabiliyyəti qazanır. II
Körpənin həyatma nur səpib, nur ələyən Deyiniz kim olar, kim? Bu yolda öz ömrünü min bir dərdə bələyən Deyiniz kim olar, kim? Yer üzündə sənə ilahi varlıq deyərəm. Tanrıdan sonra sənə, təkcə sənə baş əyərəm! Qoyulmuş problemlə bağlı müəllim sual verir: -
Uşaqlar, sizə oxuduğum parçada söhbət kimdən gedir? (şagirdin cavabları müxtəlif ola bilər, lakin müəllim cavab və fərziyələri lazımi istiqamətə yönəltməlidir). -
«Ana» sözü ilə bağlı hansı ifadələr var? -
Evdə hansı bir işlə məşğul idi, baba televizora baxır, nənə corab toxuyur, ata qəzet oxuyur, bacım dərslərini hazırlayır, qardaşım isə şəkil çəkir. Eldar öz-özünə fikirləşirdi, bəs ana haradadır? -
Uşaqlar, ana harada idi? 166 Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|