MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.20. Oxu dərslərində interaktiv təlim üsullardan istifadənin forma və yoiları
- İnteraktiv təlimin
-
Görürsünüz ki, ananın işi çox olur, ana zəhmətinin bəhrəsi elə biz özümüzük. -
Qəlbimdə od qaladın, böyütdün əsə-əsə. Ömrə ömür caladm, ömürdən kəsə-kəsə. -
-
Bizim ikinci anamız nədir? -
Nəyə görə biz Vətəni ikinci ana adlandırırıq? -
Bu gün biz Ə.Xaqaninin «Ana» şeirini öyrənəcəyik. Müəllim şeiri ucadan oxuyur (şagirdlər dərsliyə baxıb müəllimi müşayiət edirlər). Ana haqqında fikirlərə biz təkcə bu şeirdə rast gəlmirik. Ona görə şeiri öyrənməzdən əvvəl biz özümüz ana haqqında bildiklərimizi deyəcəyik. Hər qrup ayrı tapşırıq alacaq, onu yerinə yetirəndən sonra isə sinfə təqdim edəcək. Axırda hər qrup tapşırıqları necə yerinə yetirdikləri barədə məlumat verir. Müəllim onlarm cavablarmın nəticələrini ümumiləşdirir. Müəllimlər şagirdləri gələcək
həyata hazırlamaqla kifayətlənməməli, onun bu gününün, həyatınm hər dəqiqəsinin maraqlı qurulmasına çalışmalıdır. Göründüyü kimi ibtidai siniflərdə interaktiv təlim üsullannm köməyilə təlimin həm təhsilləndirici, həm inkişafetdirici, həm də tərbiyələndirici funksiyaları özünü daha qabarıq şəkildə binizə verir və interaktiv təlim metodları buna şərait yaradır. 3.20. Oxu dərslərində interaktiv təlim üsullardan istifadənin forma və yoiları Əvvəlki yarımfəsildə qeyd etmişdik ki, interaktiv təlim üsullannm mahiyyət və tətbiqi imkanları ilə bağlı elmi-pedaqoji ədəbiyyatda fikir müxtəlifliyi mövcuddur. Eyni sözləri interaktiv təlim üsullannm növləri, interaktiv dərsin tipləri haqqında da demək olar. İnteraktiv üsullann istifadəsi haqqında araşdırdığımız ədəbiyyatların heç birində, demək olar ki, interaktiv təlim üsullannm növləri, sırası haqqında məlumat yoxdur. İnteraktiv dərsin tipləri barədə hökm verilmir. Bu da təbiidir. Əgər hər hansı bir
mütəxəssis interaktiv təlim üsullannı növlərə ayırıb yalnız həmin növlərin tətbiqi ilə bağlı göstərişlər verərsə, bu düzgün sayıla bilməz. Çünki elə müəllimlər var ki, bir tədris ilində interaktiv təlimin yeni növlərini üzə çıxara bilmək imkanına malikdir. Belə olan təqdirdə, interaktiv təlim üsullannı məhdud çərçivəyə salıb, onlarla işləmək pedaqoji cəhətdən düzgün sayıla bilməz. İnteraktiv təlim üsullannı növlərə ayırmaqdansa, bu üsullardan istifadənin formalarmı müəyyənləşdirib məktəb praktikasma təqdim olunması daha faydalıdır. Yaxud məktəb praktikasında təlimin interaktiv üsullannm ən səmərəli formalarından istifadə edən sinif müəllimlərinin örnək fəaliyyətinin təbliğ və təlqin edilməsi daha məqsədəuyğundur. Məhz ona görə də bu yarımfəsildə bu məsələ barədə bir qədər ətraflı danışmağı lazım bildik. İbtidai siniflərin I siniflərində interaktiv təlim üsullanndan yalnız II yarımilin sonlarında istitfadə etmək mümkündür. Çünki birinci sinfin II yarımil ərzində müəllimlər yalnız savad təlimi mərhələsini yerinə yetirməyə müvəffəq olurlar. İkinci sinfin oxu dərslərində istər oxu vərdişlərinin aşılanması, istərsə də məm üzərində iş aparılması zamanı sinif müəllimləri qarşısında çox ciddi vəzifələr qo)Oilur. Bu vəzifələri proqramın müəllifi və elmi redaktoru prof. Y.Ş.Kərimov aşağıdakı şəkildə sistemləşdirmişdir. Oxu dərsləri. Məmi şagirdlərə tanış olan və olmayan sadə süjetli bədii əsərlərin və elmi-kütləvi məmlərin, xalq yaradıcılığı nümunələrinin dəqiqədə 35 sözdən başlayaraq dərs ilinin axırında 40-45 söz sürətlə ucadan, 55-60 söz sürəti ilə səssiz bütöv sözlərlə düzgün, ifadəli və şüurlu oxunması. Dərs ilinin əvvəlində ən azı 125, dərs ilinin axırında 200 sözdən ibarət məmin rəvan oxunması. Oxu prosesində nitqin təbiiliyinin, ədəbi tələffüz normalarınm gözlənilməsi. Məmdəld durğu işarələrinin nəzərə alınması. Cümlədə mənası mühüm olan, üzərinə məntiqi vurğu düşən sözlərin (terminsiz) tapılması. Sözlər, cümlələr, abzaslar arasında fasilənin gözlənməsi. Məzmundan asılı olaraq müvafiq tonun (şən, təntənəli, məğrur, iftixarlı, mülayim, qəmgin, həyəcanlı, ötkəm və s. seçilməsi. Məmdəki hər bir söz, ifadə və cümlənin, bütövlükdə məzmununn şüurlu başa düşülməsi. 168 Mətn üzrə is. Müəllimin köməyi ilə mətndəki mənası anlaşılmayan sözlərin tapılması, onların yaxın mənalı və əks mənalı sözlərlə əvəz edilməsi. Mətndəki obrazlı söz və ifadələri, müəyyən obrazı, hadisəni xarakterizə edən, hissləri açıb göstərən, təbiət lövhələrinin təsvirini canlandırmağa xidmət edən sözlərin seçilməsi. Şagirdlərə kiçik mətnin hər bir hissəsi üzrə sözlə «şəkil çəkmək», şəkilli plan tutmaq, plan üzrə məzmununu nağıl etmək, iştirak edən şəxslərin hərəkətlərini qiymətləndirmək, mətni həyatla əlaqələndirmək» - bacarığının verilməsi. Adsız mətnlərə başlığın tapılması, oxunmuş mətnə sualların verilməsi, mətnin məzmununun nağıl edilməsi. Hekayə, nağıl, təmsil, şeir arasındakı fərqin müəyyən edilməsi. (Bax Ümumtəhsil məktəblərinin II sinif proqramları. Bakı Çaşıoğlu 2000. səh. 5-6) Göründüyü kimi, təklif edilən sistem üzrə işi daha səmərəli şəkildə həyata keçirmək üçün interaktiv təlim üsullanndan istifadə edilməsinə böyük ehtiyac duyulur. Bu ehtiyacı ödəmək üçün II sinfin oxu dərslərində təlimin interaktiv yollarının tətbiqi zamanı müvafiq formalardan istifadə olunması zərurəti yaranır. Elmi pedaqoji ədəbiyyatda bu formalar barədə konkret olmasa da ümumi şəkildə müəyyən tövsiyyələr vardır. Amerika, Avropa və Azərbaycan pedaqoq alimlərinin, metodistlərinin problemə dair fikirlərinə və qabaqcıl məktəb təcrübəsinə istinad edərək biz oxu dərslərində təlimin interaktiv metodlarından istifadənin aşağıdakı formalarını təklif edirik. İnteraktiv təlimin: -
Dialoq-treninq forması; -
Ağlın hücumu forması (fikir sıçrayışı); -
Kooperativləşdirmə forması; -
Müqayisəli şərh forması; -
Mübahisəli yanaşma forması; -
Tədris interaktivlərinin nümayişi forması: -
Didaktik oyun forması: a)
rollu oyunlar, b)
hərəkətli oyunlar, v) musiqili oyunlar,
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|