N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.7 Tənasül vəziləri hormonları
- 7.8.1 Somatotropin.
189 telisində əmələ gəlir. Lipokain yağ turşularının oksidləşməsinin, fosfastidlərin mübadiləsini sürətləndirir, lipotrop amillərin (xolin, metionin) təsirini stimullaşdırır. Onun çatışmamazlığı insan və heyvanlarda qaraciyərin piylənməsinə səbəb olur. Bunlardan əlavə mədəaltı vəzdə daha 4 hormonun sintez olunduğu aşkar edilmişdir – somatostatin, vaqotonin, sentropnein və pankreatik polipeptid. Bu hormonların hər birinin özünün funksyaları var. 7.7 Tənasül vəziləri hormonları Tənasül vəziləri hormonları erkək və dişi cinsi vəzilərinin interstisial hüceyrələrində və qismən böyrəküstü vəzinin qabıq maddəsində sintez edilir. Hazırda erkək və dişi tənasül hormonlarının çoxunun kimyə- vi təbiəti öyrənilib artıq sintez edilmişdir. Bunlar tsiklopentano- perhidrofenantrenin, dişi tənasül hormonları isə estranın törəmə- ləridir. Dişi tənasül hormonlarına misal estradiolu, estronu (follikulin), progestronu və estriolu göstərmək olar. Estran bunla- rın törəməsidir. Estradiol fizioloji təsirinə görə estrondan 10 dəfə estrioldan CH 3 O │ ║ CH 3 │ CH 3 OH │ │ CH 3 │ CH 3 │ Estradiol HO Estran Estron HO 190 CH 3 │ ─OH OH │ O CH 3 │ HO─ Estriol Progesteron O ║ ──C─CH 3 isə 25-30 dəfə yüksək aktivliyə malikdir. Estradiol follikulalarda, estron folikullarda, yumurtalıqda, boğazlıq zamanı plasentada da əmələ gəlir. Folikullarda sintez olunan hormonlara (estron və estradiol) e s t r o g e n l ə r də deyilir. Bunların biosintezini sxematik belə göstərmək olar: astat→xolesterin ↓ ↓ Progesteron ↓ androstendion→testosteron ↓ oksiandrostendion→estradial Yaxınlarda müəyyən edilmişdir ki, dişi tənasül hormonları: follikulin və estradiol beyində də sintez oluna bilər. Bu məqsədlə qanda olan erkək tənasül hormonlarından istifadə olunur. Progesteron (lyuteosteron) sarı cisimdə boğazlığın ikinci dövründə əmələ gəlir. Bu hormon orqanizmdə estrogenlərin ifrazı- nı artırır. Orqanizmdə bu hormonların sintezi üçün ilkin material kimi xolesterindən və sirkə turşusundan istifadə olunur. Onların əmələ gəlməsində aralıq məhsul testosterondur. Esterogenlər qan və limfanın tərkibində ya sərbəst halda ya da zülallarla (xüsusən albuminlərlə) birləşmiş şəkildə olur. Qanın hər 100 ml-də 1 mq-a qədər estrogen olur. Estrogenlər özlərinə qarşı həssas olan hücey- 191 rələrin sitoplazmasına daxil olaraq, xüsusi zülal reseptorları ilə birləşir. Əmələ gələn zülal steroid biokompleksləri hüceyrə nüvələrinə daxil olub dezoksiribonukleoproteidlərin tərkibində olan histonlarla biokomplekslər əmələ gətirir, nəticədə mRNT-nin sintezi sürətlənir. Hüceyrələdə RNT-polimeraza fermentinin aktivliyi artır. Estrogenlər lipid mübadiləsinə də təsir göstərir. Qanda Ca 2+ və PO 4 3- ionlarının miqdarını artırır. Estrogenlər qaraciyərdə bir sıra kimyəvi çevrilmələrə uğra- dıqdan sonra qlükuron və sulfat turşusu ilə birləşərək orqanizm- dən sidik və ya nəcislə xaric edilir. Erkək tənasül hormonları androstanın törəmələri olub, adro- genlər də adlanır. Erkək tənasül hormonlarına testosteron, metiltestosteron, androsteron və dehidroandrosteron aiddir. Bu hormonlar toxumluqda əmələ gəlir. Bunlardan bioloji cəhətdən ən fəalı testosterondur. Testosteron zülalların biosintezi- ni stimullaşdırır, sidikdə azotun ifrazını azaldır, diri çəkini və boy CH 3 O │ ║ CH 3 O │ ║ CH 3 │ HO─ HO─ Androsteron Dehidroandrosteron O CH 3 CH 3 │ CH 3 │ CH 3 OH │ │ CH 3 │ CH 3 │ CH 3 │ Testosteron OH O Androstan Metiltestosteron 192 artımını sürətləndirir. Androgenlər spermanın tərkibində fruktozanın miqdarını artırır. Bu androgenlərin aldozo-reduktaza və ketozo-reduktaza fermentlərinin aktivliyinin yüksəlməsi ilə əlaqədardır. Fruktozanın miqdarı aşağı düşdükdə (androgenlərdə) spermatazoidlərin hərə- kət aktivliyi zəifləyir. Cinsi əlamətlərin inkişafı androgenlərin fəaliyyəti ilə əlaqə- dardır. Bu hormonlar çatışmadıqda oksidləşmə prosesləri təxirlə gedir, yağların oksidləşməsi zəifləyir, onlar bədəndə piy kimi toplanır. Cavan heyvanların axtalanması zamanı kökəlmə bununla əlaqədardır. Ona görə də heyvandarlıqda bundan istifadə edilir. Erkək cinsiyyət orqanlarının metabolizm məhsulları sidiklə xaric olunur. 7.8 Hipofiz vəzi hormonları Hipofiz vəzinin (beyin artımı) çəkisi çox azdır. İnsanda onun çəkisi 1 q-a yaxın, inəkdə 3,8 q, atda 2 q, qoyunda 0,4 q, donuzda 0,3 q olur. Hipofizin hormonları maddələr mübadiləsinə təsir etməklə boy və inkişaf proseslərini nizamlayır. Hipoviz vəzi 3 hissədən ibarətdir: ön, orta və arxa. Ön və arxa hissələrin hormonları yaxşı öyrənilmişdir, ortanınkı isə hələ- lik tam müəyyənləşdirilməmişdir. Ön hissənin hormonları aşağı- dakılardır: somatotropin, honadrotropin, adrenokortikotropin, tireotropin, laktotropin. 7.8.1 Somatotropin. Bu, zülal təbiətli maddə olub, tərkibi heyvanın növündən asılıdır. Qaramalın somatotropinində 396, in- sanınkında isə 190 aminurşusunun qalığı vardır. Sonuncu 1971-ci Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|