N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
230 NADF, NAD-dan adenil turşusundakı ribozanın ikinci kar- bonun yanında əlavə fosfat turşusu qalığının olması ilə fərqlənir. Dehidrogenazaların nümayəndələri substrata görə adlanır. Məsələn, aminturşularının dehidrogenazaları, sidik turşusunun dehidrogenazası, laktadehidrogenaza, triozofisfatdehidrogenaza və s. NAD və NADF elektron və protonların universal toplayı- cılarıdır. NAD toxumalarda ən çox oksidləşmiş formada, NADF isə reduksiyalaşmış formada (NADF, H 2 ) olur. Sonuncunun miqdarı birinciyə nisbətən azdır. Ona görə də NAD ən çox hidrogenin akseptoru, NADF isə donoru rolunu ifa edir. Dehidrogenazalar heyvan hüceyrələrinin ən çox mitoxon- driyalarında, qismən mikrosomlarda, hialoplazmada və nüvədə toplanır. Bunlar hüceyrənin quruluş elementləri ilə zəif birləşdi- yindən asanlıqla ayrılır. Flavin fermentləri reduksiyalaşmış piridin kodehidroge- nazalarından (NAD ∙ H 2 və NADF ∙ H 2 ) hidrogen atomlarının bilavasitə və ya aralıq keçricilərin köməyi ilə oksigenə verilməsini kataliz edir. Flavin (flavus latınca – sarı deməkdir) fermentləri flavo- proteidlərdən ibarət olub, tərkiblərində riboflavin saxladıqlarına görə belə sdlanır. Bunlar zülalla prostetik qrupun birləşməsindən əmələ gəlir. Prostetik qrup flavinadenindinukleotiddən (FAD) və ya flavinmononukleotiddən (FMN) ibarətdir. FAD riboflavinin ADF-lə birləşməsindən, FMN isə riboflavinin fosfat turşusu ilə birləşməsindən yaranır. Bunların hər ikisində fəal hissə izoallok- savindir. Buna hidrogen asanlıqla birləşib, ayrıla bilir. Hidrogenin izoalloksavin hissəsinə birləşib ayrılması hər tərəfdən molekulun hetrotsiklik nüvə ilə əhatə olunmasıdır. 231 -2H ↔ H 3 C─ H 3 C─ R │ N R │ N N─H NH N N NH NH CO CO H 3 C─ H 3 C─ CO CO Flavin fermentləri aralıq katalizatorları rolunu daşıyan kofermentlərin: piridinnukleotidlərin olduqları şəraitdə təsir göstə- rir. Bioloji oksidləşmədə flavin fermentlərinin rolunu sxematik belə göstərmək olar: Heyvan toxumalarında hidrogenin flavin fermentlərindən oksigenə verilməsində sitoxrom sistemi də iştirak edir. Flavin fermentlərinə alfa-aminturşularının oksidazası, ksantinoksidaza, sitoxromreduktaza və s. aiddir. Flavin fermentlərinin əsas nümayəndəsi sitoxromredukta- zadır. Flavin fermentlərinin bəziləri (metalfalavoproteidlər) tərki- bində metal da (dəmir, mis, molibden) saxlayır. Bunlar hidrogeni oksidləşən maddədən də bilavasitə çıxara bilir. Flavin fermentləri hüceyrələrin mitoxondriyalarında yerlə- şir. C │ OH OH │ C CH 3 ─CH 3 │ │ ─(CH 2 ─CH═C─CH 2 ) n H H 3 CO─ H 3 CO─ ─ CH 3 ─CH 3 │ │ ─(CH 2 ─CH═C─CH 2 ) n H CO H 3 CO─ H 3 CO─ CO ─2H + 2H Ubixinon 2e + 2H + + NADF → dehidrogenaza + NADF ∙ H 2 NADF ∙ H 2 + dehidrogenaza → NADF + dehidrogenaza ∙ H 2 Dehidrogenaza H 2 + ½O 2 ─H 2 O + dehidrogenaza 232 Toxuma tənəffüsündə flavinlərlə sitoxromlar arasında ubixinondan da istifadə olunur. Ubixinon ilk dəfə öküz ürəyinin mitoxondriyalarından ayrılmışdır. O mitoxondriya lipoproteidlərinin tərkibinə daxil olur. Ubixinon fosforlaşma ilə getməyən tənəffüsdə əlavə komponent kimi iştirak edir. Sitoxrom sisteminin fermentləri sitoxromlar adlanır. Bunlar kimyəvi təbiətinə görə zülalların xromoproteidlər qrupuna mənsubdur. Sitoxrom yunan sözü olub, sitos – hüceyrə, zrom – boya deməkdir. Üç qrup (A, B, C) sitoxrom məlumdur. Bunlardan yaxşı öyrəniləni C sitoxromudur. Bunun tərkibində bir hem molekulu- nun və qlobin zülalının qalığı vardır. Bunlar da bir-biri ilə tioefir rabitəsi ilə birləşmişdir. Molekul kütləsi 13 mindir, suda yaxşı həll olur. Müxtəlif heyvanların (at, öküz, donuz, quş) sitoxromları polipeptid zəncirinin aminturşu tərkibinə görə fərqlənir. Sitoxromlar oksidləşmiş və reduksiyalaşmış formalarda olur. Bunların tərkibindəki dəmir çevrilmələr zamanı üçvalentli- dən ikivalentliyə və əksinə keçir. Sitoxrom oksidləşən maddədən elektron qəbul etdikdə üçvalentli dəmir reduksiya olunaraq, ikivalentli dəmirə çevrilir. Reduksiyalaşmış sitoxrom B qəbul olunmuş elektronları sitoxrom C-yə verərək, yenidən oksidləşmiş formaya keçir. Beləliklə, sitoxromlar sistemi ardıcıl olaraq elektronları bir-birinə və nəhayət molekulyar oksigenə verir. Müasir məlumatlara əsasən heyvan heceyrəsinin sitoxrom oksidləşmiş sitoxrom B─Fe +3 + e - → reduksiyalaşmış sitoxrom B─Fe +2 sitoxrom B─Fe +2 + 2e - → sitoxrom C → Fe +2+ sitoxrom B → Fe +3 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|