BAĞARA (Biləv, Tivi) – sap sarılmış çarx. –
Dün
ənnərim tükannan üç dənə bağara tel aldım.
BAĞAYARPAĞI (əksər şivələrdə) – yabanı bitki. –
Bağayarpağı irinniyən yara:n üsdünə qoyurux.
BAĞIRÖFGƏ (Badamlı) – heyvanın bağırsağını,
ciy
ərini birlikdə bişirmək, içalat qovurması. –Bağıröfgə bizim
uşaxlar yemir diyə az-az pişirərəm.
BAĞLAMA I (Culfa) – yastıq. –Bağlama bizdərdə
balınca diyəllər.
BAĞLAMA II (Şahbuz) – bordaqda saxlanıb
kök
əldilmiş heyvan. –Bir bağlama qoç göndərmişdi gəlinin
qurban payına.
BAĞLAŞMA (Culfa) – şeirlə deyişmə. –Bağlaşmada
əvvəllər aşıxlar deyişirdi, indiki meyxana diyənnər kimin.
BAĞRIQARA (Vayxır) – göyərçin fəsiləsindən bir
quş.
BAĞRIN TEYLƏTMƏK (Böyükdüz, Xıncab,
Qarabağlar, Şahtaxtı) - bağrını yarmaq, ürəyini partlatmaq. –
Oqq
ədəm diyəssən, axırda bının bağrın teylədəssən.
BALAX (Ordubad) – 6-
7 aylıq camış balası. –Balax
camışın balasıdı.
Az
ərbaycan dilinin Ağdam, İsmayıllı, Lənkəran, Tovuz
şivələrində də balağ variantında eyni mənada işlənir (3, s.37).
BALAXANA (Nehr
əm) – mətbəx. -Özdərinə təzə
balaxana tikipl
ər əvin yanınnan.
Balaxana Az
ərbaycan dilinin Kürdəmir, Sabirabad,
33
C
ənubi Azərbaycan şivələrində evin üstünə əlavə tikilən
balkonlu otaq m
ənasında qeydə alınmışdır (1, s.30).
BALAVQİ (Düdəngə, Havuş) – köməkçi.
BALBAS (N
əsirvaz, Tivi) – iri gövdəli, quyruqlu
qoyun cinsi. –
Balbas qavırmalığa qəşəx' olur.
BALDIRQAN
(Şahbuz) – yabanı bitki. –Baldırqanın
el
ə gözəl turşusu olur ki.
BALIN ŞƏHDİ (Biçənək) – balın qatı hissəsi.
BALTALAMAX
(Naxçıvan) – iri-iri, səliqəsiz
doğramaq. –Dovğa:n pencərin gərəx' narın çırtasan, baltalasan
pinti olar.
BAMBILI (Culfa,
Naxçıvan, Ordubad, Şərur) – yüngül
adam. –
Özün aparammıyan yüngül adama bizdə bambılı
diy
əllər.
BANALAMAX (Üstüpü) –
hazırlamaq. –Sən bı sahat
çör
əx' banala, mən də gələcağam.
BANBAN (Ordubad) –
baramanın bir növü. –
Banbannarı ayrı bir yerə yığ.
BARATA
(Badamlı, Nursu, Türkeş) – palçıq layı. –
Baratadan k
ərpic kəsillər.
BARDAX (
əksər şivələrdə) – su qabı. –A bala, qaç
bulaxdan bir bardax s
ərin si gətgə.
BARDAN
(Naxçıvan) – iri kisə. –Yunu qırxıb yığmışıx
yek
ə bardannara.
BARXANA (
əksər şivələrdə) – ev şeyləri, yorğan-
34
döşək. –Barxananı yığarıx bir qıraxdan səlqəynən durar.
BARMAXCIL//BARMAXÇILIX (Nursu) – 1. i
ş
zamanı barmaqları qorumaq üçün dəridən hazırlanmış əşya; 2.
qaşsız nişan üzüyü. –Barmaxcıl ən çox başmax düzəldəndə,
çöld
ə işdiyəndə taxıllar kin, barmaxlar yara olmasın.
BARRAMAX
(Naxçıvan) - xəstəlik nəticəsində və yeni
doğulmuş uşaqlarda ağızda əmələ gələn ərp. –Təzə
doğulannarda olur gö:rsən ağzı barrıyır, onda sodaynan silirik.
BASARATI BAĞLANMAX (əksər şivələrdə) – bəxti
g
ətirməmək, əl-qolu açılmamaq. –Elə bil ki, yazığ uşağın
basaratı bağlanıp, heş bir işi düz gətirmir.
BASDIX (Ordubad) – un v
ə doşabdan hazırlanan
iç
ərisinə qoz vurulan çərəz. –Basdıx da sucux kimindi, sucux
n
əzix' olur, basdıx birəz onnan yoğun olur.
BASDIRMA (Yengic
ə) – kabab üçün axşamdan sirkə
v
ə soğana basdırılmış ət. –Gecədən basdırma eliyirix' ki, unda
kabap illap daddı olur.
BASĞI (Yengicə) – yastıq. –Basğıdan başım tüşüp
gec
ə, ölürəm boynumun ağrısınnan.
BASMAX (B
ənəniyar, Ərəfsə, Milax, Naxçıvan,
Teyvaz) – hücum etm
ək. –Bı itdərin qabağın almasax inan
gec
əyənən basıp sürünü boğallar.
BASMƏMMƏDİ (Naxçıvan) – başdansovdu, tələm-
t
ələsik. –Vaxdında basməmmədi eliyiplər ona gora da indi
quzuluyup tökülür.
Bu söz eyni m
ənada Bakı, Cəbrayıl, Qazax, Sabirabad,
Salyan, Şəmkirdə də işlənir (1, s.36).
35
BAŞARIŞIX (Naxçıvan) – bacarıq. –Mə:m həylə
işdərdə səndiyən başarışığım yoxdu.
BAŞDANSƏQQƏT (Anaqut, Badamlı, Dırnıs, Düylün,
S
ələsüz) – yüngül. –Əşşi onnan bir şey çıxmaz, başdansəqqətin
biridi o.
BAŞDIX (əksər şivələrdə) – oğlan evinin qız evinə
ver
əcəyi hədiyyə və toy xərci. –Əvvəllərdən oğlan əvi qızın
qahım-qardaşına pal-paltar alardı, qızın toyunun xərcini-ətini,
çör
əyini verərdi, amancax indi pul verillər.
BAŞƏYAX (Culfa, Şahbuz, Şərur) – xaş, kəlləpaça. –
Başəyağı tezdən durup yeməx' lazımdı.
BAŞIBAĞLICA (Ordubad) – kərtənkələ. –
K
ərtənkəliyə bizdə bəzi adamnər başıbağlıca deyir.
BAŞI BOŞ AT (Şahbuz) – istənilən zaman saxlamaq
mümkün olmayan at. –
Onnan yola çıxmağ olmaz, başı boş atdı.
BAŞINA HEYDƏR (Xəlilli, Nəzərabad, Şıxmahmud)
–
özbaşına adam haqqında deyilir. –Başına Heydərdi hara gəldi
ged
ər.
BAŞQOV (Babək, Kəngərli, Şahbuz) - əkin sahəsinin
baş tərəfində qazılmış arx. -Başqovdan gəlir bı arxların
hammısına su.
BAŞŞAQ (Nursu) – biçin zamanı yerə tökülən sünbül.
–
Piçin qutarıp, gəlin başşağa gedəx'.
BAŞYOLDAŞI (Şahbuz) – həyat yoldaşı. –Bizdə kişi
arvadına, arvat da ərinə başyoldaşım deyir.
BAVAR ELƏMƏX' (Sirab) – davam gətirmək,
36
Dostları ilə paylaş: |