195
halımızı, qeyri-müəyyən vəziyyətimizi nəzərə alaraq təhsilimizi
müntəzəm davam etdirmək üçün təxsisatlarımızı təcili həll etsinlər”.
Hökumət başçısı Nərimanov da məktubun üstünə
dərkənar qoymuşdu: “Təcili icra edilsin. Tələbə Komitəsinə 100
min marka göndərilsin”.
Amma o vəsait hələ gəlib çıxmamışdı, gələcəyinə ümid də
get-gedə tükənirdi. Ən sadə otağın kirayəsi iki yüz əlli mar-
kaya, ən ucuz şam yeməyi otuz iki markaya, bir semestr oxu-
maq min beş yüz markaya başa gəlirdisə, uzun müddət tab
gətirmək mümkün deyildi. Düzdü, Bəhram bəy burda olanda
söz verdi ki, məsələnin lap qısa müddətdə həllinə çalışacaq,
ancaq hələ də gözləri yolda qalmışdı. Binəvaları bura keçmiş
hökumət də olsa, hökumət göndərmişdi, onlar da üzərlərinə
təhsillərini bitirib Vətənə qayıtmaq barədə öhdəlik
götürmüşdülər. Bu tərəfdən də bir Nussimbaum gəlib
vətəndaşı olmadığı ölkənin hökumətindən oğlunun təhsili
üçün vəsait istəyirdi. Tutaq ki, müraciət elədilər, hökumət də
pul ayırdı. Bəs o Lev Nussimbaum təhsil alandan sonra Bakı-
ya qayıdacaqdımı?
Bütün bunlar Hilal Münşizadəyə pis hazırlanmış komedi-
yanı xatırladırdı...
***
...Əlbəttə, Abram Nussimbaum növbəti uğursuzluqdan
kədərlənmişdi. Amma mütləq bir çıxış yolu vardı, ola
bilməzdi ki, onları düşdükləri bu girdabdan qurtarmağa cəhd
göstərəcək adam tapılmasın. Xeyriyyə cəmiyyətlərinin cüzi
yardımı ev kirayəsinə belə bəs eləmirdi, qızıl zəncirli bahalı
saatını satmalı olmuşdu, bununla da, elə bil, kübar görkəminə
xeyli xələl gəlmişdi. Nə qədər silib parıldatsa da çəkmələri
köhnəlmiş, hər gün təmizlədiyi kostyumu, paltosu, şlyapası
nimdaşlaşmışdı – daha geyiminə diqqət yetirəcək vəziyyətdə
deyildi.
Leo da rastlaşdığı çətinlikləri yaşayırdı. Üstəlik, dağılmış
imperiyanın yerində yaranan dövlətin belə tezliklə süquta
196
uğramayacağı qətiləşdikcə, qəzəbi daha da artırdı. İndi ən bö-
yük arzularından biri anasını intihara məcbur eləyən, atasını
müflisləşdirən Leonid Krasindən nə yolla olur-olsun, intiqam
almaq idi. Amma hələ xırda qayğılarla – ac qalmamaq, ev
kirayəsini və məktəb haqqını ödəmək, kino biletinə pul tap-
maqla əlləşirdi. Bu tərəfdən də polis gəlib Nussimbaumlara
xəbərdarlıq eləmişdi: əgər yaxın müddətdə yaşamaq icazəsi
verən sənəd almasalar, ölkədən çıxarıla bilərlər. Əlbəttə, pul
olsaydı, icazə kağızı yox, lap vətəndaş pasportu əldə eləyə
bilərdilər.
Pulsa yox idi, nə vaxt olacağı da məlum deyildi.
Rus gimnaziyası əlaqələr sarıdan əvəzedilməz yer idi: Leo
özünə yaxşı dostlar qazanmışdı. O dostların arasında Alek-
sandr Brailovski vardı – Krımdan Konstantinopola, Konstan-
tinopoldan Berlinə macəralarla gəlib çıxmışdı; Aleksey Za-
derman vardı – Leonu gözəl anlayırdı; Boris Alyoxin vardı –
Berlinə gəlib çıxanacan Yaponiyada böyüyüb, Parisdə yaşa-
mışdı; Jozefina və Lidiya Pasternaklar vardı – ataları Leonid
rəssam, qardaşları Boris şair idi, Leo onların evində olmağı,
Şərq macəralarını danışmağı çox sevirdi; Valentina (Vava)
Brodskaya vardı, sonralar onun rəssam Mark Şaqala ərə get-
diyini eşitdi; Yelena Nabokova vardı – atası Rusiyada kadetlər
partiyasını quranlardan idi, qardaşı Vladimir Kembric
universitetində oxuyur, artıq yazıçı kimi tanınırdı; eşitdiyinə
görə, məşhur yazıçılar İlya Erenburq və Aleksey Tolstoy da
burda yaşayırdılar. Bir sözlə, Berlin həyatı Leodan ötrü su-
hava kimi lazım idi, ehtiyac ucundan əyalətə getsəydilər, ya
da sənəd ucbatından ölkədən çıxarılsaydılar, özünü tamamilə
məhv olmuş hesab eləyərdi.
Leo İstanbulda olanda İslam dinini qəbul eləmək cəhdini
yarızarafat-yarıciddi Aleksandr Brailovskiyə danışmışdı:
dediyinə görə, bir gün atasından xəlvət yaxınlıqdakı cameyə,
imamın yanına getmiş, xahişini bildirmişdi; sən demə, ima-
mın İslamla iudaizm arasındakı oxşarlıqdan – sünnətdən –
xəbəri yoxmuş, bu səbəbdən əvvəlcə ona sünnət olunmasını
197
məsləhət görübmüş. Leo bütün bunları məzəylə danışdığın-
dan, dostu onun söylədiklərinə uydurma kimi yanaşırdı.
“Mən müsəlmanam, Aleks, – Leo gülə-gülə deyirdi, –
müsəlmanam”.
...Nussimbaumların dördgözlə gözlədikləri qapı qəfildən,
həm də ağıllarına gəlməyən tərəfdən açırdı. Beş il əvvəl
evlərinin zirzəmisində yaradılmış “əsir kazarması”nda – həbs
düşərgəsinin rəisi vəziyyətdən istifadə eləyib orda müvəqqəti
düşərgə yaratmışdı – müalicə olunan əsirlərin arasında bir
zabit arvadı da vardı, Qafqaza səyahət vaxtı “casus” sayılıb
tutulmuşdu. Leo əsirlərlə ünsiyyəti xoşlayır, əsirlər də oğlana
əllərindən gələni öyrədirdilər. Sonra milli hökumət gəldi, on-
ları buraxdılar.
İndi həmin qadın Tirqarten küçəsilə məqsədsiz-filansız
gedən Leonun qarşısını kəsmişdi:
“Leo Nussimbaum, sən nə qədər böyüyübsən? – O
təəccüblə dilləndi. – Buralara necə gəlib çıxmısan?”
“Frau Köpke? – Leo da heyrətindən özünü itirmişdi. – Heç
inanmazdım ki, sizi görəcəyəm”.
Leodan eşitdiyi ayaqüstü hekayət Frida Köpkeyə bərk
təsir elədi. Dərhal oğlanın qolundan tutub polis idarəsinə
apardı, vəziyyəti izah elədi, hətta, keçmiş əsirlərdən kimisə
telefonla tapıb şahid göstərdi.
Bir neçə gündən sonra nussimbaumlar Nansen pasportu
adlanan – mühacirlərə müvəqqəti yaşamaq icazəsi verən
sənəd aldılar. İldə bir dəfə Millətlər Liqasının Almaniya
nümayəndəliyinə gedib qeydiyyatdan keçmək, müxtəlif yar-
dımlar almaq lazım gəlirdi, artıq Leonun universitetdə oxu-
maq hüququ da vardı. Üstəlik, xeyirxahları onlara maddi
kömək eləməyə də söz vermişdilər.
“Görürsənmi, oğlum, yaxşılıq heç vaxt əvəzsiz qalmır, –
Abram Nussimbaum sənədi alanda məmnun görkəmlə Leo-
ya deyirdi. – İndi təhsilinlə bağlı narahatlığım bir qədər azal-
dı. Ümidvaram ki, gələcəkdə hər şey yaxşı olacaq”.
Dostları ilə paylaş: |