Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləri

56 

 

illə müqayisədə 33.3 faiz azalmışdır. Yüklərin 64.9 faizini neft yükləri təşkil etmidir. 

İl  ərzində  dəniz  limanlarında  8.55  milyon  ton  yukləmə-boşaltma  işləri  həyata 

keçirilmişdir. İşlənmiş yüklərin 94.3 faizini beynəlxalq tranzit yüklər təşkil etmişdir. 

2016-cı  ilin  yanvar  ayının  1-i  vəziyyətinə  limanlarda  göndərilmək  üçün  132.4  min 

ton idxal yüklərin qalığı olmuşdur. 

Avtomobil nəqliyyatı-ilə 137.6 milyon  ton yük, 1666.2 milyon sərnişin daşınmış 

və əvvəlki illə müqayisədə müvafiq olaraq 

7.0  faiz  və  3.6  faiz  artmışdır.  Sərnişinlərin  96.2  faizi  avtobus,  3.8  faizi  isə  minik 

taksilərinin  xidmətlərindən  istifadə  etmişlər.  Yük  dövriyyəsi  7.0  faiz, 

sərnişindövriyyəsi isə 3.6 faiz artmışdır. 

Cədvəl2.1 Nəqliyyat sektorunda yük daşınması, min ton 2015

 

 

            2014-cü il yanvar-dekabr                                2015-ci il yanvar-dekabr  

 

                                                     

 

      Mənbə:Azərbaycan Statistika komitesi  

 

Metro nəqliyyatının xidmətlərindən il ərzində istifadə etmiş sərnişinlərin sayı 222.0 

milyon nəfər olaraq 3.0 faiz artmışdır. 

Hava nəqliyyatı ilə 1.8 milyon və ya 1.8 faiz çox sərnişin daşınmış, daşımanın 99.5 

faizi  dövlət  bölməsinə,  0.5  faizi  isə  özəl  müəssisələrə  məxsus  hava  gəmiləri  ilə 

---

57 

 

həyata keçirilmişdir. Bu nəqliyyat növü ilə daşınmış yüklərin həcmi 3.3 faiz artaraq 

127.9 min tona çatmışdır. 

Magistral neft kəmərləri ilə 45.7 milyon ton neft nəql edilmişdir. Nəql etmənin 

76.2 faizi ölkənin   əsas   nəqliyyat infrastrukturlarından olan H. Əliyev adına BTC 

neft  ixrac  kəməri  ilə      həyata  keçirilmiş  və  il  ərzində  bu  kəmər  vasitəsilə 

34.81milyon  ton  neft  ötürülmüşdür.  Dövr  ərzində  BTC  kəməri  ilə  5.5  milyon  ton 

tranzit nefti nəql edilmişdir. 

Magistral  qaz  kəmərləri  ilə  21.2  milyard  kub-metr  qaz  nəql  edilmişdir.  Nəql 

edilmiş  qazın  31.4  faizi  Bakı-Tbilisi-Ərzurum  Cənubi  Qafqaz  boru  kəməri 

vasitəsilə həyata keçirilmiş və 6.65 milyard kub-metr qaz ötürülmüşdür. 

Ümumiyyətlə,2015  statistik  göstəricilərində  baxanda  demək  olar  ki,ümumi  daxili 

məhsulun strukturunda nəqliyyat sektoru da önəmli yer tutur. 

             

Sxem 2.

  2015-ci ilin yanvar-dekabr aylarında ümumi daxili məhsulun strukturu 

 

Mənbə:Azərbaycan    Statistika komitəsi 

 

---

58 

 

 

 

     2.2.Azərbaycanın tranzit potensialı və onun qiymətləndirilməsi 

 

İqtisadiyyatın  şaxələndirilməsi  və  qeyri-neft  sektorunun  inkişafı  Azərbaycan 

Respublikasının  social  iqtisadi  prioritet  istiqamətidir.Azərbaycan  ―2020  Gələcəyə 

baxış  ‖  İnkişaf    konsepsiyasında  da  2020  ci  ilədək  iqtisadiyyatda  rolunu  daha  da 

artırır.Hazırda  ölkə  iqtisadiyyatının  70  faizi  qeyri-neft  sektorunun  payına 

düşür.Qeyd  etmək  lazımdır  ki,qeyri-neft  sektorunda  transit  yükdaşımaları  mühüm 

əhəmiyyət  kəsb  edir  və  bu  sahənin  gələcək  inkişafı  üçün  perspektivləri 

vardır.Ölkənin  transit  potensialının  reallaşdırılması  siyasəti  Azərbaycan 

Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. 

―Azərbaycan  Asiyanı Avropa iləbirləşdirən  körpüdür. Biz indi öz nəqliyyat infrast 

kturumuzu möhkəmləndiririk.Bizim dəniznəqliyyatına,dəmir yoluna böyük investis

iyalar qoyulur. Bir sözlə,nəqliyyat sektorugələcəkdə böyük rol oynayacaqdır.Regio

nda digər mühüm işlər də məhz bununla bağlıdır‖.  

  Azərbaycanın  beynəlxalq nüfuzu getdikcə  artır  və mövqeyi     möhkəmlənir.  

Azərbaycanda qlobal nəqliyyatlayihələrinin icra edildiyini vurğulayan dövlət  başçısı 

cənab İlham Əliyev bildirib ki,ölkəmizdə bu sahəyə böyük önəm verilir. 

Bu gün ölkəmizdə nəqliyyat və tranzit potensialının genişləndirilməsi məqsədilə regi

onal və yerli əhəmiyyətli iri infrastruktur layihələri reallaşdırılır.Regionun ən böyük 

nəqliyyatı  sistemi  layihələrindən biri olaraq Avropa və Asiya arasında  Azərbaycan 

ərazisindən  keçməklə daha etibarlı  nəqliyyat  bağlantısını  təmin  edən  Bakı-Tbilisi-

Qars  dəmiryolu   xətti  ilə  yanaşı,  Ələt  qəsəbəsində bu bağlantının  tərkib 

hissəsi olan Yeni BeynəlxalqDənizTicarətLimanı Kompleksinin tikintisi sürətlə dava

m etdirilir. Uzunluğu 7,5kiolmetr,dərinliyi7 metr və eni 165 metr olan kanal açılmışdı

Hazırda  bərə  və quru yük   terminallarında  işlər  sürətlə  aparılır.  Bərə  terminalı   

cari ildə istismara hazı          olacaqdır.   Bundan əlavə,limanın magistral avtomobil və 

dəmir 

yollarına 

bağlantısı 

üzrə 

işləryerinə yetirilir. 

Bakı-Tbilisi-Qars 

---

59 

 

dəmir yolu istifadəy  veriləndən sonra dünya miqyasında yeni bir dəhliz  olacaqdır  . BTQ 

dəmir yolu xətti 

üzrə 

beynəlxalq 

layihənin 

həyata 

keçirilməsi 

vəBosfor boğazındadəmir yolu tunelinin inşası Transavropa və Transasiya dəmir yolu şə

bəkələrinin  birləşdirilməsi, yük və  sərnişinlərin birbaşa Azərbaycan, Gürcüstan və 

Türkiyə  ərazilərindən keçməklə Avropa və Asiyaya çıxarılmasını  təmin  etməklə 

yanaşı, region ölkələrinin tranzit potensialınınartmasına, Avropaya inteqrasiya proses

ərininsürətlənməsinəvəəməkdaşlığın daha da inkişafının,habeləölkəmizin xarici iqtisa

di əlaqələrinin  genişlənməsinə  xidmət  edəcəkdir.Ölkəmiz    əlverişli  geosiyasi  mövqe 

ilə yanaşı, zəngin yeraltı və yerüstü ehtiyatlara, yüksək insan potensialına, rəngarəng 

təbii-iqlim imkanlarına malikdir. Bütün bunları artıq dünya alimləri, aparıcı şirkətlər 

də  açıq  şəkildə  etiraf  edirlər.  Eləcə  də  inkişaf  etmiş  ölkələr  tərəfindən  Azərbaycan 

dünyanın  ən  mühüm  və  böyük  yolayrıcı  kimi  qəbul  olunur.  Bu  baxımdan  da, 

―yolayrıcı‖nın  yaratdığı  imkanlardan  səmərəli  istifadəni  təmin  etməklə  tranzit 

xidmətlərini büdcənin əsas gəlir mənbələrindən birinə çevirmək qarşıda duran başlıca 

vəzifələrdən  biridir.   Son  dövrlər  qəbul  edilən  qərarlar,  atılan  addımlar  nəqliyyat-

tranzit  sisteminin  əhəmiyyətini  bir  daha  təsdiq  edir  və  daha  da  artırır.  2015-ci  ilin 

ikinci yarısından etibarən isə Azərbaycanın tranzit imkanlarını genişləndirmək üçün 

çox  əlamətdar  hadisələr  baş  vermiş,  avqust  ayında  Çindən  Qazaxıstan  ərazisindən 

keçməklə  Azərbaycana  birinci  konteyner  qatarı  gəlmişdir.  Eyni  zamanda,  Şimal-

Cənub nəqliyyat dəhlizi ilə bağlı ciddi addımlar atılır.  Ölkə Prezidenti cənab İlham 

Əliyev Çinə səfəri zamanı demişdir: ―Ölkə iqtisadiyyatı üçün çox böyük əhəmiyyət 

kəsb  edən  sahə  nəqliyyat  sektorudur.  Bildiyiniz  kimi,  son  illər  ərzində  bu  sektora 

bəlkə  də  bütün  infrastruktur  layihələri  arasında  ən  böyük  vəsait  ayrılmışdır.  Çünki 

bizim  coğrafi  vəziyyətimiz  diktə  edir  ki,  burada  -  həm  ölkə  daxilində  müasir 

nəqliyyat infrastrukturu yaradılmalı, həm də tranzit imkanlarımız genişlənməli, bizə 

daha da böyük həcmdə siyasi və iqtisadi dividentlər gətirməlidir. ‖ 

Bildiyimiz  kimi,  Azərbaycanın  tranzit  layihələrdə  rolu  daha  da  artmaqdadır.  Hətta 

inkişaf  etmiş  dövlətlərin,  həmçinin  beynəlxalq  təşkilatların  rəsmiləri  ilə  ölkəmizi 

təmsil  edən  səlahiyyətli  nümayəndələr  arasında  baş  tutan  görüşlər  zamanı 

---