P a ris nüsxəsi azərbaycan respubükast prezidentiNİN

ğıdı.  A talar  dem işkən,  “ağıllı  düşm ən  nadan  dostdan  yaxşıdı” .  Qars 
əhlindən biri  Ə rəb  Reyhanın  yanına  adam yollayıb  Koroğlunun  Q ars- 
da olduğunu bildirdi.
Ərəb  R eyhan  Ə hm əd  paşa  ilə  ova  çıxmışdı.  Ə rəb  R eyhana x əbər 
çatdıqda  özü  ilə  bir neçə  süvari  götürüb  Qarsa  goldi.
Şam  vaxtı  Koroğlu  Pərizad  xanım ın  evindən  alm açının  evinə 
gəldi.  A lm açının  gözəl  bir  im arəti  var  idi.  O,  im arətin  ortasında yara- 
şıqlı  bir  çadır  qurmuşdu.  Koroğlu  gəlib  çadırda  əyləşdi.  Koroğlunun 
yaraq-yasağı üstündə idi.  Bir tərk e şi1, yüz donə oxu, bir də kamanı var 
idi.  Alm açı  çadırın  hər tərəfm ə  palaz  salmışdı.  Koroğlu  kam anını  dö- 
şəyin  altına  qoyub  nam azını  qılıb  sonra  otunnuşdu.  Alm açı  isə  m ət- 
b əx ə  yem ok  gətirm əyə  getmişdi.  Koroğlu  birdon  çadıra  m əşəl  işığı 
düşdüyünü  gördü.  Y erindən  sıçrayıb  gördü ki,  osm anlılar im arətin h ə - 
y ətin ə  doluşub.  Koroğlu  almaçını  çağırıb  əhvalatı  ondan  soruşdu.
Almaçı  dedi:
-  B ilm irəm ,  ağa.
O sm anlılar  çadırı  dövrəyo  alsalar  da,  içori  girm əyo  cürət  etməyib 
çöldə  çadırı  oxa  tutdular.  Koroğlu  quruyub  qalmışdı.  Ö zünü  itirib 
yaraq-yasağını  yaddan  çıxarm ış  bir  halda  çadırda  o  baş-bu  başa  var- 
gəl  edəndo  ayağı  yastığa  ilişib  kam anı  gözünə  doydi.  K oroğlu  tez ox- 
ları  kam ana qoydu.  Yayı  çokon  zaman  ox  keçi  kimi  boyirdi.
Koroğlunun  bir  oxu  yeddi-sokkiz  adamdan  kcçirdi.  Ə rəb  Reyhan 
osm anlılara  dedi:
-   Eviniz  yıxılsın,  Koroğlu  olino  kaman  kcçirdi,  uzaqlaşın,  daha 
onunla bacarm aq  olmaz.
K oroğlu  vuruşa-vuruşa  öziinü  daş  kilsoyo  çatdırdı.  Ə rəb  Reyhan 
gördü  ki,  K oroğlu  daş  kilsəyo  çokildi.  Kilso  möhkom ,  keçilm əzdi, 
öziinün  do  tokco  bir  yolu  var  idi.  Ə gor  olindo  kamam  olan  bir  adam 
kilsonin  başında  dursaydı,  biitiin  alom  golo  onun  qabağında  dayana 
bilm əzdi.  Ərob  Rcyhan  dcdi:
-  Tez gcdin  bir daş koson gotirsin,  dörd dövro daşları kosin ki, K o- 
roğlu daşların  altında qalıb  m ohv olsun.  Yoxsa onun  qabağında dayan- 
m aq  olmaz.
Ərəb  R cyhan  osm anlıları  bir  torofo  çokdi.  Ö zü  iso  kilsənin  qapı- 
sını  kəsib oturdu.  Biçaro  K oroğlu da ox-kam an olində kilsənin dam ın- 
da  oturub  işin  axırını  gözloyirdi.
Səhər oldu,  dan yeri  söküldü.  Koroğlu gördü Ə rəb Reyhan osm an- 
lılarla birlikdə yolu kəsib,  Ə rəb  Reyhan K oroğlunun  əlində  ox-kam an 
görüb  osmanlılara  dedi:
-  Koroğlu elə vələdüznadı ki, beş yüz adam öldürm əyincə tutulmaz. 
Gedin  üç-dörd  daşkəsən  gətirin,  daşları  yuxarıdan  kosib  Koroğlunun 
başına tökün ki, daşlarm altm da qalıb ölsün, yoxsa, başqa çarəmiz yoxdu.
D aşkəsənlər gəlib  daşları  kəsm əyə başladılar.
İndi  sizə  kim dən  deyim ,  alm asatandan.  Alm asatan  kilsənin  qaba- 
ğm a  gəlib  gördü  ki,  d aşk ə sən lər daşları  kəsirlər.  Kilsənin bir yolu  var 
idi.  A lm asatan  ağlaya-ağlaya,  boynu  bükülü,  əli  qoynunda  gizli  yolla 
özünü Koroğluya çatdırıb  dedi:
-  Ağa,  Allah  m ənim   üzüm ün  suyunu  töksün.
Koroğlu q əzəblənib  dedi:
-   İtil  gözüm ün  qabağından,  köpok  oğlu,  bir  oxum  qalır  onu  da 
sənin ürəyinin başından vuraram .
Almaçı  ağlayıb  dedi:
-  Ay  ağa,  m ənim  ölm əyim   qalm ağım dan  daha  yaxşıdı.
Koroğlunun  alm açıya ü rəyi  yanıb  dedi:
-   Gəl  qabağa  bir  türkü  deyim   yaz,  tez  Eyvaza  çatdırıb  de  ki,  bcş- 
altı  günə  kimi  golib  çıxdı  çıxdı,  golib  çıxm asa  daşları  başıma  uçurub 
m əni  öldürəeəklər.
Almaçı  savadlı  idi,  yazıb-oxum ağı  bilirdi.  Koroğlu  bu  tiirkünü 
dedi,  almaçı  da qələm o  aldı.
Koroğlu  dedi:
Q oçaqlara  boyan  olsun  halım ız,
M on  bu  kilisodo  qaldum   neynolim .
Ərob  R eyhan  alub  solu  sağım ı,
M on bu  kilisodo  qaldum   neynolim .
Ərob  Reyhan  K oroğlunun  səsini  eşidib  dedi:
-  Uşaqlar,  K oroğlu türkü oxuyur,  canının hayındadı, kefındon  yox, 
qorxusundan  oxuyur.
Almaçı  Koroğlunun  dediklərini  yazırdı:
Koroğlu  dedi:
Yarı  g örm ok  bizo  lazum du-lazum ,
Çox  m ü ddotdi  qulluğunda  m ulazim ,
D əm irçioğlu,  D əli  H əsən,  Eyvazım ,
M ən  b u  k ils ə d ə   qaldım ,  neynəlim .

---

Q ıratm   gözünün tö k ü lə r  yaşı,
Sizə  qurban olsun ürəyim in  başı,
D aşk əsən lər vaxtdü  k ə sə rlə r daşı,
M on  bu  kilsodo  qaldım ,  neynolim .
Ə rə b   R e y h a n   K o ro ğ lu y a   q u la q   a s ırd ı.
K o ro ğ lu   sö z ü n ü   b e l ə   ta m a m la d ı:
K oroğlu  der,  b iz  də  düşdük  se la c a 1,
İçim izdə  törüyübdü  elaca2,
Ə lim   y etm əz  Q ıratınan  qılıca,
M ən  bu  k ilisəd ə  qaldım ,  neynəlim .
K o ro ğ lu   sö z ü n ü   q u r ta rd ıq d a n   s o n r a   a lm a ç ı  n a m ə n i  b ü k ü b   p a p a ğ ı- 
n ın   k ü n c ü n ə   q o y d u ,  te z   a tı  m in ib   Ç ə m li b e lə   y o l  ald ı:
İndi  e ş it  E y v a z d a n .  E y v a z   d ə l ilə r i  b a ş ın a   y ığ ıb   ded i:
-  U ş a q la r,  K o ro ğ lu   n e ç ə   g ü n d ü   g e d ib ,  h e ç   b ir   x ə b o r - ə t o r  yoxdu.
S o n ra  ə m r   etd i  y e d d i  y ü z   y e tm iş   y e d d i  d ə li  sila h la m b ,  atlandı.
E y v a z   d ed i:
-  İ g id lə r,  K o ro ğ lu   Q a r s d a n   b a ş q a ,  h e ç   y e r ə   g e tm ə z ,  P ə r iz a d  x a n ı-  
m ın   h av a sı  o n u   Q a rsa   ç ə k ib   a p a rıb .
E y v a z   d ə lilə ri  g ö tü rü b   Q a rs a   t ə r ə f  y o lla n d ı.  E y v a z g il  m ə n z ilb ə -  
m ə n z il  g ə lib   K o ro ğ lu n u n   s o ra ğ ın ı  tu tu rd u la r.  E y v a z   d ə lilə r ə   dedi:
-   C a v a n la r,  siz ə   d e m ə d im m i  k i,  K o ro ğ lu   P ə r iz a d   x a m m ın   y an ın a  
g e d ib ,  b a x m   o  g ə lə n   K o ro ğ lu d u .
D ə lilə r   s e v in c ə k   d e y ə - g ü l ə   a tla rı  s ü r ə tlə   ç a p ıb   s ü v a riy ə   ç a td ıq d a  
g ö rd ü lə r  k i,  sü v a ri  a lm a ç ıd ı.  E y v a z   d e d i:
-   A lla h   e v in i  y ıx sın ,  u z a q d a n   s ə n i  K o ro ğ lu y a   o x şa td ıq .
A lm a ç ı  d ed i:
-  M ə n   K o ro ğ lu n u n   n ö k ə r iy ə m .
E y v a z   g ü lü b   dedi:
-   Y ox,  s ə n   h e ç   K o ro ğ lu d a n   ə s k i k   d e y ils ə n .  K o ro ğ lu d a n   ç o x   n ig a - 
ra n ıq ,  o n d a n   b ir   x o b ə rin   v a rm ı?
Almasatan:
-  İnşallah,  Koroğlu  da  gəlib  çıxar -   deyib,  papağım n  altından  na- 
m əni  çıxarıb  Eyvaza  verdi.  Eyvaz  nam ənin  m əzm unundan  hali  olan- 
dan  sonra rəngi-rufiı avazıdı.
1  Ədavət
2  Düşmən
D əlilər soruşdular:
-  Ağa,  rəngin  niyə  qaçdı?
Koroğlunun övladı  olm adığından Eyvazı  oğulluğa götünnüşdü.  Bu 
sobobdon do  dolilor ona “ ağ a”  dcyirdilor.
Eyvaz dedi:
-  Koroğlunun  işi  xarabdı.
D əliler soruşdular:
-  Nece  yəni  xarabdı,  ağa?
Eyvaz dedi:
-   Ona  görə  xarabdı  ki,  osm anlı  qoşunu  K oroğlunu  daş  kilsənin 
içinə  salıb  dörd  tərəfd ən   m ansırıya  alıb.  Q ars  qoşunu  dörd  n əfər  daş- 
k əsən   gətirib.  B unlar  gecə-g ü n d ü z  kilsənin  daşını  kəsəcəklər.  Bu 
gün-sabah kilsə uçub Koroğlunun başına töküləcək.  Koroğlu daşın al- 
tm da qalacaq.
Bu xəbəri eşidən kim i d əlilər şivən qoparıb ağladılar.  Eyvaz onları 
sakitləşdirib  dedi.
-  Ağlamağın xeyri yoxdu. N ə q əd ə r ki, K oroğlu sağdı, nə qədor ki, 
ölm əyib,  gəlin onu xilas  edək.
Koroğlunun  dəliləri  b ir-b ir  qabağa  çıxıb  Eyvazla  şərt  bağladılar. 
D əm irçioğlu  dedi:
-   Ağa,  yüz adam  öldürm ək monim boynum a.
Küyüm çüoğlu  dedi:
-  Ağa,  yüz  adam   da m ənim  əlim də  öləcək.
Doli  H əsən  dedi:
-  Ağa,  qoşunun qalanı  da  m ənim  boynum a.
Eyvaz onlara  dedi:
-   M ən  də  əlsiz-ayaqsız  bir  qoca  tapıb  öldürorom   ki,  qılıncımın 
pası  getsin.
B elə  vədələşəndən  sonra Eyvaz yeddi  yüz yetm iş yeddi  dolini  gö- 
türüb  Qarsa tə ro f yol  aldı.
D əlilor  Qarsa  girən  kim i  şəhərin  bir  tərəfıni  dağıtdılar.  X əbər 
gedib Ərəb R eyhana çatdı.  A ğcaquzu atını y əh ə rləy ib  dəlilərin yolunu 
kəsdi,  qışqırıb  d əliləre  dedi:
-   Ölkəni  dağıtm ayın,  ağanız  Koroğlu  əlində  o x -y a y   kilsənin  bir 
küncündə  bir  daşın  üstündə  oturub.  D a şk ə sən ler  də  cani-dildən  daş 
kəsirlər.  Ərəb  R eyhan  K oroğlunun  dəlilərin ə  dedi:
-   M ənim   üstüm də  ölkəni  dağıtmaym.  G əlin  vuruşaq.  Ə gər  məni 
öldürsəniz,  ağanızı  da qurtararsınız,  ölkə  də  sizə  qalar.  Yox,  əgər m ən

---