Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bibliografia
143 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Obsesja historii. O pewnym aspekcie twórczości Jana Polkowskiego właśnie dawanie świadectwa nie tylko wierszem, ale i życiem. Piszą dalej autorzy Podręcznika, wyjaśniając to zjawisko: Część poetów tego kręgu przystąpiła około 1976 roku do opozycji poli- tycznej, odsunęła się (lub – co częstsze – została odsunięta) od oficjalnych czasopism i wydawnictw; jedni emigrowali (Barańczak, Zagajewski, Biere- zin), inni zaś – w szczególności Ryszard Krynicki – wybierali dramatyczną, przechodzącą w milczenie powściągliwość. Biografie nowofalowców noszą bowiem na sobie jakiś rys pokutniczy, jakby młodzi poeci chcieli przywrócić literaturze utraconą godność i – nawet za cenę pewnych redukcji czysto ar- tystycznych – uczynić z niej na nowo rzecz społecznie ważną. 42 Te słowa, mimo iż mają charakteryzować poetów dekadę starszych, bez zastrzeżeń przywołuję jako rozpoznanie dotyczące Polkowskiego. Co do przynależności do opozycji, to sprawa jest wiadoma. Wprawdzie nie wyemigrował fizycznie, a nie jest też łatwo postawić tezę o duchowej emi- gracji, jednak najważniejsza jest społeczna waga jego poezji, bo i biografia Polkowskiego, i bohater jego wierszy mają wyrażany rys pokutniczy. Życie w czasie stanu wojennego, a stanem wojennym możemy nazwać zdecy- dowanie dłuższy okres, niż przyjęto w podręcznikach historii – bo życie w opresyjnym systemie politycznym, nastawionym na militaryzm i negu- jącym podstawowe prawa i wolności człowieka, jest życiem w „stanie wo- jennym z rzeczywistością”. Oczywiście, jeżeli nie zgadzamy się na zastany świat. Przywracanie godności, jeżeli nie ma takiego charakteru, skazane jest na klęskę. Albo nawet gorzej, na sztuczność, na kłamstwo. A przecież poezja Polkowskiego, poezja niektórych innych przedstawicieli Nowej Fali (Krynickiego wymieniam bez zastanowienia) budowana jest na prawdzie, walczy o prawdę, chce samej sobie przywrócić społeczną rangę. Myślenie o godności jako kategorii literaturoznawczej nie jest zupełnie nie na miej- scu. Ten rys pokutniczy zostaje wprowadzony jeszcze przez jedną rzecz, przez koszty tej walki i zmagania. Koszty, którymi jest redukcja artystyczna. Sytuacja jest o tyle paradoksalna, że o literackość, poetyckość walczy się, świadomie rezygnując z tego, co twórczości jest przynależne, co jest w li- teraturę wpisane, bo tak rozumiem w tym wypadku redukcję. W stosun- kowo niedawnym tekście poświęconym temu pokoleniu pisze o tym Jacek Gutorow za pomocą ogólnego rozpoznania: „literatura żyje wtedy, gdy po- trafi dostosować się do czasu, w którym powstaje. Dotyczy to także języka literatury” 43 . A kilka zdań wcześniej, udowadniając tezę o nowoczesności poezji Nowej Fali, notuje takie uwagi: 42 Ibidem, s. 34. 43 J. Gutorow, Niepodległość głosu. Szkice o poezji polskiej po 1968 roku, Kraków 2003, s. 24. 144 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Paweł Jarosz Przygoda Nowej Fali pokazała, że otwarcie się na żywioł językowy prowa- dzi do wzbogacenia poezji o nowe rejestry, style, optyki. I w tym upatruję jej znaczenia – w dopuszczeniu ryzyka i przypadkowości. [...] nowość polega na tym, że przyjmuje się do wiadomości i akceptuje się różne, często sprzeczne normy, że kwestionuje się (lecz nie neguje) tradycję, i wreszcie – że są możliwe różne ustawienia ostrości i każde z nich przynosi nową, odmienną perspekty- wę. Nowoczesność to także nostalgia [...] za rzeczywistością nieskalaną języ- kiem, za światem stabilnym i danym, a nie światem chaotycznym, stającym się i nigdy nie za-stanym. I być może najciekawsze w nowej poezji jest właśnie to napięcie pomiędzy jednoznacznym pragnieniem ładu a otwartością na to, co nieokreślone i przypadkowe. 44 Już tak krótka charakterystyka Pokolenia ’68 i tego, co je poprzedza, pozwala wpisać w te rozpoznania poezję Jana Polkowskiego jako przedsta- wiciela drugiego pokolenia Nowej Fali. Myślenie o historii w literaturze ła- two poddaje się stereotypom 45 . Poezja Polkowskiego, który ma ograniczoną skłonność do życia w nurcie historii (homo politicus), jest pod tym wzglę- dem zupełnie osobna. Bibliografia To nie jest poezja, Warszawa 1980 Oddychaj głęboko, wyd. II rozszerzone, Kraków 1981 Ogień. Z notatek 1982-1983, b.m. [Kraków], b.r. [1983] Wiersze 1977-1984, Londyn 1986 Drzewa. Wiersze 1983-87, b.m. [Kraków] 1987 Elegie z Tymowskich Gór i inne wiersze, Kraków 1990 Barańczak S., Przed i po. Szkice o poezji krajowej przełomu lat siedemdzie- siątych i osiemdziesiątych, Londyn 1988 Czapliński P., Śliwiński P., Literatura polska 1976-1998. Przewodnik po prozie i poezji, Kraków 1999 Dąbrowska D., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce w latach 1980- 1990, Szczecin 1998 Gutorow J., Niepodległość głosu. Szkice o poezji polskiej po 1968 roku, Kra- ków 2003 Jarosz P., Ciemna wyobraźnia – zranione pismo (Jan Polkowski), [w:] Czyta- nie współczesności, red. M. Łukaszuk, M. Peroń, Lublin 2010 Kandziora J., Bez cenzury 1976-1989 – literatura, ruch wydawniczy, teatr: bi- bliografia, Warszawa 1999 44 Ibidem, s. 23. 45 Ostatnim tekstem, który pod tym względem analizuje również poezję Jana Polkowskiego, jest artykuł Pawła Próchnika Rosja jako metafora (uwagi) w jego książce Zamiar ze słów (szkice notatki), Kraków 2011, s. 139-155. Recenzje Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|