Qubad İbad oğlu (Bayramov) Özəlləşdirmə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3.3. Azərbaycan, Qazaxıstan və Qırğızıstan dövlət müəssisələrinin bazasında yaradılan səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin bölüşdürülməsi (faizlə)
3.3-cü cədvəl vasitəsilə Azərbaycan, Qazaxıstanda və Qırğızıstan dövlət müəssisələrinin bazasında yaradılan SC-lərin səhmlərinin bölüşdrülməsi sxemi təqdim edilir. Cədvəl 3.3. Azərbaycan, Qazaxıstan və Qırğızıstan dövlət müəssisələrinin bazasında yaradılan səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin bölüşdürülməsi (faizlə) Səhmlərin bölüşdürülməsi Azərbaycan* Kazaxıstan Qırğızıstan Əmək kollektivinə 15% 10%-ə qədər 5% İnvestisiya fondlarına - 51% Dövlətə - 9%-dən az olmayaraq 25% Çek və ya kupon hərraclarına 55% - - Pul hərraclarına və ya investisiya müsabiqələrinə 30% -pul hərracına yönəldilir - 70%- investisiya müsabiqələrinə yönəldilir Azərbaycanda özəlləşdirmənin birinci mərhələsi üzrə səhmlərin 55+30+15 formulu əsasında bölüşdürülməsi sxeminin çatışmazlıqlarından bəhs etdiyimizdən, əsas diqqətimizi müəssisələrin özəlləşdirilmək üçün seçilməsinə yönəldək. Bu proses dövlət proqramı ilə tənzimlənir (proqramda özəlləşdirməyə münasibətdə müəssisə və obyektlərin sahələr üzrə təsnifatı verilir). Proqrama görə, müəssisələri özəlləşdirmək üçün seçmək hüququ başlıca strateji əhəmiyyət kəsb edən sahələr üzrə ölkə prezidentinə, digər istiqamətlər İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə (İİN) məxsusdur. Yeri gəlmişkən onu da qeyd edək ki, İİN özəlləşdiriləcək müəssisələri seçməklə yanaşı, onların dövlətsizləşdirilməsi formasının da müəyyənləşdirilməsində istisna hüquqa malikdir. KÖP-də tələb aspektini proqramda iştirak hüququna şərait yaradılan, hər hansı növ özəlləşdirmə şəhadətnaməsinin potensial daşıyıcıları olan vətəndaşlar tərəfindən özəlləşdirmə paylarından istifadə variantları formalaşdırır. Postsosialist ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, KÖP-də ya ölkənin bütün vətəndaşlarına, ya yaşı 18-dən yuxarı olan əhaliyə, ya da pensiyaçılardan, eləcə də, dövlət (büdcə) bölməsində çalışanlardan ibarət müəyyən sosial təbəqənin iştirak etməsinə imkan yaradılmışdır. Rusiya, Qırğızıstan, Azərbaycan və Litvanın özəlləşdirmə praktikasında ölkənin bütün vətəndaşlarına özəlləşdirmədə iştirak şəraiti yaradılmışdır. Rusiya Federasiyasında hər bir vətəndaşa yaşından, yaşayış yerindən, işindən və gəlir səviyyəsindən asılı olmayaraq nominal dəyəri 10 min rubl olan vauçerlər paylanmışdır. Qırğızıstanda 1992-ci ildə respublika vətəndaşlarına onların əmək təcrübəsi və maaşı nəzərə alınmaqla "xüsusi ödəniş vəsaiti" (XÖV) paylanmış, 1994-cü ildən isə həmin XÖV-lər özəlləşdirmə vauçerlərinə dəyişdirilmişdir. Azərbaycanda özəlləşdirmə payları 4 çekdən ibarət olmaqla 1996-cı ilin mart ayının 1-dən etibarən bütün respublika vətəndaşları arasında heç bir fərq qoyulmadan, pulsuz bölüşdürülmüşdür. Nominal dəyəri olmayan bu paylardan bəzi sosial qruplara, eləcə də, vətənə xidmətlərində seçilən təbəqəyə və ya onların ailələrinə əlavə olaraq güzəşt hüququ əsasında daha bir pay verilmişdir. Litvada hər bir vətəndaşın özəlləşdirmə payı kompüterə daxil edilmişdir. Azərbaycanda I Dövlət özəlləşdirmə proqramının ilkin variantında səhmlərin 25 faizə qədərinin ixtisaslaşdırılmış sahə və sahələrarası investisiya fondlarını formalaşdırmaq üçün yönəldilməsi nəzərdə tutulsa da, prosesin gedişində səhmlərin bu məqsədin reallaşdırılmasına yönəldilməsi öz praktiki həllini tapa bilmədi. Özəlləşdirmə sənədlərinin yalnız yeniyetmə yaşından yuxarı olan əhaliyə paylanması praktikası Polşa, Çexiya və Slovakiya, Qazaxıstan və digər postsosialist ölkələrində sınaqdan keçirilmişdir. Polşada 18 yaşından yuxarı hər bir vətəndaşa 20 zlotlıq səhm almaq hüququ verən şəhadətnamələr paylanmışdır. Çexiya və Slovakiya Respublikalarında Federal Maliyyə Nazirliyinin işlədiyi qaydalara müvafiq olaraq hər bir yeniyetmə yaşlı vətəndaş 1035 çek kronu ödəməklə kupon kitabçası və qeydiyyat markası almaq və özəlləşdirməyə qatılmaq hüququ əldə etmişdir. Qazaxıstanda da eyni yaş qruplu vətəndaşlara adlı kuponlar paylanmışdır. Bu ölkədə qeyd olunan istiqamətdə diqqəti cəlb edən cəhətlərdən biri də kənd yerində yaşayan sakinlər üçün 1,2 həddində yüksəklik əmsalının tətbiq olunmasıdır. Müəyyən qrup vətəndaşların KÖP-də güzəştli şərtlərlə iştirakı variantına Albaniyada (kommunist rejimində siyasi motivlərinə görə represiyaya məruz qalanlara), Xorvatiyada (Yuqoslaviya müharibəsinin veteranlarına və qaçqınlara), Macarıstanda (əvvəlki xüsusi mülkiyyətinə restitusiya hüququnu təsdiq edə bilən vətəndaşlara), həmçinin, qismən də Polşada (büdcə sferasında çalışanlara və pensiyaçılara) üstünlük verilmişdir. Birinci və üçüncü formada kombinələşdirilmiş varianta Slovakiya, Qazaxıstan, Litva və Azərbaycanda rast gəlinmişdir. Bu ölkələrdə bütün vətəndaşlarla yanaşı, müəyyən qruplara da əlavə özəlləşdirmə payı almaq hüququ verilmişdir. KÖP-da formal olaraq ödəniş vasitəsi kimi çıxış edən özəlləşdirmə sənədlərinin müxtəlif variantları ayrı-ayrı ölkələrdə fərqli qaydalarda tətbiq olunmuşdur. Belə sənədlər ya fiziki sənədlər formasında, ya da kompyüter sistemində qeydiyyat yazılışı şəkilində çıxış etmişdilər. Birinci halda potensial investor özəlləşdirmədə iştirak üçün seçilmiş müəssisənin səhminə dəyişdirilmək hüququna malik olan sənəd (qiymətli kağız) əldə edir, ikinci halda isə özəlləşdirmədə iştirak huququna malik olan vətəndaş kompüter sistemində mütləq qeydiyyatdan keçir və müvafiq olaraq öz hesabı haqqında yazılı məlumat alır. Kompüterdə qeydiyyat sistemi Baltikyanı ölkələrdə (Estoniya, Latviya, Litva), eləcə də Slovakiyada tətbiq olunmuşdur. Məsələn, Litvada vətəndaş, yaşından asılı olaraq, 1 mindən 5 minədək xal alır və bu xalları kompüter hesabında dövlət qeydiyyatından keçirirdi . Digər ölkələrdə həyata keçirilən KÖP-də daha çox fiziki sənədlərdən istifadə variantı tətbiq olunmuşdur. Özəlləşdirmənin fiziki sənədinin üç növü mövcuddur: - pul formasında ifadə edilmiş, nominal dəyərə malik olan vauçer; - xal formasında ifadə edilmiş, nominal dəyərə malik olan kupon; - nominal dəyəri olmayan, lakin qeyri-müəyyən miqdarda səhmlərə dəişmək hüququ daşıyan şəhadətnamə. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|