Ramiz Mehdiyev Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
79
yerinə yetirməkdən imtina etmələrini və opponentlərin tərəfinə keçmələrini göstərən misallar kifayət qədərdir. Şərqdə birinci demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan edildiyi vaxtda da dramatik vəziyyət yaranmışdı. Avropa dövlətləri AXC-ni tanımağa tələsmir, hesab edirdilər ki, bu məsələ yalnız Rusiyanın taleyi müəyyənləşəndən sonra həll edilə bilər. Digər tərəfdən, AXC-nin tanınması üçün süni erməni dövləti yaratmaq məqsədilə Azərbaycan ərazilərinin ermənilərə verilməsi şərti irəli sürülür və beynəlxalq hüququn yeni subyektinin yaranması prosesini qəsdən uzadırdılar. Lakin bütün bunlar Britaniya qoşunlarının Azərbaycan ərazisində ağalıq etməsinə mane olmurdu. Azərbaycan nümayəndə heyəti yalnız 1920-ci ilin əvvəlində de-fakto müstəqilliyin tanınmasına nail ola bildi 11
azərbaycanlıları imperiya asılılığından azad etmək və müstəqil dövlət quruculuğu məsələləri deyil, yalnız neft və istismarçı oyun qaydaları maraqlandırırdı. Mənim fikrimcə, britaniyalı diplomat və siyasətçi lord Balfur demokratiya, insan hüquqları sahəsində əməkdaşlığın zəruri olmasından dəm vuran Qərb strukturlarının indiki rəhbərlərindən daha səmimi idi. O, 1919-cu ildə Britaniyanın Azərbaycan barəsində siyasətinin mahiyyətini xarakterizə edərkən Birləşmiş Krallığın əsl məqsədlərini gizlətmirdi: “ Qafqazda məni maraqlandıran yeganə
11 1920-ci il yanvarın 11-də qalib ölkələr Azərbaycanın de-fakto müstəqilliyini tanıdılar, həmin ilin mart ayında isə İran AXC-ni de-yure tanıdı. 80
məsələ neftin nəql edildiyi yola kimin nəzarət etməsidir, aborigenlər isə lap bir-birini parçalaya da bilər ” 12 . Bu sözlər təqribən yüz il bundan əvvəl deyilib, lakin Qərbin Azərbaycan üçün həyati əhəmiyyətli problemlərə, o cümlədən Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş Qarabağa münasibətdə nə üçün laqeyd olmasına tam aydınlıq gətirir. Mənim fikrimcə, biz azərbaycanlılar tarixin dərslərinə daha diqqətlə yanaşmalıyıq, əks halda səhvləri təkrarlamağa məhkum olacağıq. Müasir Azərbaycan ümummilli lider Heydər Əliyevin neft strategiyasını inamla həyata keçirir. Bu strategiya sayəsində ölkəmiz həm özünün, həm də yaxın qonşularının, avropalı istehlakçıların enerji təhlükəsizliyini təmin edə bilib. Məhz Azərbaycan Aİ ölkələri ilə uzun sürən nəticəsiz danışıqlardan sonra məsuliyyəti öz üzərinə götürüb və “Cənub” qaz dəhlizinin tikintisinə başlayıb. Ölkəmiz enerji təhlükəsizliyi sahəsində Aİ-nin mühüm, məsuliyyətli və etibarlı tərəfdaşıdır. Lakin Avropa təşkilatları heç bir məntiqə uyğun olmayan motivləri əsas götürərək Azərbaycan ilə əməkdaşlıq çərçivəsini məhdudlaşdırırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Avropa bazarına nəql edilən qaz hesabına strateji əhəmiyyətli kommunikasiya şəbəkəsinin şaxələndirilməsi proqramının həyata keçirilməsində öz payını artırmağı planlaşdırmaqla bərabər, həm də bu proqramın reallaşdırılmasına şərait yaradır. Bu, müəyyən mənada perspektiv çağırışlara qabaqcadan verilən cavabdır. Buna görə də bəzi dairələrin Avropa İttifaqının energetika sahəsində siyasətində mövcud
12 Николай Стариков Шерше ля Нефть. Почему наш стабилизационный фонд находится ТАМ. Питер, 2010 год, Стр. 154 81
boşluqların doldurulmasından özlərini kənara çəkməsi mənasız və ən azı başa düşülməyən bir cəhddir. Avropa Komissiyasının hesablamalarına görə, bu gün Aİ ölkələri istehlak etdikləri neftin və qazın 53 faizini idxal edir, bunun üçün hər il dörd yüz milyard avro xərcləyir. Avropa İttifaqı dünyada ən böyük idxalçıdır. Avropa Komissiyası bunu nəzərə alaraq 2015-ci il fevralın 25-də “Avropa Enerji Birliyi” yaradılması haqda strategiyanı qəbul edib. Birliyin fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri enerji resurslarının şaxələndirilməsinə əsaslanan enerji təhlükəsizliyi məsələsidir. 2014-cü ildə qəbul edilmiş Avropa Enerji Təhlükəsizliyi Strategiyasında qeyd edildiyi kimi, əsas prioritet “Cənub” qaz dəhlizinin yaradılmasıdır. Sənəddə qeyd edilir ki, ilk dəfə olaraq Azərbaycandan qaz idxal ediləcək. Avropa İttifaqı yeni enerji resurslarına çıxış əldə etmək üçün artıq neçə illərdir ki, Xəzəryanı ölkələrlə və Yaxın Şərq ölkələri ilə danışıqlar aparır. Aİ “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi çərçivəsində Nabukko, TAP, İTGİ kimi qaz kəmərlərini dəstəkləyir. Bu layihələri irəli sürmüş beynəlxalq konsorsiumlar Azərbaycandan qaz idxal etmək arzusunda olduqlarını bildiriblər, lakin hələlik bu istiqamətdə konkret addımlar atmayıblar. Qazın Avropa bazarına çıxarılması üçün sərmayə qoymaq və zəruri boru kəmərlərini inşa etmək lazımdır. Siyasi və maliyyə xarakterli problemlərlə əlaqədar qeyri- müəyyənliklər Avropa şirkətlərinin yeni resurslara çıxış əldə etməsi üçün konkret qərarlar qəbul olunmasını çətinləşdirir. Çoxsaylı müzakirələrə baxmayaraq, Nabukko qaz kəməri layihəsində investisiyalar probleminin həll edilməməsi də bu amillə bağlıdır. 82
Konsorsiumların qətiyyətsizliyi şəraitində Azərbaycan təşəbbüsü öz əlinə götürdü və bunun nəticəsində 2011-ci ildə Prezident İlham Əliyev və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan TANAP layihəsinin həyata keçirilməsi barədə razılığa gəldilər. Bu layihənin uğurla həyata keçirilməsi hər iki dövlət xadiminin qətiyyətli siyasi iradəsinin əyani təcəssümüdür. Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyə öz fəaliyyətlərini uğurla əlaqələndirərək, Cənubi Qafqaz regionunu çox mühüm enerji dəhlizinin fasiləsiz istismarına təminat verə biləcək strateji mərkəzə çevirirlər. 2013-cü il iyunun 28-də “Şahdəniz” konsorsiumu eyniadlı yataqdan çıxarılan qazın Avropaya nəql edilməsinə dair tarixi qərar qəbul etdi, səmərəli marşrut kimi Transadriatik (TAP) marşrutunu seçdi. Beləliklə, bu qərar Avropa İttifaqının yeni enerji resurslarına çıxışın təmin edilməsi ideyasına yenidən təkan verdi. Azərbaycanın enerji siyasəti barədə uzun-uzadı və geniş söhbət açmağa ehtiyac görmürəm. Mənim məqsədim Azərbaycanın nə dərəcədə açıq və səmimi siyasət yürütdüyünü, öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsində bir tərəfdaş kimi nə dərəcədə etibarlı olduğunu göstərməkdir. Ölkəmiz avropalı tərəfdaşlardan da özünə bu cür münasibət gözləyir. Lakin təəssüf doğuran qətiyyətsizlik təzahürləri, enerji təhlükəsizliyi layihələrinin işlənib hazırlanmasını ləngidən Aİ-nin işgüzar dairələrinin siyasi iradəsinin olmaması və ifrat bürokratizm Azərbaycan tərəfini narahat etməyə bilməz. Halbuki bu layihələr ilk növbədə Avropa İttifaqının özü üçün sərfəlidir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2015-ci il mayın 27-dəki çıxışında bu məsələyə toxunaraq qeyd edib ki, Avropa istiqamətində
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|