Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bertran Rassel
685 4‐cü fəsil
Milli demokratik tranzitin dilemmaları alınmaqla, regional kontekstdə təhsilin keyfiyyətinə və səviy- yəsinə görə Azərbaycanın liderə çevrilmək imkanı vardır. Azərbaycanın ictimai inkişafı milli tarixə, milli ənənələrə, mədəniyyətə və dinə əsaslanır. Bu xüsusiyyətlərin hər biri Azərbaycan cəmiyyətinin milli identikliyini formalaşdırır. Transformasiya cəmiyyətlərində Üçüncü dalğanın təşəkkül etdiyi və “intellektual müharibə”nin aktuallaşdığı dövrdə, yəni perspektivin layihələşdirilməsinin uzunmüddətli analitik tədqiqatlar vasitəsilə həyata keçirildiyi, qərbləşmənin indən belə sosiomədəni məkan üzərinə qlobal hücumun yalnız cüzi bir hissəsi olduğu, regionallaşmanın isə XXI əsrin yeni xarakteristikası kimi qarşıya çıxdığı bir şəraitdə siyasi- iqtisadi inteqrasiya şərtilə milli bənzərsizliyin və identikliyin qorunub saxlanması qeyri-adi dərəcədə vacibdir. Lakin so- siomədəni məkanın kənar təsirlərdən müəyyən mənada təcrid olunması şəraitini saxlamaqla, siyasəti və iqtisadiyyatı inteq- rasiya etmək mümkün olacaqmı? Təbii ki, informasiya tex- nologiyaları əsrində, internetin və televiziyanın təsirinin ən qədim dövrlərdən bəri mümkün olan bütün təsirlərdən üstün olduğu bir vaxtda milli mədəniyyətin xüsusiyyətlərini və ənənələri bütünlüklə qoruyub saxlamaqdan danışmaq müm- kün deyildir. İnformasiya mübadiləsi üçün vahid məkan yaradılması baxımından bəşəriyyət heç vaxt indiki dərəcədə inteqrasiya etməmişdir. Bu, informasiya axınını cəmi bir ne- çə saniyədə planetin bir nöqtəsindən başqa nöqtəsinə çatdır- mağa imkan verir. Bəşəriyyət bu sahədə daha irəli getmişdir – informasiya Qalaktikada yeni kəşflər axtarışında səyahət edən peyklərə də bir dəqiqə ərzində çatır. Belə olan halda, qlobal informatika dövründə bənzərsizliyi necə və nə dərəcədə qoruyub saxlamaq mümkündür? Yaponiya modeli nadirdir və yapon cəmiyyətinin dərin daxili əsaslarına söykə-
686 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
nərək, inteqrasiya olunmanın yalnız üst qatını nümayiş et- dirir. Bəs başqa cəmiyyətlər nə etməlidir? Azərbaycan cə- miyyəti elə daxili dəyərlər kompleksi yaratmalıdır ki, onlar sabit və inteqrasiyaya, yerdəyişməyə, diffuziyaya və trans- formasiyaya məruz qalmayan dəyərlər hesab edilsin. Türki- yədə Osmanlı mədəniyyətinə, Osmanlı ənənələrinə və tarixi- nə inam sabit olduğu kimi, bizim milli identikliyimiz də məhz Azərbaycanın milli tarixindən, mədəniyyətindən və dinindən qaynaqlanmalıdır. Bu üç tərkib hissə azərbaycan- çılığın mahiyyətini təşkil edir. Azərbaycançılıq ideyası Azər- baycan cəmiyyətinin daxili və zahiri simasının yaradılmasın- dan, onun nadirliyinin “qoruyucu təbəqə”sinin və cəmiyyət üzvlərinin fərdiliyinin təmin edilməsindən ibarətdir.
687 Sözardı əvəzi
SÖZARDI ƏVƏZİ
688 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
689 Sözardı əvəzi
§ ÖZ YOLUMUZU MÜƏYYƏNLƏŞDİRƏRKƏN
Dövrü və ya milləti anlamaq üçün biz onun fəlsəfəsini anlamalıyıq, onun fəlsəfəsini anla‐ maq üçün isə biz özümüz müəyyən qədər fi‐ losof olmalıyıq. Burada qarşılıqlı asılılıq özünü aydın göstərir: insanların həyat şəraiti xeyli də‐ rəcədə onların fəlsəfəsini müəyyən edir, lakin həm də əksinə, onların fəlsəfəsi xeyli dərəcədə həmin şəraiti müəyyənləşdirir 1 .
Bertran Rassel
Üçüncü minilliyin əvvəli göstərdi ki, qeyri-qərb cəmiyyət- ləri hazırda formalaşan yeni dünya nizamının xeyrinə olaraq, mövcud və ənənəvi institusional strukturlardan üz döndərir- lər. Əfqanıstan və İraq “hegemonçuluq demokratiyası” prin- sipi ilə formalaşan mondializmin nəinki təkcə proloqu oldu, həm də öz təsir qüvvəsini möhkəmləndirmək naminə geosi- yasi qurşağın yaradılmasında təzahür edən yeganə fövqəl- dövlətin gələcək strategiyasının əsas prioritetini üzə çıxardı. Aydındır ki, perspektivdə “üçüncü demokratik dalğanın” ge- nişlənməsi “arzu edilməyən”, “yanlış”, “qeyri-qərb”, “qeyri-
1
стр. 20.
690 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
loyal” və “şər” liderlərin 1 aşkara çıxarılması və bəzən də yeni müstəqil dövlətlərin süni şəkildə, “məcburi” yenidən trans- formasiyası vasitəsilə həyata keçiriləcəkdir. Formalaşmaqda olan və BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvlərinin çoxu tərəfindən fəal tənqid edilən dünya ni- zamı dünya siyasətinin çoxmərkəzliyi və çoxvektorluğunu get- gedə daha az təcəssüm etdirir. Bu və ya digər birtərəfli ak- siyaların və başqa dövlətlərin işlərinə qarışmaq üçün daim is- tifadə olunan demokratiya, dünya birliyi üçün nə isə bir “qlo- bal müdaxilənin” girovuna çevrilmişdir. Son dərəcə dəbdə olan, qərb və Rusiya müəlliflərinin ötən əsrin sonlarına aid tədqiqatlarında tez-tez adı çəkilən qloballaşma, qərbləşmə, sivilizasiyalararası dialoq, modernləşmə və bir sıra belə ter- minlər demokratik rejim qurulması ilə tədricən öz yerini hərbi- siyasi üstünlüyün nisbəti probleminə verir. Demokratiya get- gedə daha çox kənardan və digər cəmiyyətin iradəsi ilə qurulan rejimlə təcəssüm olunur və bəzən elə təsəvvür yaranır ki, o, idxal olunduğu cəmiyyətin arzu və istəklərini getdikcə daha az ifadə edir. Belə yanaşma hazırda bir çox çətinliklərlə üzləşir, çünki demokratiyanın yayılması siyasətini yürüdən ölkənin özü onun həyata keçirilməsində çətinliklərlə qarşılaşır. Məsələn, tanınmış Amerika tədqiqatçıları arasında ABŞ-ın özündə demokratiyanın nəzəri və praktik cəhətləri barədə bö- yük fikir ayrılığı vardır. Onların əsərləri Amerikada demok- ratiyanın indiki vəziyyətinin alçaldıcı tənqidindən və mənfi şəkildə qiymətləndirilməsindən xali deyildir. Həmin tədqi- qatlarda yüksəlişinə görə vətəndaşlarının qüvvə və bacarıqla- rını buxovlardan azad etmiş ictimai quruluşa borclu olan bu ölkədə demokratiyanın taleyindən ciddi narahatlıq hiss edilir.
1
Oğul Buşun dediyi “şər oxu” prinsipi ilə.
Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|