Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən

 

 

694 

Ramiz 

Mehdiyev 

 

Demokratiya 

yolunda: 

irs haqqında 

düşünərkən

 

aktları, ölkəni parçalamaq cəhdləri və s.) aradan qaldırmalı 

oldu. Ancaq hər halda, xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, cə-

miyyətimizdə heç də hamı ölkənin inkişafının təkamül yolu-

nu real və məqbul hesab etmir. Bu səbəbdən də müəyyən da-

xili və xarici qüvvələr “demokratiyaya keçidin” inqilabi tex-

nologiyasına üstünlük verirlər. 

Adətən, bu cür texnologiyaların ideoloqları  və onları ya-

yanlar “zərif” transformasiyaların uğurlarını seçkidən istifa-

dədə görürlər. Milli təcrübə həm də onu göstərir ki, müxali-

fətin  ən çox fəallığı  əksər hallarda mövcud qayda-qanunun 

dəyişməsinə  xəlvəti kömək etmək imkanına marağın açıq-

aşkar sezildiyi seçki kampaniyası dövrünə düşür. Respub-

likada vəziyyətin tənqidi qeyri-dəqiq, dayanıqlı demokratiya-

nın mövcud olduğu ölkələrlə müqayisə etməklə aparılır. Nə-

ticədə, demokratiyanın nəzəriyyə  və praktikası Avropada, 

ABŞ-da, Kanadada və Yaponiyada nə  qədər fərqli olsa da, 

“postsovet məkanı ölkələri üçün meyar rolunu oynayır. Onlar 

bu ölkələrdən hər birinin mədəni-tarixi xüsusiyyətlərini və 

tarixi dövrün reallıqlarını  nəzərə almadan qarşıya qoyulur. 

Ciddi senzorlar və müşahidəçilər …demokratiyanın vəziyyə-

tinin qeyri-qənaətbəxş olduğunu göstərirlər. Sadə dillə desək, 

demokratiyanın olmadığını bildirirlər”

1

. 

Qloballaşma şəraitində bu cür ssenari demokratik inkişa-

fın təmin edilməsi ilə pərdələnən müəyyən xarici siyasət qə-

rarlarını həyata keçirmək məqsədi ilə ölkə hökumətinə təzyiq 

göstərmək siyasətinin ən düzgün yolu hesab olunur. 

Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, bu halda inqilabi texnologi-

yaların gerçəkləşdirilməsində “məxməri” inqilabın milli 

variantına yol açmaq üçün hakimiyyətin yüksək eşelonları, 

                                                 

1

 

Сергей Мирзоев. Гибель права, легитимность в “оранжевых” рево-

люциях. М., 2006, стр.68.

 

---

 

 

695

Sözardı 

əvəzi 

siyasi və biznes elitaları daxilində gizli yenidənqruplaşmaya 

nail olmaq cəhdlərinə başlıca ümid bəslənilir. Belə ssenarini 

gerçəkləşdirərkən seçkilərin nəticələrini tanımamaq yolu ilə 

ölkə rəhbərliyinə göstərilən daxili siyasi təzyiqin gücləndiril-

məsinə xüsusi əhəmiyyət verilir. Belə ssenarilərdə, adətən, 

aşağıdakı ardıcıllıq özünü göstərir: 

•  Qərb müşahidəçilərinin seçkiləri azad və demokratik 

saymaqdan imtina etməsi,  ATƏT və Avropa Şurası 

müşahidəçilərinin “seçkilərin gedişindəki kütləvi po-

zuntular” barədə rəsmi məruzələrinin dərc olunması. 

Seçkilərin legitimliyi və onun beynəlxalq seçki stan-

dartlarına uyğunluğu məsələsi xarici qüvvələrin kö-

məyi və müxalifətin  əlaqələndirilən səyləri ilə haki-

miyyətin qeyri-legitimləşdirilməsi üçün bəhanəyə, 

onun zəiflədilməsi, bəlkə  də, “rejimin dəyişdirilmə-

si” üçün siyasi-hüquqi alətə çevrilir; 

•  hakimiyyətin namizədi seçki marafonundan çıxarma-

sına yönəlmiş fitnəkarlıq kimi; müxalifətin bəzi nü-

mayəndələrinin qüvvədə olan seçki qanunvericiliyini 

qəsdən pozması;  

•  AŞ-də  və ya ABŞ Konqresində seçkilərin yekunları 

haqqında dinləmələrin təşkili, müvafiq qətnamələrin 

çıxarılması; 

•  obyektiv surətdə mövcud olan sosial etirazdan istifadə 

olunması, məsələn, müxalifət partiyaları və onların se-

çicilər tərəfindən namizədliyi dəstəklənməyən ayrı-

ayrı nümayəndələrinin müxtəlif beynəlxalq qurumlara 

müraciətlərinin təşviq və təşkil edilməsi. Həmin təzyiq 

kanallarını qanuniləşdirmək məqsədi ilə bu qurumlara 

sonuncu instansiya kimi müraciət edilir; 

---

 

 

696 

Ramiz 

Mehdiyev 

 

Demokratiya 

yolunda: 

irs haqqında 

düşünərkən

 

•  demokratik hüquq və azadlıqların guya pozulması, 

ölkə  məhkəmələri tərəfindən  ədalətsiz qərarların çı-

xarılması, ölkədə siyasi məhbusların mövcudluğu ba-

rədə ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən Avropa Məhkəməsi-

nə müraciətlərin təşkil edilməsi; 

•  Qərb nümayəndələrinin və Qərb ölkələrinin diploma-

tik korpus işçilərinin müxalifət liderləri ilə müntəzəm 

ünsiyyətləri və görüşləri, rəsmi orqanların nümayən-

dələri ilə görüşlərin keçirilməsi və müxtəlif institutlar-

da ölkədəki siyasi vəziyyət haqqında məruzələr etmək 

üçün onların müxtəlif ölkələrə səfərlərinin təşkili; 

•  müxalifət partiyalarının birləşməsinə və onlar tərəfin-

dən vahid liderin irəli sürülməsinə ümid edilməsi və s. 

Ölkədə iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsində öz şərt-

lərini diktə edən Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu 

mühüm təzyiq amilləridir. “Qızıl kəmərin” perspektivsiz ol-

duğunu başa düşən bu maliyyə  təsisatları çox vaxt siyasi 

oyunların iştirakçısına çevrilir. Çox vaxt bu “oyunlara” trans-

milli korporasiyalar da qoşulur. 

Artıq deyildiyi kimi, Şərqi Avropa, Gürcüstan, Ukrayna və 

Qırğızıstandakı inqilab adlandırılan hadisələr yeni siyasi tex-

nologiyaların hər  şeyə qadir olması barədə eyforiya yaratdı. 

Lakin 2005-ci ilin sonunda “məxməri” transformasiyaların 

qlobal yürüşü” səngidi. Əvvəlcə Azərbaycanda parlament seç-

kiləri keçirildi və  nəticədə mövcud hakimiyyət nəinki öz 

mövqelərini qoruya bildi, hətta onu möhkəmlətdi. Qazaxıstan-

da prezident seçkilərində Nursultan Nazarbayev qalib gəldi. 

Nəticədə “zərif” transformasiyalar texnologiyası XXl 

əsrin  əvvəlində  aşağıda göstərilən səbəblər üzündən 

müəyyən qədər uğursuz oldu: 

---