Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
113 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru rizənin mövcudluğunu və fəhlələrin öz hüquqları, müdafiəsi uğrunda mübarizəsinin qanunauyğunluğunu, o cümlədən öz təşkilatlarına malik olmaq hüququnu ardıcıl surətdə tanıyırdı. O, fəhlələrin sosial ədalət uğrunda mübarizəsinə kilsə tərəfindən dəstəklənən obyekt kimi baxırdı. Acornamento (müasir neotomizmin ekzistensializm, fəlsə- fi antropologiya, germenevtika, fenomenologiya, habelə dil- çilik fəlsəfəsi, neopozitivizm və qismən kantçılığın və koqni- tiv psixologiyanın ən yeni fəlsəfi ideyalarının katolik teolo- giyası tərəfindən assimilyasiyasına yönəlmiş inkişaf təmayülü. Termin, neotomizmin müasir mədəniyyətin müd- dəalarına adaptasiyasının geniş proqramını qəbul edən İkinci Vatikan kilsə məclisi tərəfindən tətbiq edilmişdir) sosial məsələlərdə xüsusi mülkiyyətin tanınması problemi barədə kilsənin ənənəvi mövqeyinə toxunmurdu. Kilsə xüsusi
mülkiyyətin tanınması prinsiplərinə tərəfdar olaraq qalmaqda idi. Mülkiyyətə teoloji baxışlara uyğun olaraq, yer üzündə olan nemətlər, əşyalar insana xidmət etmək üçündür, yəni onlara malik olmaq lazımdır. Kilsənin fikrincə, (mülkiyyət məsələsində) insanlar arasında ifrat əmlak ziddiyyətləri ola bilməz; burada tarazlıq yaratmaq lazımdır. Xüsusi mülkiyyət hüququ təbiət qanunlarına uyğun olaraq insanın siqlətindən irəli gəlir və yalnız istifadə və istehlak üçün olan nemətlərə deyil, həm də istehsal vasitələrinə şamil edilir. Xüsusi mülkiyyətdə olan nemətlərdən istifadə yeganə nemətdir və burada sərhədləri ictimai fayda təyin edir. Papa XXIII İoannın dünyada baş verən dəyişiklikləri qə- bul etməsi onun sonuncu “Pacem in Terris” (“Dünyada sülh”) adlı ensiklikasında – müraciətində (9 aprel 1963-cü il) özünün daha aydın ifadəsini tapmışdır. Ensiklika həm də o cəhətdən yeni idi ki, ekumenizm ruhunda o, artıq təkcə din
114 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
xadimlərinə deyil, ümumiyyətlə katoliklərə, hətta bütün dindarlara ünvanlanmışdı. Ekumenizm müxtəlif xristian təriqətləri arasında yaxınlaşma və əməkdaşlıq kimi yeni məna qazandı. Papa nəzərə aldı ki, dünyanın bir hissəsi kapitalizm quruluşundan imtina etmişdir və bununla bağlı kilsənin vəziyyəti xeyli dərəcədə dəyişmişdir. Sosialist ölkələrini de-fakto tanımaqdan başqa, o, daxili çəkişmələrin həll edilməsi təklifini beynəlxalq müstəviyə çıxardı: kapitalizm və sosializmlə münasibətdə yeganə düzgün yol – Allahın dövləti (Civctas Dei) yolunu tutmaqdır ki, bunun vasitəsilə birgə yaşayış və sülhü qoruyub saxlamaq mümkündür. Papa XXIII İoann bu ensiklikada bəyan etdi ki, ateizm ideoloji baxımdan xristianlar üçün qəbuledilməz olsa da, sülh uğrunda mübarizə aparan hər hərəkatla, o cümlədən kommunizmlə də əməkdaşlıq nəinki mümkündür, hətta vacibdir. Bununla da XXIII İoann sosializm ideyasının yarandığı vaxtdan sələflərinin kilsə ətrafında çəkdikləri sərhədi adlamış oldu. “Pacem in Terris” ensiklikası Vatikan üçün sosialist ölkələri ilə təmas və əlaqə, marksistərlə dialoq axtarışlarını mümkün etdi 1 . 1978-ci ildə Roma katolik kilsəsinin başçısı özünə II İoann Pavel adını götürmüş polyak Karol Voytıla seçildi. O, Papa pontifikatının tarixində yalnız katolik kilsəsinin başçısı olan ilk slavyan kimi deyil, həm də demokratik proseslərin, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının ən qızğın müdafiəçisi kimi qaldı. Onun papalıq dövrünün əvvəli “üçüncü demokratik dalğa”nın başlanması ilə üst-üstə düşdü və təbii ki, o vaxt Şərqi Avropa və Latın Amerikası ölkələrini, xeyli dərəcədə xristian dövlətlərini bürümüş olan proseslər İkinci
1
popes/gergey/ch11.htm
115 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru
Vatikan məclisindən sonra siyasətə münasibətini dəyişmiş kilsəni narahat etməyə bilməzdi. Karol Voytıla papa seçiləndən sonra elə ilk çıxışında kardinallara müraciət edərək bəyan etdi: “Biz ürəkdən gələn itaətkarlıqla sülhə, tərəqqiyə və millətlər arasında ədalətə xidmət etməyə çalışmalıyıq… Biz bəşər cəmiyyətinin bünöv- rəsini təşkil etməli olan mənəvi əsasları möhkəmləndir- məliyik. Biz hiss edirik ki, bu vəzifə təxirəsalınmazdır, çünki dünyanın bir çox yerlərində mübarizə və toqquşmalar üçün zəmin yaradan dağıntı və ziddiyyətlər davam edir və bunlar daha qorxulu və dəhşətli bəla və bədbəxt- liklərə doğru aparır”. II İoann Pavel papalığının bütün dövrü ərzində dəfələrlə əməyin humanistləşməsi, fəhlələrin hüquqlarının müdafiəsini dəstəkləmiş, “gerçəkləşmiş sosializm”də təşəkkül tapan partiyalı dövlətin diktatura strukturunu, bu sistemdə fəhlə sinfinin və məhsuldar əməyin asılı rolunu tənqid etmişdir. Eyni zamanda, papa dünyanın iqtisadi durumunun qarşıya çıxardığı problemlər haqqında da fikir söyləməyə başlamışdı, çünki sabit maddi təminat olmadan insanın mənəvi inkişafının nə dərəcədə məhdud olduğunu görürdü. Papalıq daha geniş yayılmış siyasi teologiyaya – “qurtuluş teologiası”na qarşı da çıxış etdi, çünki Latın Amerikası gerçək- liyi özlərini xalqla eyniləşdirən katolik ruhanilərinin ədalətsiz rejimləri devirmək üçün ictimai və siyasi mübarizəyə qoşulma- larına səbəb olmuşdu. “Tərəqqi teologiyası”, “qurtuluş teolo- giyası”, “inqilab teologiyası” və s. məhz orada yaranmışdı.
Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|