Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizlik İnstitutu Azərbaycanda Seçki Ərəfəsində Azad Sözə Təzyiqlər Daha Da Artır
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəsil 5: Mediaya dövlət nəzarəti 19
- Yayım mediasına nəzarət
44
Fəsil 5: Mediaya dövlət nəzarəti 19
Azərbaycanda KİV-lərin və vətəndaş jurnalistlərinin fəaliyyətinə düşmən siyasi mühit hökm sürməkdədir. Hökumət ya birbaşa olaraq, ya da qeyri-rəsmi təzyiq vasitəsilə ənənəvi teleradio yayımçılarını ciddi nəzarətdə saxlayır.
Azərbaycanda hazırda çox az sayda müstəqil media qurumu qalıb, belə ki, hətta ənənəvi müxalif səslər belə təzyiq və digər təsir üsullarından istifadə edilməklə susdurulmuşdur (məsələn, bəzi jurnalistlərə və redaktorlara pulsuz ev verilmişdir). Bəzi müxalif media qurumları isə hökumətdən qrant əldə etdikdən sonra tənqidlərini azaldıblar. Müstəqil media qurumlarının sayında ötən il baş vermiş kəskin dəyişiklikdən sonra artıq Azərbaycanda müstəqil hesab olunacaq çox az sayda media orqanı qalıb. Belə bir şəraitdə senzura ilə yanaşı özünü-senzura da böyük problemə çevrilmişdir.
Siyasi plüralizmi təmin etməyə çalışan dörd müstəqil (dövlət tərəfindən himayə olunmayan) qəzet əhalinin yalnız 3 faizinə çatımlıdır və onların çap dövriyyəsi çox aşağıdır. Dövlət iqtisadiyyatı bir qrup oliqarx tərəfindən idarə olunur ki, bu da, ölkədə reklam bazarını məhdudlaşdırır və müstəqil medianın inkişafına əlavə maneə törədir. Hətta orta sahibkarlar belə hakimiyyətin qəzəbinə tuş gəlməkdən ehtiyat edərək müstəqil və müxalif qəzetlərə reklam verməkdən çəkinir. Məhdud reklam gəlirləri, çap və yayım problemləri, eləcə də özəl investisiyaların kəskin azlığı nisbətən uğurlu olan azsaylı müstəqil nəşrləri maddi cəhətdən çıxılmaz vəziyyətə salır.
Nisbətən müstəqil medianı təcrid etməyin daha bir üsulu onların yüksək vəzifəli dövlət məmurlarına çatımlığının məhdudlaşdırılmasıdır. Yüksək çinli siyasətçilər və onların mətbuat işçiləri bir qayda olaraq ictimaiyyət üçün açıq olan brifinqlər keçirmir. Prezident Administrasiyasının mətbuat xidməti bu quruma sadiq olan və sifarişlə iş görən jurnalistlərdən ibarət qapalı birlikdir. Yüksək elitaya çatımı olan jurnalistlər vəzifəli şəxslərə xoş gəlməyəcək suallar vermir, soruşmağa daha çox sualları olan jurnalistlərin isə rəhbər dövlət məmurları ilə görüşünə imkan yaradılmır.
Yayım mediasına nəzarət Hazırda Azərbaycan mediasının ən çox nəzarətdə olan seqmenti teleradio yayımçılarıdır. Ölkədə doqquz milli, 14 regional və 13 kabel televiziyası, və 12 radio stansiyası fəaliyyət göstərir. Hökumətin 2009-cu ildə xarici radioların (BBC, Azadlıq/Azad Avropa Radiosu və Amerikanın Səsi) milli tezliklərdə yayınlanmasına qadağa qoymasından sonra ölkənin yayım mediasında fikir müxtəlifliyinin təmin olunması da başa çatdı. Bu radiolar Azərbaycanlı dinləyicilər
19 Azərbaycanın media mühiti barədə ətraflı məlumatı RATİ-nin 2013-cü ilin martında hazırladığı “Media Nəzarət Altında” adlı hesabatdan əldə edə bilərsiniz. Hesabat aşağıdakı linkdədir: http://bit.ly/103nXEe
45
üçün alternativ informasiyanın yeganə mənbələri idi. Hazırda milli tezliklərdə yayımlanan 12 radionun heç biri plüralizmi təmin etmir.
Ölkənin doqquz milli telekanalının üçü (AZTV, İdman Azərbaycan və Mədəniyyət) dövlətə məxsusdur. Bütün dünyada dövlət mediasının özəlləşdirilməsi prosesi getdiyi bir vaxtda, bunun ziddinə olaraq, Azərbaycanda demək olar ki, hər iki ildən bir yeni dövlət televiziyası açılır. Regionlarda fəaliyyət göstərən telekanallar ölkədə baş verən cari hadisələrə aid məlumat yaymaqdan daha çox musiqi və əyləncə tipli verilişlərə üstünlük verir.
Azərbaycanın ictimai yayımçısı olan “İctimai Televiziya” bu sahəyə aid beynəlxalq standartlarda nəzərdə tutulmuş funksiyaları yerinə yetirmir. İctimai TV Avropa Yayım Birliyinə üzvlüyü çərçivəsində bu qurumun tələblərinə (ictimai marağa xidmət etmək, plüralizmi təmin etmək, cəmiyyətin bütün sektorları üçün balanslı və fərqli proqramlar yayımlamaq) əməl etmir. İctimai TV yarandığı 2005- ci ildən bəri dövlətin maraqlarına və təbliğatına xidmət edir. Xəbər yayımında isə bu telekanal praktiki olaraq müstəqil fəaliyyət göstərmir. İctimai TV ölkədə baş verən mühüm hadisələr (məs, siyasi partiyaların və ictimai birliklərin fəaliyyəti) haqqında çox yığcam, bəzən hətta yanlış məlumat verir. İTV hər hansı şəxs və ya təşkilat barədə səhv məlumat yayımladığı zaman isə qarşı tərəfin cavab vermə hüququnu tanımır- onlara cavab vermələri üçün efir vaxtı ayrılmır.
Azərbaycanda dövlət-vətəndaş ünsiyyətini təmin edən 9 milli televiziya kanalı “yuxarıdan aşağı” prinsipi əsasında birtərəfli fəaliyyət göstərir, yəni yalnız dövlət məlumatları vətəndaşlara çatdırılır. Bu telekanalların xəbər yayımı prezident aparatı tərəfindən tənzimlənir ki, nəticədə də onların xəbər reportajları bir-birinə oxşar olur. Bu nəzarət forması məcburi xarakterli deyil, belə ki, televiziya kanallarının rəhbər şəxsləri ölkənin hakim rejimə yaxın olan siyasi elitasının nümayəndələridir. Siyasi xəbərlərin işıqlandırılmasına gəlincə burada yalnız bir fikir hakimdir: Azərbaycanda hansı problemin mövcud olmasından asılı olmayaraq prezident Əliyevin hakimiyyəti sarsılmazdır və ona heç bir siyasi alternativ yoxdur. Bu telekanallar hökumətin siyasi məqsədlərinə qulluq edərək müəyyən məsələlərə, şəxslərə və statistikaya daha çox, bəzilərinə isə daha az əhəmiyyət verməklə, bəzilərinə isə ümumiyyətlə əhəmiyyət verməməklə ictimai fikri formalaşdırır və xalqa hakim rejimin siyasi maraqlarının lehinə olan fikirləri təlqin edir.
Azərbaycanda siyasi müstəvidə rəqabətin olmadığı kimi, siyasi xəbərlərin çatdırılmasında da altı özəl telekanallar arasında rəqabət yoxdur. Əyləncə proqramlarına gəldikdə isə bu sahədə gərgin rəqabət mühiti hökm sürür. Altı özəl telekanalın hər biri reklam gəlirləri hesabına fəaliyyət göstərən kommersiya hüquqi şəxslər olsalar da, onlara dövlət tərəfindən ciddi nəzarət olunur.
Dövlətin təbliğatını gəlirli biznes fəaliyyəti ilə birləşdirmək işə yarayır, çünki bu, telekanalların daha əyləncəli olmasına, izləyicilərin və reklam sifarişlərinin artmasına səbəb olur. Qlobal maliyyə böhranından əvvəlki illərdə reklam bazarı Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|