Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu

OSMƏR
 ƏLIYEVA
 
-
 
Gömrük 
qanunvericiliyinin 
vo 
gömrük 
texnologiyalarının 
lokmilloşdirilməsi; 
-
 
gömrük 
sahosindo 
beynəlxalq 
cinayətkarlıqla 
mübarizənin 
gücləndirilməsi.' 
Brüssel konvensiyasının tətbiqi nəticəsində 5 iyul 1890-cı ildə Cjömrük 
tariflərinin nəşr olunması üzrə Beynəlxalq Birlik yaradıldı. IConvcnsiyanın 
2-ci  maddəsinə  əsasən,  Birliyin  məqsədi  yer  kürəsinin  müxtəlif 
dövlətlərinin  gömrük  tarifləri  və  bu  tariflərin  yaxın  gələcəkdə  məruz 
qalacağı  dəyişikliklər  barədə  nəşrlərin  edilməsidir.  Sonrakı  dövrdə 
Brüsseldə  beynəlxalq  büro  yaradıldı  ki,  ona  da  bu  tariflərin  Beynəlxalq 
gömrük bülletenində nəşri və beynəlxalq ticarət dillərinə (ingilis, fransız, 
alman,  ispan  və  italyan)  tərcüməsi  tapşırıldı.  SSRİ  bu  konvensiyaya  21 
dekabr 1935-ci ildə qoşuldu.^- 
Gömrük  sahəsində  əməkdaşlıq  ittifaqı  1950-ci  ildə  eyni  adlı 
konvensiyanın qəbul edilməsi ilə 30 dövlət tərəfindən yaradıldı. 1952- ci 
ildən qüvvəyə minən Konvensiyanı SSRİ 1990-cı ildə ratifikasiya etməklə 
həmin  ittifaqın  tərkibinə  daxil  oldu.  İttifaqın  əsas  məqsədi  gömılık 
qanunvericiliyinin  unifikasiyası,  gömrük  sahəsində  qəbul  edilmiş 
beynəlxalq  konvensiyaların  vahid  şərhini  işləyib  hazırlamaq  idi.  Bundan 
başqa İttifaq mübahisələr yarandıqda əlaqələndirici rolu öhdəsinə götümıək 
səlahiyyətinə də malik idi. Mövcudluğu dövınində İttifaq gömrük sahəsində 
aşağıdakı  konvensiya  və  müqavilələri  qəbul  etdi;  1973-cü  il  gömrük 
rejimlərinin  sadələşdirilməsi  və  harmoniza-  siyası  barədə  Kioto 
konvensiyası, 1990-cı il malların müvəqqəti idxal olunması barədə İstanbul 
konvensiyası və s. 
'  Молчанова  О.В.,  Коган  М.В.  Таможенное  дело:  Учебное  пособие.  Ростов  н/Д: 
Феникс, 2007, с. 70-71 
Таможенное право: Учебник / Под род. О.Ю.Бакаева. М.: Норма, 2009, с. 490 
144 

---

ƏSMƏR
 ƏLIYEVA
 
1994-ci  ildo  İttifaq  rosmi  olaraq  Ümumdünya  Gömrük  Təşkilatına 
çevrildi.  Onun  adı  dəyişsə  də  təşkilatın  əsas  məqsədi  əvvəlki  kimi 
üzv-dövlətlərin gömrük sistemlərinin harmonizasiyası və unifı- kasiyası və 
gömılik  qanunvericiliyinin  və  gömrük  texnologiyasının  inkişafı  və 
təkmilləşdirilməsi  prosesində  yaranan  problemlərin  öyrənilməsindən 
ibarətdir. 
Regional təşkilatların içərisində ən əhəmiyyətlisi şübhəsiz ki, Avropa 
Birliyidir.  O,  1994-cü  ildə  Avropa  İqtisadi  Birliyi  üzvləri  tərəfindən 
imzalanmış  Maastrixt  müqaviləsi  əsasında  yaradılmışdır.  Avropa  İqtisadi 
Birliyi  isə  öz  növbəsində  1957-ci  il  Roma  müqaviləsi  əsasında 
yaradılmışdır. Müqaviləyə əsasən Avropa Birliyi ölkələri ərazisində vahid 
iqtisadi, daxili və xarici ticarət siyasəti həyata keçirilir. Avropa Birliyinin 
məqsədi-daxili sərhədləri ləğv  etmək,  vahid  valyuta tətbiq  etmək  yolu  ilə 
üzv  dövlətlərin iqtisadi  inkişafına  nail  olmaqdan ibarətdir.  Avropa  Birliyi 
çərçivəsində həmçinin iki məsləhətçi orqan da fəaliyyət göstərir: İqtisadi və 
Sosial Komitə və Regional Komitə. Maliyyə və valyuta siyasətinin həyata 
keçirilməsində  əsas  səlahiyyətlər  Avropa  Mərkəzi  Bankına  məxsusdur. 
Vahid valyuta birliyinin yaradılınası barədə Maastrixt sazişi avronu təkcə 
hesablaşma  vasitəsi  kimi  yox,  həm  də  ödəmə  vasitəsi  kimi  tanıyır. 
Göstərilən müqavilə üzv dövlətlər qarşısında bir neçə şərt qoyur ki, onlara 
əməl olunması avro müqaviləsinə qoşulması üçün vacibdir. 1 iyul 2002-ci 
ildən  avro  həm  nəğdsiz  hesablaşmalarda,  həm  də  nəqd  pul  və  sikkə  kimi 
istifadə olunmaq hüququ qazandı. 
İndi isə gömrük işi sahəsində qəbul olunan beynəlxalq konvensiya və 
müqavilələrə nəzər yetirək. 
Gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və harmonizasiya- sı haqqında 
1973-cü  il  Kioto  konvensiyası  25  sentyabr  1974-cü  ildən  qüvvəyə 
minmişdir, flazırkı məlumatlara görə bu konven- 
145 

---

ƏSMƏR ƏI.IYKVA 
sıyaya  qoşulan  üzv-dövlotlorin  sayı  70-dir.  Kioto  konvensiyasının  osas 
ideyası-gömrük  nozarotinin  somoroliliyinin  pozulmama-  sı  şortılo  xarici 
ticarət  əlaqələrində  maksimal  əməkdaşlığın təmin  edilməsindən  ibarətdir. 
Kioto  konvensiyasının  məqsədi  gömmk  bəyannamələrinin  təqdim 
olunmasınadək 
malların 
və 
nəqliyyat 
vasitələrinin 
gömmk 
rəsmiləşdirilməsi  sahəsində  olan  prosedur  qaydalarının  sadələşdirilməsi 
unifıkasiyasıdır.  Kioto  konvensiyasının  qəbulundan  müəyyən  müddət 
keçəndən sonra onun mövcud inteqrasiya proseslərinə kifayət qədər cavab 
verə bilmədiyi müəyyənləşdi və konvensiyanın şərtlərinə və prinsiplərinə 
yenidən  baxılmasına  qərar  verildi.  26  may  1999-cu  ildə  Ümumdünya 
Gömrük Təşkilatı Kioto konvensiyasını yeni redaksiyada təsdiq etdi.' 
Qüvvədə  olan  redaksiyaya  əsasən  Kioto  Konvensiyası  gömrük 
qaydalarının rəsmiləşdirilməsi prosesində aşağıdakı prinsipləri təklif edir: 
-
 
gömrük əməliyyatlarının şəffaflığı; 
-
 
gömmk  bəyannamələrinin  və  digər  sənədlərin  sadələşdirilməsi  və 
standartlaşdırılması; 
-
 
səlahiyyətli şəxslər üçünproscdur qaydalarının sadələşdirilməsi; 
-
 
informasiya  texnologiyalarından  maksimum  dərəcədə  istifadə 
edilməsi; 
-
 
gömrük  qaydalarının  tətbiqi  zamanı  minimal  məcburi  gömrük 
nəzarəti; 
-
 
digər sərhəd xidməti ilə birgə əməliyyatların keçirilməsi; 
-
 
özəl sektorla əməkdaşlıq.^ 
Beynəlxalq yük daşımaları barədə 1975-ci il TIR Konvensiyası 1975-ci 
il 14 noyabrda Cenevrədə imzalanmışdır. Konvensiya- 
' Молчанова О.В., Коган М.В. Таможенное дело: Учебное пособие. Ростов н/Д: 
Феникс, 2007, с. 73 - Ьир//\у\У'Л'.wco.org 
146 

---