S e t a 1 y ı l l ı ğ ı
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Moral değerleri dış politikaya taşımak
- 21 OCAK 2011
- Ortak bir dış politika dili ve vizyonu geliştirmek
- İran’dan beklentiler
59 i r a n n ü k l e e r k r i z i n e ç ö z ü m a r a y ı ş l a r ı nın en önemli parametrelerinden birinin ken- dine güven olduğunu göstermesi bakımından anlamlıdır. Türkiye’nin uluslararası sistemde sözüne kulak verilen bir aktör olmasında, BM, AB, İKÖ ve NATO’da saygınlığının artmasında özgüveni kadar moral ve etik değerleri dış poli- tikasının merkezine yerleştirmesinin de büyük bir payı var. Uluslararası sistemin etkin aktör- lerinin özeleştiri yapmalarına da öncülük eden ilkelere dayalı bu tercih, Türkiye’yi küresel vic- danın sesi olma yolunda ön plana çıkarmıştır.
Barış, istikrar, insan hakları ve adalet gibi değer- ler yanında savaş ve çatışma yerine diplomasi ve müzakereyi önceleyen bir yaklaşımı benimse- yen Türkiye, dış politikadaki etki alanını insani kaygılarla daha da genişletme imkânı bulmuş- tur. Türkiye’nin geleneksel dış politika tercihleri ve ilişkileri ideolojik kaygılarla ve kuşkusuz So- ğuk Savaş dönemine damgasını vuran güvenlik anlayışı ile şekillenmiş, daha çok Batılı mütte- fikler ile ilişkiler geliştirilmiştir. Bunun doğal bir sonucu olarak tarihi ve kültürel zemin hazır olmasına karşın Balkanlar, Kafkasya, Afrika ve Ortadoğu’ya hak ettiği önem verilmemiştir. Türkiye’nin bugün izlediği dış politika aslında iç politikadakine benzer bir normalleşme ve restorasyon dönemini başlatmıştır. Bir taraftan AB ile üyelik müzakereleri sürdüren, Kıbrıs ve Ermenistan gibi dondurulmuş sorunları ma- saya yatıran, tek ülkeye bağımlı kalma riskini ortadan kaldırmak için enerji kaynaklarını çeşitlendirme adına Rusya ve İran ile ilişkileri geliştiren, Afganistan, Lübnan ve Balkanlara barış gücü gönderen, diğer taraftan Arap-İsrail sorununun çözümünde arabuluculuk yapmaya çalışan bir aktör Türkiye. Türkiye bu bölgeler- iran nükleer krizine çözüm arayışları
ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya’dan oluşan P5+1 ile İran arasında devam eden nükleer müzakerelerin son görüşmesi Ocak ayında İstanbul’da gerçekleş- ti. İki gün süren zirvede yeni bir öneri gündeme getirmeyen İran, uranyum takası anlaşmasını görüşmeye hazır olduğunu bildirdi. Ancak Türkiye’nin ev sahipliğinde yapılan görüşmelerde uz- laşma çıkmadı. İran’ın uranyum zenginleştirme ve yaptırımlarla ilgili ön şartları kabul etmediği için uzlaşmaya varılmadığını dile getiren Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton, bu arada İran’la diyalog kapısını açık bıraktı. AA
60 o c a k 1 1 deki girişimleri ile bölgesel sorunların ve kriz- lerin çözümünde önemli bir adres olmuştur. Lübnan Başbakanı Saad Hariri’nin ülkesindeki hükümet krizinin çözümüne katkıda bulun- ması için Türkiye’ye gelmesi, İran nükleer so- rununun diplomasi ile çözüme kavuşturulması amacıyla P5+1 üyeleri (İngiltere, Fransa, Rusya, ABD, Çin ve Almanya) ve İran’ın 21–22 Ocak’ta İstanbul’da bir araya gelecek olması Türkiye’nin küresel bir aktör olma yolunda kat ettiği mesa- feyi göstermektedir.
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun aksi açıklamalarına karşın, Türkiye’nin Balkanlar “ Türk dış politikasındaki yeni açılımlar, özellikle Ortadoğu ülkeleri ile kurulan yakın ilişkiler her ne kadar bazılarında eksen kayması biçiminde yorumlansa da aslında bir özgüvenin ve yukarıda işaret edilen gelişmele- rin yansımasıdır. özellikle de Ortadoğu ülkelerinde yürüttüğü aktif dış politika, zaman zaman Yeni Osman- lıcılık olarak yorumlanıyor. Bu algının bazı Arap aydınlar arasında da kabul gördüğü bi- liniyor. Zira bunlar Türkiye’nin, Irak sorunu başta olmak üzere bölgeye ilişkin dış politika oluşturma sürecinde kendi ülkelerinin görüş ve kaygılarının yeterince dikkate almadığını düşünüyorlar. Bu nedenle Türkiye’nin, bölgeye ilişkin dış politika tercihlerini Arap aydınları ve kamuoyuna daha iyi anlatması gerekiyor. Baş- bakan Erdoğan Kâbil, Bağdat, İstanbul, Beyrut ve Şam’ın dili ile yani bölgenin hassasiyetini yansıtan bir dille konuşuyor. Arap dünyasında ise bölgesel sorunları hâlâ Batılı güç merkezle- rinin perspektifinden gören ve onların dili ile konuşan aydınların var olduğu görülmeli, bu bölgede ortak bir tarihimiz olduğu gibi gelece- ğimizin de ortak olduğu daha sık dile getiril- melidir. Başbakan Erdoğan’ın açıkça işaret etti- ği yakın tarihin ideolojik mirası olan karşılıklı önyargı ve kaygıların giderilmesi ancak bu yolla mümkün olacaktır.
61 i r a n n ü k l e e r k r i z i n e ç ö z ü m a r a y ı ş l a r ı ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya’dan oluşan P5+1 ile İran arasında de- vam eden nükleer müzakerelerin son görüşmesi dün ve bugün İstanbul’da yapılıyor. Görüşmeler İran’ın nükleer programının meşruiyetinin öte- sinde küresel düzenin nasıl şekilleneceği ile de ilgili. Irak’ın işgali sürecinde uluslararası kural ve kurumları yok sayan bir diplomasi anlayışını benimseyen ABD, şimdilerde küresel düzenin kurallarının yeniden belirlenmesi sürecinde et- kin olmaya çalışıyor. Yeni düzende oyunu kura- lına göre oynamaya yanaşmayan İran gibi ülke- lerin “hizaya getirilmesi” Amerika’nın etkinliği ve prestiji açısından önemli. İstanbul görüşme- lerinden somut bir anlaşma çıkması ihtimali düşük görünüyor. Zira ABD Dışişleri, görüşme gündemini nükleer meselenin tartışılmasıyla sınırlamaya çalışırken, İran, Nükleer Silahla- rın Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan (NPT) doğan uranyum zenginleştirme hakkını tartışmaya açmayacağını söylüyor. Bu koşul- larda, İran hâlihazırda elinde bulunan zen- ginleştirilmiş uranyumun büyük bir kısmının takasına razı olursa, bu P5+1 açısından başarı olarak değerlendirilecektir. Ancak İran için ba- şarı, uranyum zenginleştirme hakkının kayıtsız bir biçimde tanınması demek. Uranyum zen- ginleştirme hakkını inkâr etmeyen ama bu tür faaliyetleri de dünya çapında sınırlandırmaya çalışan ABD ve Avrupalıların bunu yapmasını beklemek naiflik olacaktır.
P5+1, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) aldı- ğı İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerini geçici olarak durdurmasını öngören 1696 No’lu karara (2006) uymasını istiyor. Ayrıca, İran’ın 2003’te imzaladığı, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) uzmanlarının önceden haber vermeksizin nükleer tesisleri teftişlerine olanak sağlayan Ek Protokol’ün gereğini yerine getir- mesini talep ediyor. 2010 Aralık ayında yapılan Cenevre Görüşmelerinden, İstanbul’da tekrar görüşmek üzere anlaşılması dışında somut bir sonuç çıkmaması bu gündem maddelerinde ilerleme sağlanamamasının bir sonucu. ABD, SETA YORUM Istanbul’daki Nükleer Müzakerelerin Anlamı ABD, İran’ı uzlaşmaz, uluslararası hukuk ihlalcisi, art niyetli, güvenilmez ve cezalandırılmayı hak eden bir “kötü çocuk” olarak göstermeye çalışıyor. KADIR ÜSTÜN Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|