Şahin Mustafayev
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 Marianna çök əkliyinə - 10916 metr dərinliyə enməyə müvəffəq olub və nəhayət, s ənaye məqsədli saturasiya suyadalmalarını mümkün etmiş Dərinlik Dalğıc Kompleksl ərinin yaradılmasını həyata keçirib. Suyadalmaların tarixində bir çox əhəmiyyətli kəşflər kimi, saturasiya suyadalmaları ilə bağlı hadisələrin də başlanğıcında əfsanəvi fransız t ədqiqatçı-alimi Jak İv Kusto dayanır. Bəşəriyyət tərəfindən sualtı dünyaya XX əsrin 60-80-ci illərində göstərilən tükənməz maraq, əsasən, onun Qırmızı dənizdə apardığı «Precontinent-2» adlı eksperimenti zamanı çəkilmiş «Günəşsiz dünyada» filmi v ə bu haqda yazdığı çoxsaylı publisistik məqalələri, kitabları, uzunmüddətli sualtı yaşayış sahələrinin, hətta iş yerləri, xəstəxanası, uşaqları və s. olan sualtı yaşayış qəsəbəsinin yaradılması haqqında fantastik ideyaları, müsahibələri, müxtəlif beyn əlxalq elmi konfranslardakı çıxışları nəticəsində yaranmışdır - desək, yəqin ki, ya nılmarıq. O dövrl ərdə bir çox inkişaf etmiş ölkələr - məsələn, SSRİ, ABŞ, Fransa, Almaniya, İtaliya, Böyük Britaniya, Polşa, Bolqarıstan, Çexoslovakiya və hətta kiçik olan bir ölk ə Kuba özünün «sualtı ev»lər layihəsinə malik idi. 1962-ci ildən başlayaraq təqribən 16 ili əhatə edən bir dövr ərzində dünyanın 17 ölkəsində 65 « sualtı ev» inşa etmişdir ki, bunlardan da 44-ü cəmi 5 il müddətində, yəni 1965–1969-cu ill əri əhatə edən bir dövr ərzində tikilmişdir. Bu layihələrin əksəriyyətində təcrübə 10-12 metr dərinliklərdə aparılırdı və çox da mürəkkəb olmayan qurğuya malik olurdu. 39 Sualtı ev «Xebros» Bolqarıstan, 1966 Sualtı ev «Medüza» Polşa, 1966 Sualtı ev «Mal Ter-1» ADR 1966 Ad ətən, lövbərlə dənizin dibinə bərkidilmiş 3-4 nəfərin yaşaması üçün kifayət ed ən silindirvari kameradan ibarət olan belə qurğulara nəfəs almaq üçün hava su sethind ə yerləşdirilmiş (gəmidə, nişan üzgəcində və s.) kompressorlar vasitəsilə verilir, ərzaq su səthindən daşmır, təbii ehtiyacların ödənilməsi kameradan ətraf mühit ə çıxmaqla edilir, dekompressiya dövründə oksigenlə nəfəsalma edilirdi və bü tün bunların hamısı təbii ki, rahatlıqdan çox uzaq, mürəkkəb və müəyyən m ənada sağlamlıq üçün təhlükəli idi. Lakin bütün bu çətinliklər insanın sualtı dünyada yaşamaq, onu dərk etmək, sirlərinə yiyələnmək həvəsini söndürə bilmədi. 40 Düzdür, n əticədə sonralar bəzi ölkələrdə bu layihələr üzrə işlər dayandırıldı, lakin b əzi ölkələrdə isə bu sahədə çox böyük uğurlar qazanıldı və bu gün də elmi-tədqiqat işləri davam etdirilir. Belə ölkələrdə aparılmış elmi-təcrübi işlərin bəziləri haqqında bir q ədər geniş məlumat verəcəyik. Bel əliklə ... Amerika Birl əşmiş Ştatlarının Yeni London şəhərində yerləşən Dəniz Donanmasının Sualtı Dəniz Tibb Tedqiqatları Laboratoriyasında doktor Corc F.Bond v ə onun həmkarları tərəfindən 1957-ci ildən başlayaraq siçanların , keçil ərin, meymunların və nəhayət insanların üzərində canlı orqanizmlərə sualtı mühitə uyğun şəraitin təsirinin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində silsilə elmi-t əcrübi eksperimentlər aparılırdı. N əticədə su altında yaşamanın mümkünlüyü ideyası arzudan daha çox reallığa yaxınlaşdı və 28 avqust 1962-ci ildə saturasiya suyaenmələri tarixində insan ilk dəfə olaraq, suyun altında uzun müddət qalmağa müvəffəq oldu. Bu, Amerika vətəndaşı 58 yaşlı Edvin A.Link idi. O, Aralıq dənizində 18,3 metr dərinlikdə birnəfərlik kamerada 8 saat suyun altında qalmağa müvəffəq oldu. Edvin A.Linkin kamerası ilk saturasiya suyaenməsi zamanı « İnsan Dənizdə -1», 1962 - ABŞ - Edvin A.Link özünün 8 saatlıq dəniz dibində 41 olma sınağının müvəffəqiyyətlə başa çatmasından ruhlanaraq, «İnsan Dənizdə-1» adlı daha cəsarətli bir proqram hazırlayır. Bu proqram çərçivəsində dalğıc Robert Stenuit ölçül əri təqribən diametri 1 metr, uzunluğu 3,5 metr olan silindirvari kamerada 48 saat müdd ətində 61 metr dərinlik1 də qalmalı idi. I Lakin 1962-ci sentyabr mda Aral lıq dənizində baş1 lanan bu təcrübel 24 saat 15 dəqil q ədən sonra tex1 niki nasazlıq və I hava şəraiti ilə Jj əlaqədar dayandı1 rılmalı oldu. Bü1 tün bunlara bax1 mayaraq, t əcrübə tarixə ilk akvanavtın - amerikalı dalğıc Robert Stənuitin adını yazdı. « Konşelf-1», 1962 - Fransa R.Stenuitin dəniz dibində 1 sutkalıq yaşamasından c əmi 4 gün sonra, E.Linkin təcrübə yerindən 100 mil aralı, Aralıq dənizində Marsel limanı hövzəsində «İnsan Dənizdə - 1» proqramından daha cəsarətli digər bir proqram - « Konşelf -1» layihəsi əfsanəvi fransız ixtiraçısı Jak İv Kustonun rehb ərliyi ilə başlandı. Proqrama uyğun olaraq, 2 nəfər dalğıc 10 metr dərinlikdə, d ənizin dibinə lövbər əvəzi istifadə olunan ağır çuqun plitələrə zəncirlə bağlanmış, Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|