Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mazyarın üsyanı hicri 224-225-ci illər (miladi 839-840)
- Xürrəmilər üsyanının yatırılması
305
dərildi. Bağdada gətirilən Məhəmməd ibn Qasim xəlifə tərəfindən həbs edilmiş və bir müddət sonra həbsdən qaçmışdır. 471
məsi barədə müxtəlif məlumatlar vardır. Bəzilərinə görə o, həbsdən qaçmamış və xəlifə Mutəsimin əmri ilə həbsdə olarkən zəhərlədilib şəhid edilmişdir. Bə- zi lərinə görə Ramazan ayının sonunda həbsdən qaçmış və bir daha ələ keçiril- məmişdir. Bəzilərinə görə isə zindandan qaçan Məhəmməd ibn Qasim Vasitə gələrək orada vəfat etmişdir. Hind əsilli Zütlərin qiyamı hicri 219-220 (miladi 834-835) Əslən Hindistandan olan bədəvi zütlərin İraqa nə vaxt daxil olmaları haqqın- da dəqiq məlumat yoxdur. Onlar əsasən Bəsrə və Vasit şəhərləri ətrafında ya- şayırdılar. Tarixi mənbələrə əsasən, İslamdan əvvəl İran hökmdarı Bəhram Gu- run hakimiyyəti dövründə Hindistandan gələn on mindən artıq adam hökmdarın icazəsi ilə İraq torpaqlarında yerləşdi. Əvvəlcə Sasani ordusunda xidmət edən zütlər, onların süqutundan sonra İslam ordusunda xidmət etməyə başladılar. İmam Əli (ə) Cəməl döyüşündən qayıdarkən, zütlərdən yetmiş nəfər onunla görüşərək, Hz.Əlini (ə) Allah saydıqlarını bildirdilər. Hz.Əli (ə) onları düz yola gətirmək üçün nəsihət etsə də, heç bir nəticəsi olmadı. Sonda Hz.Əlinin (ə) əmri ilə onları edam etdikdən sonra yandırdılar. 472
Əməvilər dövründə İraq valisi olan Həccac ibn Yusif əs-Səqəfinin dövrün- də (694-714), Hindistandan gələn zütlərin bir hissəsi ondan sığınacaq istədi. Züt
lərin istəyini yerinə yetirən Həccac ibn Yusif onları Bəsrə və Vasit arasın- da kı ərazilərdə yerləşdirdi. Zütlər əvvəlcə hicri 205-206-cı illərdə (miladi 820-822) xəlifə Məmunun döv
ründə qiyam etdilər. Bundan xəbər tutan xəlifə onların üzərinə böyük bir or du göndərərək onları məğlub etmişdir. Lakin Məmunun Bizans müharibələri ilə məşğul olması zütlərin yenidən fəallaşmasına şərait yaratmışdır. Xəlifə Mutəsimin dövründə zütlər Dəclə çayının bir hissəsini ələ keçirərək Bağdada su yolu ilə nəqliyyat və mal gətirilməsinin qarşısını aldılar. Bəsrə ət- ra fındakı kəndləri qorxu içində saxlayan zütlər, yerli əhalinin əmlakını qarət et- məklə yanaşı, yoldan keçən karvanları da soyurdular. Bundan narahat olan xə- li fə Əhməd ibn Səidin başçılığı ilə zütlərin üzərinə qoşun göndərsə də, bu qo- şun zütlər tərəfindən məğlub edildi. Xilafət ordusunun məğlub olduğunu öyrənən xəlifə bu dəfə zütlərin üzəri- nə hicrətin 219-cu ili (miladi 834) daha təcrübəli sərkərdə olan Uceyf ibn Ən- bəsəni göndərdi. On min nəfərlik ordu ilə Bağdaddan çıxan Uceyf ibn Ənbəsə Va sit şəhəri yaxınlığında düşərgə saldı. Baş verən döyüşdə zütləri məğlub edən Uceyf ibn Ənbəsə iyirmi min nəfərlik əsirlə birlikdə hicrətin 220-ci ili (miladi 835) Bağdada daxil oldu. Xəlifənin göstərişinə əsasən zütləri Bizansla sərhəd 471 Tarixi-Təbəri, V cild, səh-207; Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-442-443. 472 Seyyid Mustafa Hüseyn Dəşti, Məarif və məariyf, IV cild, səh-103.
306
böl gələrdə yerləşdirdilər. Sonralar Bizans ordusunun hücumu nəticəsində zütlər ta mamilə qılıncdan keçirilmişdir. 473
Mazyarın üsyanı hicri 224-225-ci illər (miladi 839-840) Təbəristan hakimlərinin nəslindən olan Mazyarın mənsub olduğu Qarinilər sü laləsi Sasanilər dövründə Təbəristanı idarə edirdilər. Sasinlərin varlığına son qo yan ərəblər Təbəristanı da özlərinə tabe etdilər. Qarinilər sülaləsi yenə də ver gi ödəmək şərti ilə Təbəristanı idarə etdilər. Hicrətin 169-cu ili (miladi 785) Abbasi xəlifəsi Mehdinin dövründə Qarini sü laləsinin lideri Vindadhürmüz xilafətə qarşı üsyan etdi. Bundan xəbər tutan xəlifə Mehdi oğlu Hadini üsyançıların üzərinə göndərdi. Lakin o, üsyançılarla mü haribə edərkən, atasının vəfatı ilə əlaqədar olaraq tələsik Bağdada qayıtdı. Bun dan istifadə edən Təbəristan hakimləri yenidən hakimiyyəti ələ aldılar. Sonralar Təbəristan hakimi olan Mazyar, Mutəsimin xilafətinin əvvəllərin- də mərkəzi hakimiyyətə tabeçilik göstərir, özünü xəlifənin vassalı kimi aparır- dı. Sonra xəlifə Mazyara göstəriş verdi ki, xilafətə ödədiyi vergini Xorasan va- lisi Abdullah ibn Tahirə versin. Lakin Abdullah ibn Tahirlə düz gəlməyən Maz yar vergini ona ödəməkdən imtina etdi. Digər tərəfdən xilafətin məşhur sərkədəsi Afşin Mazyarı Abdullah ibn Tahirə qarşı üsyana həvəsləndirdi. Çün- ki əvvəldən Xorasan valisi olmaq eşqilə yaşayan Afşinin də Abdullahdan xoşu gəlmirdi. Sonda Afşinin dəstəyinə arxalanan Mazyar müstəqillik elan edərək hic
rətin 224-cü ili (miladi 839) xilafətə qarşı üsyan etdi. Xəlifə Mutəsimin əmrinə əsasən Abdullah ibn Tahir Mazyarın üzərinə bö- yük bir qoşun göndərdi. Onun göndərdiyi qoşun Mazyarın ixtiyarında olan Sa- ri yə şəhərini mühasirəyə aldı. Uzun mühasirədən sonra təslim olan Mazyar hic- rətin 225-ci ili (miladi 840) xilafətin paytaxtı Samirəyə gətirildi. Artıq bu za- man Afşin də Samirə zindanında idi. Çünki onun Mazyara yazdığı məktublar xəlifənin əlinə keçmişdi. Məhkəmədə bu iki nəfərin üzləşməsindən sonra Maz- yar xəlifənin əmri ilə edam edilmişdir. 474
atıldı. Beləiklə, xilafətin ən şanlı sərkərdəsi Afşin ibn Kavus hicrətin 226-cı ili (mi
ladi 841) Mutəsimin zindanında acından öldü. 475
Xəlifə Məmunun dövründən davam edən xürrəmilər üsyanını yatırmaq is- təyən xəlifə Mutəsim, Babəkin əleyhinə xilafətin demək olar ki, bütün hərbi gü cünü və məşhur sərkərdələri səfərbər etdi. Uzun hazırlıqdan sonra ilk öncə 473 Tarixi-
Təbəri, V cild, səh-207-208, 321-322; Natiq Rəhimov, İslam Tarixi, II cild, səh-164. 474
Tarixi- Təbəri, V cild, səh-248-260; Tarixi-Məsudi, IV cild, səh-61; Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-494-504, 510. 475
Tarixi- Təbəri, V cild, səh-261-268; Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-510-518; İbn Kəsir, əl-Bida- yətu vən-Nihayə, X cild, səh-292-293.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|