Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
343
Hicrətin 255-ci ili (miladi 869) Bəsrə valisinin vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı- ğını öyrənən Əli ibn Məhəmməd yenidən Bəsrəyə qayıdaraq on dörd il davam edəcək hərəkata başlayır. Əli ibn Məhəmmədin özünü Əhli-beyt nümayəndəsi adlandırmaqda məq- sədi bu idi ki, başladığı hərəkatda uğur qazansın. Onun başladığı qiyam əsas eti
barı ilə anarxist və dağıdıcı təbiətə malik idi. Əsasən qaradərili qulları ətrafı- na toplayan Sahib-üz- zinc, qısa müddət ərzində Ubulla, Abadan və Əhvaz şə- hərlərini ələ keçirdi. Xəlifə Mutəmid qiyamçıların üzərinə böyük bir ordu gön- dərdi. Lakin hicrətin 257-ci ili (miladi 871) baş verən döyüşdə xilafət ordusu məğlub edildi. Eyni ildə Bəsrə şəhərini ələ keçirən zəncilər, Bəsrə məscidi də daxil ol- maq
la bütün şəhərə od vurub yandırdılar. Camaatın bütün əmlakı talan edildi, min
lərlə şəhər sakini qətlə yetirildi. Zəncilərin əsas dayaq nöqtələri Muxtarə, Mənsurə və Maneə şəhərləri hesab olunurdu. Xilafətin hərbi əməliyyatlarına cavabdehlik daşıyan Əbu Əhməd Müvəffəq hic
rətin 257-259-cu illərində (miladi 871-873) qiyamçıların üzərinə bir neçə sərkərdə yollasa da onları məğlub edə bilmədi. Bütün ümidini Musa ibn Buğa əl-Kəbirə bağlayan Müvəffəq onu hicrətin 259-cu ili (miladi 873) zəncilərlə müharibəyə göndərdi. On ay ərzində aparılan döyüşlərdə xilafət ordusu bəzi kiçik qələbələr əldə edə bildi. Bu arada Musaya Fars bölgəsində üsyan edən Məhəmməd ibn Vasillə məşğul olmaq əmri verildi. Bunun ardınca Səffarilər Fars bölgəsini ələ keçirib, Bağdad üzərinə hərəkət etdilər. Bu hadisələrlə məş- ğul olan Musa ibn Buğa əl-Kəbir zəncilərlə döyüşü təxirə saldı. Bundan istifa- də edən zəncilər daha da möhkəmləndilər. Xuzistan bölgəsi uğurunda hicrətin 263-
cü ilində (miladi 877) zəncilərlə Səffarilər (870-1163) arasında bir neçə dö yüş baş verdi. Sonda tərəflər arasında sülh müqaviləsi bağlandı. Bağlanan mü qaviləyə əsasən Əhvaz şəhəri Səffarilərin, Xuzistan bölgəsinin bir hissəsi isə zəncilərə verildi. Bu müqavilədən sonra Səffarilərin hücumundan arxayınlaşan zəncilər ye- ni dən İraq torpaqlarına doğru hərəkət etdilər. Hicrətin 264-cü ili (miladi 877- 878) Süleyman ibn Camenin başçılığı altında hərəkət edən zəncilər Vasit şəhərini ələ keçirib, Rüsafəyə basqın etməyə başladılar. Hicrətin 266-cı ili (miladi 879) Əbu Əhməd Müvəffəq oğlu Əbul-Abbas Əhmədi (gələcək xəlifə Mütəzid) zəncilərə qarşı aparılan hərbi əməliyyatların başçısı təyin etdi. On min nəfərlik dəstə ilə hərəkət edən Əbul-Abbas, Süley- man ibn Camenin başçılığı altında olan zənciləri Vasitdən çıxararaq, onları öz is tehkam şəhərlərinə çəkilməyə məcbur etdi. Qısa müddət ərzində zəncilərin da yaq nöqtələrindən olan Mənsurə və Maneə şəhərləri müsəlmanların əlinə keçdi. Eyni vaxtda Əbu Əhməd Müvəffəq də döyüş bölgəsinə gəldi. Bu şəhərləri itirən zəncilər hərəkatın mərkəzi sayılan Muxtarə şəhərində is- teh kam qurdular. Bəsrənin qərbində, Dəclə və Fərat çaylarının çoxsaylı qolları ara sında yerləşən bu şəhəri, digər tərəfdən də zəncilərin çəkdiyi süni kanallar
344
alınmaz qalaya çevirmişdi. Buna görə də Muxtarə şəhəri xilafət ordusu tərə- findən üç il mühasirədə saxlanmışdır. Üç illik mühasirədən sonra, hicrətin 269-cu ili (miladi 883) Muxtarəyə da- xil olan xilafət orduları Sahib-üz-zincin ailə üzvlərini ələ keçirə bildi. Onun özü isə ən yaxın silahdaşları ilə birlikdə Muxtarənin ucqar məhəllələrindən bi- rin
də gizlənmişdi. Nəhayət, hicrətin 270-ci ili (miladi 883) hər tərəfdən sıxışdı- rılaraq mühasirəyə alınmış Sahib-üz-zinc son nəfəsinə qədər vuruşaraq həlak oldu. Əbul-Abbas Əhməd onun kəsik başını Bağdada gətirdi. 545
Cəməl döyüşdən sonra Hz.Əli (ə) Bəsrədə minbərə çıxaraq, zəncilərin qi- yamı barədə sadiq səhabəsi Əhnəf ibn Qeysə belə buyurdu: “Ey Əhnəf! Zən- cilərin qoşununun başçısını toz-torpaqlı, haray-həşirli, cilov və atları səssiz, öz ayaq ları ilə yeri döyəcləyən bir qoşunla qiyam edirmiş kimi görürəm. Ayaqları dəvəquşu ayağına bənzər. Ölənlərinə kimsənin ağlamadığı, yox olanı axtarıl- ma yan qoşunun əlindən vay olsun sizin quzğun qanadları tək qanadlı (tağlı), fil xor tumu tək navdanlı, bəzəkli evlərinizə və abad küçələrinizə. Mən dünyanın zahiri və batinini, keçmişini və gələcəyini bilirəm və həqiqətlərini görürəm!” 546
“Nəhcül-bəlağə”ni şərh edənlər İmamın sözlərini şərh edərək, həqiqətən Sahib-üz- zincin barəsində buyurulduğunu sübuta yetirmişlər. Hz.Əli (ə) zənci- lərin hücumu zamanı at kişnərtisi və yəhər cingiltisi eşidilmədiyini xəbər verir. Ta rixi mənbələrdə, hərəkatın əvvəlində zəncilərin silah və at sarıdan çox çətin- lik çəkdikləri qeyd olunur. Onlar cəmi üç silahla silahlanmışdılar. Yeganə atın be lində qiyam başçısının özü gəzirdi, onun da yəhər-yüyəni yox idi. Xurma lif- lərindən at üçün yüyən düzəltmişdilər. Hz.
Əli (ə) xütbəsində zəncilərin ayağını dəvəquşu pəncəsinə bənzədir. Mə- lum
dur ki, Afrika irqinə mənsub olanların ayaqları digər insanların ayaqlarına nisb
ətən enli və pəncəlidr. Hz.
Əli (ə) zəncilərin ölülərinə ağlamadıqlarını, itkin düşənləri axtarmadıq- la rını buyurur. Həqiqətən, uzaq Afrika sahillərindən Bəsrəyə gətirilmiş qara qu lun kimsəsi var idimi ki, öləndə onun üçün ağlasın və ya itəndə çöllərə düşüb axtarsın? 547
Mutəmid və vəliəhdlik məsələsi Hicrətin 261-ci ili (miladi 875) Mutəmid kiçik yaşda olan oğlu Cəfəri özündən son ra birinci vəliəhd təyin etdi. “Müvəffəz” ləqəbini alan Cəfər, Şimali Afrika, Mi sir, Şam, əl-Cəzirə, Azərbaycan və Ərməniyə torpaqlarının idarəçiliyini əldə et- di. Məhşur sərkərdə Buğa əl-Kəbir də onun köməkçisi təyin edildi. 545
Tarixi ibn Əsir, II cild, səh-235-237, 241; VII cild, səh-374-390; Siyuti, Tarixul-xuləfa, səh- 363-
364; Natiq Rəhimov, İslam Tarixi, II cild, səh-251-255. 546
Ayətullah Feyzul-İslam, Nəhcül-bəlağə, 128-ci xütbə, III nəşr, İİR, Mədəniyyət Mərkəzi- 2009.
547
Seyyid Məhəmməd Nəcəfi Yəzdi, Əmir-ül-mömininin öngörmələri, səh-121-123; Natiq Rəhimov, İslam Tarixi, II cild, səh-256.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|