Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sultan Mahmud və Qaraxanlılar
- Sultan Məsud 1030-1040 (hicri 421-432)
476
On beşinci Hind səfəri: On üçüncü Hind səfərində itaət etməyən racalar üzə- rinə on beşinci Hind səfərini edən Sultan Mahmud onları itaət altına almışdır. 705
mühüm səfərlərindən biri də Somnat səfəridir. Bura Hindistanın qərb sahilin- dəki Katxi yarımadasında yerləşən bir şəhərdir. Burada Sivaya aid müqəddəs bir məbəd və büt var idi. Bu bütə on min kənd vəqf edilmişdir. Buradakı büt bü tün bütlərin böyüyü idi. Sultan Mahmud bu inancı yıxmaq və qənimətləri ələ keçirmək üçün yola çıxdı. Əvvəlcə Multana, oradan Tar çölünü keçərək 1026-cı ildə Somxata çatır. Üç günlük mühasirədən sonra şəhəri ələ keçirən Sultan Mahmud məbədin üzə- rin
də azan oxutdurduqdan sonra bütü dörd yerə bölüb Qəznəyə götürür. Ələ ke- çir
diyi qənimətləri iki yüz min at və qatıra yükləyərək 1026-cı ilin noyabrında Qəznəyə döndü. Sultan Mahmud on yeddinci Hind səfərini Somxatdan qayıdarkən yol kə- sən Çatlar qövmünə qarşı edərək onları bitərəf etdi. 706
Sultan Mahmud və Qaraxanlılar Qaraxanlı əmiri Nəsr ibn Əlinin Buxarını ələ keçirib Samani dövlətinə son qoy masından sonra Ceyhun çayı sərhəd olmaqla bu iki dövlət arasında dostluq əlaqələri qurulmuş, hətta Sultan Mahmud Nəsr Xanın qızı ilə evlənmişdir. La- kin çox keçmədən 1006-cı ildə Mahmudun Multan səfərində olmasından isti- fadə edən Nəsr Xan Xorasanı işğal etmişdi. Bundan xəbər tutan Sultan Mahmud dərhal Multan səfərindən qayıdıb Qa- ra xanlı ordusunu məğlub edərək Xorasanı geri almışdır. Lakin Xorasandan əl çəkmək istəməyən Nəsr Xan Hotan hakimi Yusif Qa- dir Xandan aldığı ordu ilə birləşərək Xorasana doğru hərəkət etdi. İki ordu Bəlx yaxınlığındakı Qatar ovalığında qarşılaşdı. Miladi 1008-ci ildə (hicri 398) baş verən döyüşdə Qəznə ordusu qalib gəldi. 1013-cü ildə (hicri 403) Nəsr ibn Əlinin ölümündən sonra onun yerini tutan Əbu Mənsur Arslan Xan Qəznəlilər- lə sülh bağladı. Daxili qalmaqalları yoluna qoyan Qaraxanlı hökmdarları Yusif Qadir Xan ilə Mənsur Xorasanı ələ keçirmək üçün yenidən ordu toplasalar da bu ordu da Bəlx yaxınlığında 1019-cu ildə (hicri 409) Sultan Mahmud tərəfindən məğlub edil
di. Eyni ildə Xarəzmə doğru hərəkət edərək paytaxt Gurgənci ələ keçirib Məmunilər xənadanına son qoydu. Həyatının böyük bir hissəsini döyüş meydanlarında keçirən Sultan Mah- mud 1030- cu ildə (hicri 421) Qəznədə vəfat etmişdir. Sultan Mahmud vəfatından qabaq Qəznə dövlətini iki oğlu Məhəmməd ilə Məsud arasında bölmüşdü. Qəznə, Xorasan, Bəlx və şimali Hindistanı Məhəm- 705
Mərcil, Qəznəlilər Dövləti Tarixi. Səh-22-26. 706
Kafəs oğlu, Mahmud Qəznəvi, İA, VII cild, səh-174-180.
477
mədə, Rey, İsfəhan və Cibalı isə Məsuda vermişdi. Lakin Məsudun bununla ra- zılaşmaması üzrə bütün ölkəni oğlu Məhəmmədə buraxmışdı. Sultan Mahmudun ölümündən sonra qardaşı Məhəmmədin hökmdarlığı ilə ra zılaşmayan Məsud 1030-cu ildə (hicri 421) onu taxtdan salaraq Qəznə taxtını ələ keçirdi.
Məsudun taxta çıxmasından sonra Məkran və Kirman fəth edildi. Bu arada Əli Təkinin Səlcuqlulardan aldığı dəstəklə Qəznəli torpaqlarına etdiyi hücumun qar şısını Altıntaş almağa çalışırdı. Məsudun apardığı yalnış siyasət ordunu bir- birinə vurdu, hətta türkmənlərdə hökumətə qarşı baş qaldırdı. Xarəzmşah Ha- run müstəqilliyini elan etdi. Sultan Mahmud dövründə itaətə alınan Yəbqulu Türk mənlər düzənliyə enib kəndləri talamağa başladılar. Bütün bunlardan narazı olan xalq 1040-cı ildə (hicri 432) üsyan edərək Məsudu taxtdan uzaqlaşdırıb yerinə ikinci dəfə Məhəmmədi gətirdilər. Bu vaxt atasının taxtdan uzaqlaşdırııb öldürüldüyünü xəbər alan Mevdud vəzirinin tövsiyəsi ilə Qəznəni ələ keçirmək üçün hərəkət etdi. İki ordu Kabul ça yı sahilində Cəlalabadda qarşılaşdı. 1041-ci ildə (hicri 432) baş verən döyüş- də qalib gələn Mevdud Qəznə taxtını ələ keçirdi. Sultan Mevdud 1041-1049 (hicri 432-441) Hakimiyyətdə özünə rəqib buraxmaq istəməyən Mevdud, Hindistanda vali olan qardaşı Məcdudu da vəzifəsindən kənarlaşdırdı. Şimalda Səlcuqlularla doq
quz il mübarizə apararaq onların Qəznəyə girməsinə mane oldu. Hindistanda da mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi ilə komandanlar arasında rəqabət başladı. Bundan istifadə edən bəzi racalar hərəkətə keçib bir çox yerləri geri aldılar. 1049-cu ilin sonunda (hicri 441) Xorasan və Sicistan üzərinə səfər ha zırlığında olan Məvdud vəfat etdi. Onun ölümü ilə Qəznəlilər dövlətində taxt uğrunda mübarizə başladı və on il davam edən (1049-1059) müharibənin so- nun
da İbrahim ibn Məsud taxtı ələ keçirdi. Sultan İbrahim ibn Məsud 1059-1099 (hicri 451-492) İbrahim ibn Məsudun Səlcuqlularla bağladığı müqaviləyə əsasən Hindiquş dağları iki dövlət arasında sərhəd olmuşdur. Daha sonra Hindistana səfərlər edən İbrahim ibn Məsud 1079-cu ildə (hicri 472) Cənubi Pəncab bölgəsindəki Acudxan qalasını, ardındanda şimal-şərqi Pəncabı ələ keçirdikdən sonra 1080-ci ildə (hicri 472) Qəznəyə qayıtdı. Onun döv ründə Qəznə xoşbəxt günlərini yaşadı. Adil bir hökmdar olan İbrahim ibn Məsud qırx illik hakimiyyətdən sonra 1099-cu ildə (hicri 492) vəfat etmişdir. İbrahimin vəfatından sonra taxta oğlu III Məsud (1099-1115/hicri 492-508) çıxdı. Səlcuqlu hökmdarı Sultan Səncərlə dostluq əlaqələrini davam etdirən III Məsud 1115-ci ildə Hindistana səfər edərkən vəfat etdi. Onun ölümündən sonra
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|