Seçilmiş əsərləri, I cild 1

Firuz Mustafa 
130 
yaşda təzədən sevib-sevilmək istəyirdi. 
 Am
ma Ətiqənin bu şuxluğu çox da uzun çəkmədi. Qadının 
b
ədəninin dərinliyinə hopmuş köhnə ağrilar təzədən üzə çıxma-
ğa başladı. Ətiqənin son günlər günəşli yaz havası kimi açılan 
sif
ətinə təzədən tutqun, soyuq kədər dumanı çökdü. 
 Qa
dının çuxura düşmüş solğun gözləri tez-tez ərinin üzünə 
san
cılıb qalırdı; indi dibinə dərdın acısı hopmuş, fəqət bir za-
manlar göz
əl olmuş bu gözlərin sahibi sanki kişidən imdad di-
l
əyirdı; o, yaşamaq, həm də sevmək, sevilmək istəyirdi. 
 Qa
dın tez-tez otağın ortasında ayaq üstə dayanır, onun qı-
yılmış gözləri naməlum bir nöqtəyə sançılırdı; o, həmişəki kimi 
qürurlu idi, “ah-uf” etmir
di,  şikayətlənmirdi. Amma o, qəm-
qüss
ənin məngənəsi arasında çırpınırdı. 
 Qa
dın qətiyyətlə, həm də amansızcasına susurdu. 
 
Əri yaxşı bilirdi ki, arvadı onu elə bu üsulla, saatlarla sus-
maqla c
əzalandırmaq istəyir və buna da nail olur.  
 Bel
ə həyəcan dolu anların birində Cavad Əmirxanlı daxi-
l
ən sarsıldı, ona, öz xəstə arvadına ürəkdən acıdı.  
 H
əmin gün Ətiqə yenə heykəl kimi otağın ortasında donub 
qal
mışdı. 
 Ki
şi dözə bilmədi, özünü ələ alıb bayaqdan yayxındığı də-
rin kreslodan qalx
dı, asta addımlarla qadına yaxınlaşdı, onu sa-
kitc
ə qucağına götürüb öz yatağına uzatdı, əyilib onun solğun 
yanaqla
rından, soyuq dodaqlarından hərarətlə öpməyə başladı. 
O, yaşlı bir qadını qucaqlasa da yaddaşının dərinliyindən boy-
la
nan işvəli-nazlı bir gənc qızla sevişdiyini təsəvvürünə gətir-
m
əyə çalışırdı; Cavad Əmirxanlının yarıyumulmuş gözlərininin 
önünd
ə  tədricən yenə  o vaxtkı  Ətiqə  canlanmağa  başladı,  öz 
ehtiras v
ə çılğınlığı ilə yatağa od ələyən, hıçqıran, inləyən, gül-
dü
yü  ya ağladığı bilinməyən Ətiqə. Qadının qoynu ocaq kimi 
qaynar idi. Ca
vad Əmirxanlı onu ehmalca sinəsinə sıxıb təzə-
d
ən öpüşlərə qərq etdi; indi onun qolları arasında payız yarpağı 
kimi solub-saral
miş,  gəncliyinə  çoxdan  əlvida demiş  yaşlı  bir 
qa
dın yox, özünün odlu-alovlu illərini yaşayan, ehtirası qaynar 
bulaq kimi püskürüb üz
ə şıxan, çağlayan, riqqətə gələn bir ürək 

---

Seçilmiş əsərləri, I CİLD 
131 
çırpınırdı. Cavad Əmirxanlı bu anlarda özünü çəkisizlikdə hiss 
edirdi. O, onu da hiss edirdi ki, arva
dı günlərdən bəri bu nəva-
ziş üçün, məhz onun nəvazişi üçün, bir təşnəyə dönüb. Qadının 
sin
əsi qabarıb xalatının yaxasından boy vermişdi. Kişi onun zə-
rif çill
ərlə  örtülmüş  ağ  sinəsini, gəncliyindəki kimi cazibədar 
olan ayaqla
rını, hamar çiyinlərini titrək əlləri ilə oxşadı, öpdü. 
 Ca
vad  Əmirxanlı  öz  həyat  eşqinin get-gedə  artmasında 
qeyri-
adi bir şey görmürdü. Görünür, burada təbiətin izaholun-
maz bir sirri var
dı. Adətən, bu fani dünyada yaşlı kişilərin ək-
s
əriyyəti təzədən sevib-sevilmək, hətta, evlənmək eşqinə düşür-
l
ər və bu, nədənsə çox vaxt ətrafdakılar tərəfindən adi qarşıla-
nır. Amma hansısa ahıl qadının belə bir həvəsə düşməsi, yəqin 
ki, bütün dövrl
ərdə bütün xalqların adi insanları tərəfindən is-
tehza v
ə hətta, ğizli-aşkar bir qəzəblə qarşılanıb. Bəzən yalan-
dan, bir çox m
ətləblərin üstünə pərdə çəkmək üçün, kişilərin, 
nec
ə deyərlər, yeni “eşq”ə düşməsini onların üzləşdiyi məişət 
ç
ətinlikləri ilə  əlaqələndirirlər.  Əslində, məişət burada heç də 
əsaslı rol oynayan amillərdən hesab edilə bilməz. Bu, görünür, 
sırf kişi fiziologiyasi ilə bağlı bir məsələ və o fiziolgiyanın təsi-
ri al
tında köklənmiş bir sirrdir. Bu sirrin kökünə Cavad Əmir-
xan
lı bir alim və bir kişi kimi qismən bələd idi. 
 
Doğrudur, onun arvadı hələ sağlam idi. Cavad Əmirxanlı 
cani-dild
ən arvadının tezliklə şəfa tapmasını arzulayırdı. Hətta, 
allah el
əməmiş, gözlənilməz bir hadisə baş verəcəyi halda belə, 
o, t
əzədən kiminləsə ailə qurmaq barədə fikri heç ağlına da gə-
tirmirdi.  
 O, biixtiyar gözl
ərini yumdu, uzun-uzadı susdu. 
 Qa
dın da susurdu. 
 
İlahi, bu qadın bəlkə onun arvadı yox, qarlı qış gecəsi on-
la
rın eyvanına qonan naməlum qadın, yəni çağırılmamış qonaq 
idi? B
əlkə Ətiqə yox, o qız idi indi onu belə şövqlə, eşqlə öpüb 
ox
şayan? 
 Ca
vad Əmirxanlı ağlına gələn qəfil fikirdən diksinib qor-
xu
ya  düşdü, hövlləndi.  Ətiqəni yenidən qucaqlayıb  sinəsinə 
sıxdı. 

---

Firuz Mustafa 
132 
 Qa
dın zəif, gücdən düşmüş qollarını onun boynuna doladı. 
Asta
dan hıçqırdı. 
 -Cavad, qoyma m
əni ölməyə, Cavad. Mən xəstəliyə təslim 
olmaq ist
əmirəm. Hanı sənin “əbədi ömür” dərmanın, Cavad? 
M
ən yaşamaq istəyirəm, mən ölmək istəmirəm, Cavad... 
 Ki
şi  qadının  kövrəlib  ağladığını  bu  uzun  evlilik illəridə 
b
əlkə də ilk dəfə idi ki, görürdü. 
 Qa
dın yaşının üstünə  yaş gətirən zamanla, daha doğrusu, 
ömründ
ən-günündən sovrulub gedən illərlə heç cür barışa bil-
mirdi. Amma onun üstün
ə gələn illəri saxlamağa gücü də çat-
mırdı. Bəlkə də qadına elə gəlirdi ki, onun ömrünün “qızıl” il-
l
ərini “oğurlayan” məhz bu kişi,  yəni onun əridir. Kişi  yazıq, 
susan zamanla kükr
əyən qadının arasında çaşıb qalmışdı. O, nə 
ed
ə  bilərdi? Onun əlindən nə  gəlirdi ki? Bəyəm ildırım  kimi 
ötüb keç
ən vaxt onun istəyinə tabe idi ki?  
 Arva
dının sözlərindən mütəəssir olan Cavad Əmirxanlı bu 
anlarda kövr
əlsə də, gözləri yaşarsa da, toxtayıb özünü birtəhər 
ələ ala bildi. Durub çarpayının qırağında oturdu. Əli ilə Ətiqə-
nin pırtlaşıb ağ sinəsinə dağılmış gur, parlaq saçlarını sığalladı. 
Qa
dın saçlarını payıza məxsus şabalıdı rənglə boyamışdı. Allah 
bilir, b
əlkə bu da nəyəsə bir işarə idi?  
 O, arva
dının hıçqıraraq “hanı sənin “əbədi ömür” dərma-
nın, Cavad?” deyərkən, nəyi nəzərdə tutduğunu, nəyə işarə et-
diyi
ni anındaca anladı. İşlədiyi elmi idarədə onun ideyaları ba-
r
ədə az da olsa məlumatı olanlar vardı, amma o, özü evdə bu 
bar
ədə heç zaman söhbət açmırdı; ümumiyyətlə, öz elmi fəaliy-
y
əti barədə elmə dəxli olmayan çevrələrdə danışıb baş aparma-
ğı o, nəsə ədəbsizlik kimi bir şey hesab edirdi. Adi elmi məqalə 
v
ə tədqiqatlarını az qala böyük elmi kəşf kimi qələmə vermək 
ist
əyən, yeri gəldi-gəlmədi sinəsinə  döyüb qürrələnən, kiçicik 
bir mükafat üçün döym
ədiyi qapı qalmayan, hansısa fəxri adı 
almaq üçün d
əridən-qabıqdan çıxan əksər həmkarlarını o, alim 
yox, elm d
əllalları hesab edirdi. 
 Aman Allah, dem
əli, onun illərdən bəri üzərində baş sın-
dırdığı  “gizli” ideyalar barəsində  arvadının  da  xəbəri varmış. 

---