Seçilmiş əsərləri, I cild 1

Firuz Mustafa 
154 
əlində kifayət qədər dəlil-sübut yox idi. 
 Onu k
əndə gətirən hissin kökündə, heç şübhəsiz ki, şəhər-
d
ə başına gələn mübhəm hadisələrlə birbaşa əlaqə vardı. Yox, 
buzlaq s
əltənətindən gələn qız, onu qətiyyən bu yerlərə israrla 
d
əvət etməmişdi. Amma Cavad Əmirxanlının daxilindən gələn 
bir hiss az qala güclü bir 
əl kimi onun yaxasından yapışıb şə-
h
ərdəki rahat ev-eşiyindən  cıxararaq bu miskin kəndə  gətirib 
çıxarmışdı. 
 Ar
tıq  kənd adamlarının  bir  çoxu Cavad  Əmirxanlını  öz 
doğmaları kimi qəbul etməyə başlamışdılar. Sən demə, bu uca-
boy, qara
şın, çalsaç, uzun qolları az qala sallanıb dizinə düşən 
adam, xasiyy
ətindəki bir çox cəhətləri, xüsusən, sadəliyi ilə on-
la
rın  digər vəzifəli, oxumuş,  adlı-sanlı  həmyerlilərindən xeyli 
f
ərqlənirmiş. Onun kefi açılanda uşaq kimi ürəkdən gülürdü və 
bu zaman iri-qonur gözl
əri qıyılaraq sanki sifətində əriyib itir-
di. Ca
vad Əmirxanlının arabir hirslənməyi də olurdu. Qəzəbli 
anla
rında onun enli alnındakı damarlar ilan kimi qıvrılıb qıpqır-
mızı olurdu; bu zaman onun kimisə ucadan söydüyünü eşitmək 
d
ə  mümkün idi. Kənd  əhli adətən, Cavad  Əmirxanlının  işbil-
m
əz, yarıtmaz vəzifə adamlarını söydüyünün də fərqinə varır-
dılar. 
 K
əndə  gələndən sonra “gecə  qonağı”ndan  bir  səs-səmir 
çıxmamışdı. Əslində heç kəs onu bura dəvət etməmişdi də. O 
“qona
ğı” burada gözləyən bir kimsə də yox idi. Sadəcə olaraq, 
indi  özlüyünd
ə  “Bəyaz” deyə  çağırdığı  qız,  Cavad  Əmirlinin 
şəhərdəki mənzilində  qəfil  zühur edərək onun tarixi ata-baba 
yurduna ya
xın  bir  yerdən, “Buzlaq” kimi tanınan mağaradan 
g
əldiyini demişdi və onu da bildirmişdi ki, həmin mağaranın içi 
əbədi buzlaqlarla örtülüdür. Doğma kəndlərinin yaxınlığındakı 
ma
ğarada buzlağın olması Cavad Əmirxanlıya uşaqlıqdan mə-
lum idi. Amma bu buzlaqda adamla
rın yaşaması... Yox, o, kən-
din az qala qula
ğının  dibində, mağaradakı  buzlaqda  hansısa 
“qar adam”ın, daha doğrusu “qar qız”ın, yaşaması barədə indi-
y
əcən kimdənsə bir kəlmə belə eşitməmişdi. Ümumiyyətlə, bu 
dunyada mövcud olan buzlaqla
rın  hansındasa belə  varlıqların 

---

Seçilmiş əsərləri, I CİLD 
155 
ya
şaması barədə mühakimə yürütməyin özü belə, yəqin ki, bü-
tün  ciddi auditoriyalarda gülü
şə səbəb ola bilərdi. Bu cür söh-
b
ətlərə nəinki təcrübəli, hər şeyə şübhə ilə yanaşan elm adam-
la
rı, hətta adi, bisavad kənd adamları belə ağız büzərdilər. Və 
el
ə  bu səbəbdən də  Cavad  Əmirxanlı  “qar  qız”  söhbətini heç 
yerd
ə açıb-ağartmırdı. Ona nə düşmüşdü ki, sinninin bu çağın-
da adamla
rı öz üstünə güldürsün? Bəlkə onun gördükləri ilğım 
ki
mi bir şey idi?..  
 Amma o, az qala h
ər gün Bəyazla daxili mühakimədə idi. 
B
əyaz onu buzlaq aləminə  çağırırdı.  Qızın  özü  görünmürdü, 
amma ça
ğırışı sanki onun qulağında  əks-səda verirdi: “Cavad 
b
əy, haradasan?..” Elə bu səbəbdən də Cavad Əmirxanlı Buzla-
ğa yaxın bir ərazidə, meşə yaxınlığındakı vadidə, kiçik-xudma-
ni bir ev tikm
ək qərarına gəlmişdi.  
 O, az qala h
ər gün kənd icra hakimiyyətinə və bələdiyyə 
idar
əsinə  israrla  baş  çəkməkdə, yorulmadan ayaq döyməkdə 
idi. Onu h
ər gün eyni cavabla qarşılayırdılar: “Bu, bizim səla-
hiyy
ətimizdən kənar olan bir məsələdir”.  
 Onu bu yerl
ərə çəkib gətirən hansısa bir qüvvə vardı və bu 
qüvv
ə  onu rahat buraxmır,  zirvələrə  sarı  dartırdı;  o  zirvələrin 
birinin 
ətəyində yaşı bilinməyən “Buzlaq” vardı. Amma deyə-
s
ən, adamların çoxu onu burada, doğulduğu ata yurdunda nəin-
ki ba
şa düşmür, ümumiyyətlə, heç başa düşmək belə istəmirdi-
l
ər.  
 Bir d
əfə  uzaq qohumu  Əfrayil Cavad  Əmirxanlıya  baş 
ç
əkməyə gəlmişdi. Bu, boy-buxunlu, sarışın, qırmızıyanaq, gur 
s
əsli, yanlarını  basa-basa yeriyən, dilli-dilavər, hazırcavab, 
uzun ill
ər rabitə sistemində çalışmış, rayon mərkəzində yamış, 
son ill
ər doğma kəndə qayıdıb özü demış, burada “kül tökmüş” 
bir adam
dı. Əfrayıl aradabir fikrini əsaslandırmaq üçün uzun-
uza
dı şeirlər deyir, hikmətli məsəllər çəkirdi.  
 Onlar bir xeyli ordan-burdan söhb
ət  acıb  danışdılar.  Aş-
karca görünürdü  ki, qohumu onun bu yerl
ərdə məskunlaşmaq 
ist
əməsinin əsl səbəbi ilə maraqlanır. 
 -  Cavad mü
əllim,  əziz qardaş,  yəqin təqaüdə çıxıbsan, ta 

---

Firuz Mustafa 
156 
inn
ən sonra  doğma kənddə  yaşamaq, buz bulaqların  başında, 
ya
şıl  meşələrin qoynunda, çəmənliklərin  ətəyində  dincəlmək 
ist
əyirsən hə... 
 - Yox... N
ə təqaüd, canım? Mənim işim-gücüm var. Sadə-
c
ə olaraq, mən burada yaradıcılıqla məşğul olmaq istəyirəm. 
 -  Sa
ğolmuş, camaat elmlə məşğul olmaq üçün şəhərə ge-
dir, orada qa
nad açıb pərvaz edir, sən isə... 
 - M
əni daxili bir istək gətirib bu yerlərə, qohum... 
 Yax
şı ki, qohumu onu bura dartıb gətirən o “daxili istəyin” 
haradan yaran
dığını, nə ilə bağlı olduğunu soruşmadı.  
 
Əfrayıl altdan-altdan onu süzüb, sanki sözgəlişi dedi: 
 - 
Əziz qardaş,  eşitdiyimə  görə, özünə  meşə  ətəyində  yer 
alıb, mülk tikmək, yurd-yuva salmaq istəyirsən. 
 Ca
vad Əmirxanlı bir qədər duruxub dilləndi: 
 -  Mülk  dey
əndə ki... Hə, qohum, orada balaca bir daxma 
düz
ətmək istəyirəm özümə. 
 - 
İndi hər yer satılıb, hər yer alınıb, Cvad müəllim. Çətin 
ki, buralarda bir qa
rış boş yer tapa biləsən. 
 - M
ənə “buralar” lazım deyil... Orada mənim özümün seç-
diyim yer var. 
 - Onda rayon r
əhbərliyinə müraciət elə... Bəlkə ad-sanına, 
şan-şöhrətinə, kitab-dəftərinə  baxıb  nəsə  bir  əncam çəkdilər. 
Amma, düzü, me
şə ətəyindən sənə kiminsə yer verəcəyinə mən 
inan
mıram. 
 - Niy
ə ki? 
 - 
Eşitdiyimə görə, oranın öz yiyəsi, öz sahibi var. 
 - Kimdir ora
nın sahibi, Əfrayıl? 
 - 
Adını  dəqiq deyə  bilmirəm. Amma orasını  bilirəm ki, 
ora
nın sahibi var. Ta sənə özgə nə deyim, nə danışım, əziz qar-
da
ş? 
 -Bu
ra  bax,  oxu  atıb  yayı  gizlətmə,  Əfrayıl.  Deyəsən ad 
ç
əkməyə qorxursan? 
 -B
əli, qorxuram. Niyə də qorxmayım ki? İndi düz söz de-
y
ənin ağzına noğul yox, güllə atırlar. Ona görə ağzımı açmağa, 
bir k
əlmə  doğru söz  deməyə  qorxuram.  Əvvəllərsə  qorxmur-

---