Selçuk iletiŞİM

Kadın Örgütlerinin İnterneti Alternatif Medya Olarak Kullanımı… (34-55)
35
Hakları-Yeni Çözümler Derneği” (Women for Women’s Human Rights-New Ways) and “Uçan
Süpürge” (Flying Broom) which state that they strive on behalf of women, are examined by using
the technique of content analysis. Problematizing how women organizations use the Internet as
alternative media, this study is intended to point out how women organizations approach women
problems, how they formulate those problems, what issues they are inclined to associate with
women issues, how they conceptualize women’s rights, and what they have done for women.
Keywords: the new media, alternative media, the Internet, women organizations, women’s rights.
GİRİŞ
Bir toplumsal hareket olarak değerlendirilebi-
lecek olan kadın hareketi, bir çok toplumsal
hareket gibi, 1960’lardan sonra söyleminde,
taleplerinde, hak arama mücadelesinde farklı
bir yapı içerisine girmiştir. 1960’ların sonların-
dan itibaren yeni toplumsal hareketler alternatif
bir politik kültürün geliştirilmesine katkı sağ-
lamanın yanı sıra özgürlük, insan hakları kav-
ramları üzerinde de yeniden düşünülmesini
sağlamış, demokrasinin çoğunluktan daha çok
çoğulculuktan yana olması gerektiği noktasın-
daki talepleri artırmış, sivil toplum anlayışının
önemini daha fazla vurgulamıştır.
Yeni politika anlayışı farklı kimliklerin varlık-
larını koruyabilmeleri, politik ve kamusal ala-
nın aktörleri olarak kabul edilmeleri şeklinde
bir içerik de kazanmıştır. Yeni politika anlayışı
yeni politik aktörleri gündeme getirmiş, örgütlü
binlerce dernek, girişim ve kuruluşu temsil
eden, ekonomik ve sosyal haklarla, çevreyle,
cinsiyetler arası ilişkilerle ilgili talepleri ve
eleştirileri ifade eden bir ses yükselmeye baş-
lamıştır (Sanlı 2005: 11-12).
Bu seslerin yükselmesinde ve bir güç olarak
ortaya çıkmalarında yeni medyanın da önemli
bir rolü olmuştur. Toplumsal cinsiyet, cinsellik,
ırk etrafında dönen bir dizi mücadele de yeni
iletişim teknolojileri dolayımıyla yürütülmüştür.
1990’lardan sonra kadınlar düşüncelerini geniş
kitlelere ulaştırabilmek, sorun ve mücadeleleri-
ni anlatabilmek için elektronik alanlar, web
siteleri, tartışma grupları, mail listeleri oluş-
turmuşlardır. Özellikle Afrika ve Latin kökenli
Amerikan kadınlarının haklarını savunmak için
oluşturdukları web siteleri ve tartışma grupları
oldukça dikkat çekicidir. İnternet hem sağ hem
sol hem de merkez politika tarafından kendi
gündemini ve çıkarlarını savunmak üzere kul-
lanılan çekişmeli bir alan (Kellner 2004: 729-
732) olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ancak internetin farklı seslerin kendilerini
ifade etmede önemli bir araç olması iletişim
teknolojilerinin demokratik potansiyeli üzerine
söylemlerin her zaman olumlu bir zeminde ele
alındığı anlamına gelmemektedir. Kimi yakla-
şımlar iletişim teknolojilerine doğal bir demok-
ratikleştirme özelliği atfederlerken, kimileri
iletişim teknolojilerini sistemin bir tür yeni
baskı ve kontrol aracı olarak tanımlamaktadır
(Hacker 1996: 213, Jakubowicz 1994: 82-85,
Sparks 1994: 21-23, Dahlgren, 2000). Street
(1997) internet üzerine yoğunlaşan tartışmala-
rın elektronik demokrasiyi gündeme getirdiğini
vurgulayarak bir yandan politikacı ve politik
aktivistlerin iletişim teknolojilerinin gelişme-
siyle Antik Yunan dönemindeki gibi bir de-
mokrasinin olabilirliği, bir yandan da bazı
araştırmaların teknolojinin demokrasinin prob-
lemlerini çözmede yetersiz kalacağı görüşlerine
yer vermektedir. Elbette internetteki özgürlük
gerçek yaşamdaki özgürlük anlayışından fark-
lıdır ancak marjinal grupların temsili internette
kolaylaşmaktadır (O’Loughlin 2001: 603, Van
Aelst ve Walgrave 2002: 465). Ayrıca interneti
rasyonel eleştirel vatandaş söyleminin kamusal
alanın genişletilme aracı olarak görenler de
bulunmaktadır (Dahlberg 2001: 615-616).
İnternet yalnızca kamuoyunun biçimlenmesin-
de haber ve bilgiyi taşıyan bir araç olarak değil,
kendisi üzerinde kamusal ilişkilerin gerçekleş-
tiği bir alan olma özelliği ile de dikkat çekmek-
tedir (Timisi 2003: 140).
Her ne kadar iletişim teknolojileri alanı
hegemonik örüntüler ve toplumsal cinsiyet
ideolojisi ile biçimlenmiş olsa da (van Zoonen
2002: 15) kadınlar için özgürleşme ve kendini
gerçekleştirme olanaklarına da sahip olduğu
gözardı edilmemelidir. Bu alan da diğer alanlar
gibi bir mücadele alanıdır ve bilişim teknoloji-
lerinin kadınlar yararına ve kadınlar için kulla-
nılma olanaklarına sahip olması kadın hareketi
açısından yeni medyanın özellikle internetin
önemini bir kez daha artırmaktadır. Özellikle
masaüstü yayıncılık, elektronik yayıncılık, e-

---

Selçuk İletişim, 6, 3, 2010
36
posta ile haberleşme, internet üzerinden küresel
ve yerel bilgi bankalarına ulaşma, haber ve
sohbet gruplarına, forumlara katılma, internet
üzerinde (sanal) eğitim vb. olanaklar hem ka-
dınların hem de kadın sivil toplum örgütlerinin
etkinliklerini desteklemekte, yaygınlaştırmak-
tadır. Daha da önemlisi kadınların kendi sözle-
rinin dolaşıma girmesine olanak tanımaktadır.
Kadın örgütleri, bilişim teknolojileri aracılığıy-
la kolay ve hızlı eriştikleri bilgiyi daha kolay
yöneterek lobicilik faaliyetlerini güçlendire-
bilmektedirler (Binark 2001: 202-203, Göker
2007: 206, van Zoonen 2002: 10).
Bu çalışmada Türkiye’de kadın örgütlerinin
interneti alternatif bir medya olarak nasıl kul-
landıkları üzerine odaklanılmıştır. Bu amaçla
kadın hareketi noktasında verdikleri mücadele
ile ön plana çıkan “Kadının İnsan Hakları-Yeni
Çözümler Derneği” ve “Uçan Süpürge”nin
internet siteleri incelenmiştir. Çalışmada önce-
likle bir toplumsal hareket olarak “kadın hare-
keti” üzerine değerlendirme yapılmış, kadın
hareketi üzerinde kadın örgütlerinin rolü ve
kadın örgütleri açısından internetin alternatif
bir medya olarak nasıl bir güç olduğu teorik
düzlemde tartışılmıştır. Çalışmada belirtilen
kadın örgütlerinin internet siteleri ise; kadın
sorunlarına yaklaşım biçimleri, ne tür konuları
kadın sorunları ile ilişkilendirdikleri, kadınlar
adına yaptıkları çalışmalar çerçevesinde analiz
edilmiş ve kadın örgütlerinin internet sitelerini
alternatif bir medya olarak ne derece kullana-
bildikleri belirlenmek istenmiştir.
1. BİR TOPLUMSAL HAREKET
OLARAK “KADIN HAREKETİ”
Feminizm güçlü muhalefetler karşısında siyasal
haklarını kabul ettirebilmek için her defasında
yeni hamlelere girişmek zorunda kalmış (Sanlı
2005: 179-180) bir toplumsal harekettir. Femi-
nist eleştirinin temel temalarından biri ve ege-
men anlayışı değiştirme çabası, kadınlığa ve
erkekliğe, kadınlara ve erkeklere, kadına ve
erkeğe dair sınıflandırmaların yapılanması ve
sınırları üzerine odaklanmıştır. Bu sınıflandır-
malar, kamusal ve özel kavramlarının inşası ile
bağlantılı kılınmıştır. Feminist tarihçiler açı-
sından kamusal/özel ayrımı 1960’larda yeniden
ortaya çıkmış ve böylesi ikili ayrımlar, çeşitli-
liğe, çoğulluğa ve sınırların bulanıklaşmasına
önem veren güçlü feminist çözümlemelerin
eleştirisine uğramıştır (Davidoff 2002: 189-
190). Feminist hareketin tarih boyunca benim-
sediği örgütlenme ve katılım biçimleri incelen-
diğinde kadınların bilinç yaratma kümeleri ya
da günlük yaşamlarında yoğun tartışmalar
yapan küçük kümeler oluşturma eğilimi gös-
terdikleri böylece özel ile kamu alanları ve
kişisel ve siyasal egemenlik arasında yakın
ilişki oluşturma doğrultusuna yöneldikleri
görülmektedir. Örgütsel açıdan bakıldığında
kadınlar için kendilerini kişisel ve iç-öznel
olarak açıklayabilecekleri bir siyasal eylem
alanı yaratmak zorunlu hale gelmiştir (Bonder
1986: 10-12). 1789 devriminden sonra Batı
toplumlarında eşitlik ve özgürlük kavramları-
nın bir uzantısı olarak feminist akımlar ortaya
çıkmış, kadınlara erkeklerle eşit yasal haklar
tanınmasına yönelik olan feminizmin sözcüleri
durum saptaması yapmaktan ve yasal düzenle-
meler önermekten öteye gidememişlerdir (Çitçi
1982: 8-11). Feminizm XIX. yüzyılda aydın
çevrelerde destek görmesine rağmen kadınların
siyasal hak eşitliği ya da oy hakkında cisimle-
şen eşitlik statüsüne erişmeleri ancak Birinci
Dünya Savaşı ertesinde mümkün olmuştur.
Öteki yasalarda düzenlenen eşitsizlik hallerine
son verebilmek için bu mücadelede ağırlığın oy
hakkına verilmesi gerektiği konusunda birleşen
feminizmin bu dönemde sınırlı bir hedefi vardır
(Tekeli 1988: 110-111). XX. yüzyılda kadın
haklarında önemli gelişmeler olmuş kapitalist
toplumlarda kadınlara siyasal haklar ve eğitim
hakkı tanınması noktasındaki mücadeleler
artmış, sosyalist toplumlarda çabalar kadının
yasal eşitliğe kavuşmasının yanı sıra, toplumsal
üretime katılmasını sağlayacak önlemler üze-
rinde odaklanmıştır (Çitçi 1982: 8-11). Femi-
nizmin yeniden doğuşunun somut koşulları
İkinci Dünya Savaşı sonrasında olmuştur. İkin-
ci Dünya Savaşı sonrasında gelişmiş kapitalist
toplumlarda yaşanan hızlı büyüme ve iktisadi
gelişme kadınların somut yaşamlarını ve bilinç
düzeylerini etkilemiş, giderek yeni feminizmin
maddi temellerini hazırlamıştır (Tekeli 1988:
110-111).
Mitchell (2006: 35) feminizmin sınıfsal ko-
numları ya da geçmişteki siyasal tavırları ne
olursa olsun bütün kadınlara açık olduğunu ve
feminizmin kadın olmak hakkında olduğunu
vurgulamaktadır. Ancak kadın özgürlük hare-
ketleri incelendiğinde öncelikli olarak kadınlar
arasındaki farklılıkları kurumsallaştırmakla çok

---