ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şahzadə Bəhmən Mirzə Qacarın
- Dost sözü
- Tarixi romanlar müəllifi Aleksandr Nikolayeviç Stepanovun (1892-1965) “Zvonaryovlar ailəsi” romanından kiçik bir parça 1
Şəmistan Nəzirli 43 – Baxarıq. Bəs mirzəliyə kimi təyin edək? Özün görürsən, ya- zılarımızı yazmağa mirzə də lazımdır… Abramoviç Moisey İosi- foviç! Sən usta-çilingərsən?.. “Yaddaşa bax, yaddaş belə olar, siyahını bircə dəfə oxuyan kimi hamının ad və soyadını, atasının adını necə də dəqiq yadın- da saxladı”, – Pudovkin fikrə getdi”. Port-Arturdakı oktyabr döyüşlərində Əli ağa Şıxlinskinin qəhrəmanlığını əyani əks etdirən tarixi sənədlər də az deyil. 1905-ci ildə çap olunmuş “Yaponlarla müharibənin salnaməsi” almanaxının səksən birinci nömrəsinin min beş yüz yetmiş yed- dinci səhifəsində bu barədə oxuyuruq: “Müqəddəs Georgi” ordenli süvari dumasının təqdimatına əsa sən Əlahəzrət imperator – 1905-ci il oktyabrın 3-də böyük hörmət göstərərək, Port-Arturun müdafiəsində şücaəti ilə fərq- lənmiş, 1904-cü il oktyabrın 13-dən 17-dək üç saylı istehkamı və bu istehkamın digər qurğularını artilleriya briqadasının podpol- kovniki Əli ağa Şıxlinskini dördüncü dərəcəli şəhid və müzəffər Georgi ordeni ilə təltif etmişdir. Podpolkovnik Əli ağa Şıxlinski bu döyüşdə böyük şücaət göstərmiş, ixtiyarında olan yarımbata- reyanın nişançıları həlak olduğundan çox vaxt topları şəxsən özü tuşlayaraq düşmən artilleriyasını dəfələrlə susmağa məcbur etmiş və adı çəkilən istehkamlara yaxınlaşmağa can atan yapon piyadalarını qeyri-adi cəsarətlə geri oturtmuşdur…” * * *
döyüşlərində igidliklə həlak olmuş podpolkovnik oğlu Əliqulu Mirzə hərbdə və fotoqrafiya sənəti sahəsində qeyri-adi istedada malik idi. O, Tiflisdəki Kadet korpusunu bitirdikdən sonra Vla- diqafqazda və Oryol şəhərində yerləşən əlli birinci Çerniqov ala- yında xidmət etmiş, 1903-cü ildə Yeletsdəki əlli ikinci Nejinski alayına dəyişdirilmişdir. Port-Artur döyüşlərində həlak olan podpolkovnik Əliqulu Mirzə Qacar döyüş xidmətlərinə görə “Müqəddəs Stanislav” ordenilə təltif olunmuşdur.
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 44 Bu barədə “Tərcüman” qəzeti 1905-ci il 18 fevral tarixli sayın- da yazırdı: “Qızıl Xaç Cəmiyyətinin əlahəzrət himayəçisi Məlakə imperator Mariya Fyodorovna Qızıl Xaç hesabına mərhum pod- polkovnik, şahzadə Əliqulu Mirzə Qacarın cənazəsini Qafqaza, Yevlax stansiyasına qədər aparılmasını lazım bilmişdir”. Uzaq Port-Arturda gedən ağır döyüşlərdə minlərlə əsgər və zabit həlak oldu. Onların hamısına öz doğma torpağında uyu- maq qismət olmadı. Vətəninə, Bərdənin İmamzadə qəbiristan- lığındakı məqbərədə dəfn olunmaq şərəfi Əliqulu Mirzə Qacara ona görə qismət oldu ki, şahzadə nəslindən idi. Səksən ildən çox sovetlərin tənqid atəşinə tutduğu imperator II Nikolay nüfuzlu nəsillərə belə ehtiram göstərirdi. Şahzadə-podpolkovnik Əliqulu Mirzə Qacar 1854-cü ildə Qa- rabağın Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. İllər keçir, eloğullarımızın Rusiya-Yaponiya müharibəsindəki hünərlərini əks etdirən sənədlər müxtəlif arxivlərdə tədqiq olun- mamış qalır. Açılmayan qovluqlar öz yazıçısını, tədqiqatçısını gözləyir. Unutmaq lazım deyil ki, hərb tarixində misilsiz xidmətlərinə görə “Artilleriyanın allahı” sayılan alim-general Əli ağa Şıxlinski fəxrlə yazırdı ki, Port-Artur epopeyasının iştirakçısı olduğumu həmişə iftixarla yad edirəm. * * *
Dost sözü: – Əziz Şəmistan, “Port-Arturun azərbaycanlı qəhrəmanları” oçerkini birnəfəsə oxudum. Sənin yazıçı-jurnalist qeyrətinə heyrət etdim. Arxivlərin kəsif qoxulu tozunu udaraq belə gözəl tədqiqatı ərsəyə gətirdiyinə görə sənə “sağ ol” deyir və ürəyimdə təsis etdiyim qeyrət ordeni ilə təltif edirəm. Öpürəm, bağrıma basıram. Sən xalqımızı nə qədər böyük məhəbbətlə sevirsən.
Şəmistan Nəzirli 45
Stepanovun (1892-1965) “Zvonaryovlar ailəsi” romanından kiçik bir parça 1 ...Bu yaxınlarda general Əli ağa Şıxlinski burada olmuşdu. Siz onu Port-Arturdan tanımalısınız. İndi o, böyük knyaz Sergey Mixayloviçin sərəncamındadır. – Şıxlinski yaxşı yadımdadır. Orada kapitan idi. Ayaqlarından ağır yaralanmışdı, odur ki, yaponlar onu Rusiyaya buraxmışdı- lar. Generallığında rast gəlməmişəm. Bu müddətdə dəyişib- dəyişmədiyini deyə bilmərəm, – Boreyko cavab verdi. Koçarovski rişxəndlə: – Sizcə, belə çıxır ki, o da başqa generallar kimi ağıl sarıdan geriləyib? – dedi. – Zati-aliləri, rəyindən daşındırmağa cürət etmərəm. – Əhsən Şıxlinskiyə, əzmkar, başbilən adamdır, həm də bö- yük diplomat, knyaz kimi dərəbəylə dil tapa bilib. Hə, Şıxlinski deyirdi ki, Ali komandanın qərargahı nəzdində komandanlığın gücləndirmə vasitəsi olası fövqəlağır artilleriya yaratmaq istəyirlər. Boreyko:
– Yəni almanların qırx santimetr ölçülü, dəmiryol platforma- larında gəzdirilən topları kimi? Belələrini Novogeorgiyevsk ətrafında uzaqdan-uzağa görmüşdüm. Özü də ən yaxşı isteh- kamlarımızı necə alt-üst elədiklərinin şahidi olmuşdum, – dedi. – Yox, tam eyni deyil! Qərb cəbhəsində bizim müttəfiqciyəzlər olmazınca güclü toplar tətbiq etmişlər, on iki düymlü qaubitsa da, uzaqvuran toplar da. Bizlərdə də nəhəng toplardan ibarət bir sıra divizionlar yaradılır... 1 A.Stepanovun romanından bu parçanı kitaba ona görə əlavə etdik ki, general Əliağa Şıxlinskinin Birinci Dünya müharibəsindəki fövqəladə igidliyi burada (Bax: “Zvonaryovlar ailəsi” (rusca), II kitab, Moskva, 1963- cü il nəşri) işıqlandırılır – Ş.N. Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|