Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCANDA MƏTBUAT TARİXİNDƏN
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси s ərhədlər və Dərbəndə tabe olan kəndlər və gəlmələr Dərbənd əhlinə düşmən oldular və bir-birilə cəng eləyib gün-bəgün ruzi- gar namüvafiq D ərbənd şəhərini hər beş gündə bir hakimə müt- l əq elədi, taki xanlar və sultanlar Dərbənd şəhərinə münsərf və malik oldular”. “Qarabağnamə”. Bu əsər doxsan il bundan əvvəl zikr et- diyimiz m əcmuədə çap olunmuş bir kitabdır. “Qarabağnamə” tarix ümuminin talif əndə tədqiqatçılara böyük kömək göstərə bil ər. “Qarabağnamə”, Azərbaycan dilində olan bu külliyat ədi- binin ikinci v ə mühüm tarixi bir hissəsini təşkil edir. Ağa Mə- h əmməd xan Qacar, Fətəli şah Qacar, Gərgin xan və təzar Paul Petroviç, habel ə Qarabağ və Gəncə xanlarından – Sərdar, İb- rahim xan v ə Səlim xan dövründə Şimali Azərbaycanın məşhur v ə gözəl şəhəri Qarabağın başına gələn tarixi siyasi hadisələr burada d ərc edilmişdir. Əlimizdə mövcud olan parça, kitabın 9-11-ci fəsilləridir v ə beləliklə kitab natamam və naqis olduğundan hələlik mü əllifi təyin etmək mümkün deyildir. “Qarabağnamə”nin n əsri olduqca fəsih, gözəl, bəliğ və şirindir. Şimali Az ərbaycandakı qardaşlarımız təzar hakimiyyəti əlehinə apardıqları qanlı müharibələri tərənnüm edən fəsli xüsusilə diqq ətə şayandır. Əxlaqi hekayələr məcmuəsindən ibarət olan qırıq böyük s əhifədə çap olunmuş əfsanəvi təmsillər kitabı,külliyat ədibinin mühüm bir hiss əsini təşkil edir. Bu kitab fəsih və rəvan bir n əsrlə fransız və rus təmsil nevisləri olan Krılovun heyvanat di- lind ə əxlaqi və ictimai nəticələr çıxaran cəmi bir kitabdır. Bu m əcmuənin istil cəhətdən fars dilində yazılmış məşhur “Kəlilə v ə Dimnə”,” Mərzəbannamə” kitablarına artıq oxşayışı vardır. Kitabın tərz inşasını gözdən keçirmək üçün “Sərçə və ilan” t əmsilini zikr edirik: 55 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси “iki s ərçə bir damın guşəsində yuva qurmuşdular və orada vaxtlarını keçirirdilər. Vaxt oldu ki, onların balaları oldu. H ər ikisi daha balalarına pərvəriş verməkdən ötəri yem tələbinə gedirdil ər. Bir gün birisi gəlib gördü ki, cifti tamam iztirabla yu vanın ətrafında dolanıb fəryad eləyir. Dedi ey yar, yenə pə- rişan halsan və nalə nədəndir! Dedi, necə nalə eləməyim, g əldim gördüm ki, bir heybətli ilan bizim balalarımızın qəsdini el əyir. Dedim ey zalım, hərçənd qüvvətli düşmənsən, ama biçar ələrin ahından həzr eylə! Eşitmədi. Dedi ki, sənin ahın m ənə heç bir əsər eləməz. Dedim ki, qorx ondan ki, mən və ciftim s əndən intiqam alaq və nə qədər ki, bacarırıq, səni həlak el əməyə çalışaq. Yenə gülüb dedi: sənin kimi zəif düşməndən n ə gələcəkdir? Indi nə qədər fəryad eləyirəm bir kəs mənim dadıma yetişmir. İlan bizim balalarımızı yeyib yuvada yatıbdır. Çün cifti bu vaqe əni eşitdi, o daha nalə elədi və balalarının ayrılıq odu onun canına düşdü. Bu halda ev yiyəsi istəmədi ki, çıraq yandıra, fitilini yağa bulaşdırıb, yandırıb, əlinə alıb çıraqdana qoydu. Bu halda sərçələr vəhşətdən uçdular. Onların qanadlarının yeli fitilə dəydi. Kişinin əlindən sərçələrin yuvasına od düşdü. Ev yiyəsi qorxdu ki, evin səqfinə od düşdü. Damın üstünə çıxıb yuvanı dağıtdı ki, odu keçirsin. Bu halda ilanı gördü. Başını üzüb həlak elədi. Bu məsəlin faydası odur ki, f əqirlərə və miskinlərə zülm eləmə ki, özündən güclünün əlində giriftar olarsan!” (səhifə 12- 1856-cı il). M əhəmmədli Abbas (1945 – ci il, № 2 səhifə 22, 23 ) 56 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси AZƏRBAYCANDA MƏTBUAT TARİXİNDƏN N əzm, nəzm, yəni şeir, Şərq xalqlarının ümumən, Azər- bay can xalqının xüsusən ən təbii və bədii dilidir. Xalqımızın ölüm v ə kədərləri, şadlıq və həsrətləri Azərbaycan nəzmində: Şərqilərdə, bayatılarda, qəzəlllərdə, qəsidələrdə tərənnüm edil- mişdir. Azərbaycan balalarının zövqü hələ kiçik ikən beşikdə: Laylay dedim yatasan, qızıl gülə batasan.... şeirlərilə inkişaf edir. Buna gör ə də Azərbaycan dilində mətbuatın ilk ulduzu “Şeirlər məcmuəsi”ndə elimizə gəlib çatmışdır. Nəzm sah əsində hal hazırda mövcud olan ən qədim mətbuat nümun əsi 1853 miladi (1270 hicri)ilində də Təbrizdə çap olunmuş molla Məhəmməd Zulinin külliyat divanıdır. Bu çap h əm mətbuat tariximiz nöqteyi nəzərindən, həm Az ərbaycan lirik şeirinin tacı olan Füzulinin divanı olmaq cə- h ətindən fövqaladə əhəmiyyətə malikdir. 92 il bundan əvvəl Təbrizdə çap olunmuş bu divan gözəl n əsətəliq xəttilə litoğrafiya vasitəsilə məsur olaraq təb (çap- P.M.) edilmişdir. İngilis ədəbiyyatşünası mister Gibin dediyi kimi, “Füzuli Şərqin ən həssas şairidir”. Onun məlahətli ifadələri, mürəbbe b əyanatı doğma Azərbaycan dilində olub və yüzdə yüz Təbriz xalqının bu günki ədəbi dilinə kamla müvafiqdir. Biz ideyamıza şahid və bəyanatımıza nümunə olaraq bu çapdan bir q əzəl intixab edib burada zikr edirik: Hicab eşq xunin cismimi eldən nəhan etmiş, Q əm eşqin məni rüsvay binam və neşan etmiş. Götürmüş xakdan tüğyan eşqim xar və xaşaki Başım üzrə məlamət quşlarıçün aşyan etmiş. 57 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|