Sirtqi bo`lim ta'lim sohasidagi tadqiqotlar va innovatsiyalar

ADABIYOTLAR:

1. 
   Dilfuza, S., Nabijonova, F., & Matlubaxon, A. (2022). TA’LIM VA O’QITISH NAZARIYASINING MUHIM JIHATLARI. INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM, 2(19), 366-372.
   
2. 
   Nabijonova, F. (2022). Boshlangich sinflarda didaktik oyinlarning ahamiyati: Nabijonova Feruza. Qo'qon universitetining ilmiy materiallar bazasi, 1(000006).
   
3. 
   Nabijonova, F. (2022). BOSHLANGICH SINFLARDA OZGA GAPNING QOLLANILISHI. IJODKOR O'QITUVCHI, 2(19), 180-184.
   
4. 
   НАБИЖОНОВА, Ф. ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ. ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ Учредители: ООО" Институт управления и социально-экономического развития", (10), 90-92.
   
5. 
   Набижонова, Ф. (2022). ОНА ТИЛИ ВА АДАБИЁТ ТАЪЛИМИНИНГ ТАРИХИ ВА ТАРАҚҚИЁТ ЙЎЛЛАРИ. Мировая наука, (10 (67)), 38-41.
   
6. 
   Feruza, N. (2023). Characteristics of the Lessons of the Native Language. Web of Semantic: Universal Journal on Innovative Education, 2(3), 32-36.
   
7. 
   Fеruzа, N. (2023). DАRS JАRАYONIDА INTЕRFАOL MЕTODLАRDАN FOYDАLАNISH. IQRO JURNALI, 2(2), 542-552.
   
8. 
   Nabijonova, F. (2023). BOSHLANG ‘ICH SINF O ‘QUVCHILARIGA GEOMETRIK ELEMENTLARNI O ‘RGATISH METODIKASI. Innovative Development in Educational Activities, 2(7), 402-408.
   
9. 
   Qizi, G. S., & Umarova, N. R. (2021). The use of anthroponyms and pseudonyms in alisher Navoi's gazelles. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(9), 349-353.
   
10. 
    Tillaboyeva, G., & Umarova, N. R. (2021). ALISHER NAVOIY ASARLARIDA BADIIY TAXALLUSLARNING QO‘LLANILISHI. Студенческий вестник, (13-5), 70-72.
    
11. 
    Tillaboyeva, G. S. Q. (2022). ALISHER NAVOIY SHE’RIYATIDA “SHAXS” TUSHUNCHASI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(2), 182-196.
    
12. 
    Tillaboyeva, G. S. Q. (2022). TILSHUNOSLIKDA LIBOS NOMLARI. Scientific progress, 3(4), 506-514.
    
13. 
    Vosiljonov, A. (2022). Basic theoretical principles of corpus linguistics. Academicia Globe: Inderscience Research, 3(2), 1-3.
    
14. 
    Vosiljonov, A. (2022). LINGVISTIK TАDQIQОTLАRDА KОRPUS О ‘RGАNISH ОBYЕKTI SIFАTIDА. IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI, 2(11), 176-182.
    
15. 
    Vosiljonov, A. (2022). PRAGMALINGVISTIKA VA UNING TAHLILIY SHAKLLANISH TARIXI. Science and innovation, 1(B8), 99-105.
    
16. 
    Vosiljonov, A. (2022). PRAGMALINGUISTICS AND THE HISTORY OF ITS ANALYTICAL DEVELOPMENT. Science and Innovation, 1(8), 99-105.
    
17. 
    Vosiljonov, A., & Isaqova, X. (2023). EFFECTIVENESS OF MOTHER TONGUE EDUCATION IN THE PRIMARY GRADES. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(2).VATING LEXICAL SYNONYMS IN THE SPEECH OF PRIMARY
    
18. 
    Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o‘g‘l //THE ROLE OF PHYSICAL CULTURE IN PROVIDING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF THE ATHLETE// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. International scientific online conference. Canada. Part 2, 23.01.2022. 1-3
    
19. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //SPORTCHI PSIXOLOGIK SALOMATLIGIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR// GALAXY INTERNATIONAL INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ). Vol. 10, Issue 11, Nov.(2022). 117-121 pages.
    
20. 
    QURBONOVA Saida Miralimjanovna, RAXMATJONOV Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //MAMLAKATIMIZ PSIXOLOGLARI ISHLARIDA SHAXSLARARO MUNOSABATDA MUOMALA MUAMMOSINING TALQINI// Journal of Pedagogical and Psychological Studies. Vol. 1. № 5, (2023). 99-103 pages.
    
21. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbeko‘g‘li //SPEECH ISSUES IN PSYCHOLINGUISTICS// IQRO JURNALI № 2. 04.2023. 503-511 betlar.
    
22. 
    5. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li, Vosiljonov Azizbek Boxodirjon o‘g‘li //XORIJ PSIXOLOGLARINING ISHLARIDA SHAXSNING TADQIQ ETILISHI// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. Vol. 1. № 12, 2022. 39-47 pages.
    
23. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //TALABALARDA TOLERANTLIKNI RIVOJLANTIRISH – IJTIMOIY PSIXOLOGIK MUAMMO SIFATIDA// International Journal of Economy and Innovation. Volume: 30. 2022. 66-70 pages.
    
24. 
    Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o‘g‘li //PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE SPORTSMAN PERSONALITY DURING COMPETITIONS// IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI. Vol. 2 No. 11 (2022). 215-221 betlar.
    
25. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //Motiv Va Motivatsiya Muammosining Jahon Va Mahalliy Psixologlar Tomonidan Tadqiq Etilganligi// American Journal of Social and Humanitarian Research, Vol. 3 No. 11 (2022). 256-259 pages.
    
26. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //TOLERANTLIK SHAKLLANAYOTGAN SHAXS MODELINING TAVSIFI// International scientific journal «MODERN SCIENCE АND RESEARCH». VOLUME 2 / ISSUE 5 /2023. 761-764 pages.
    
27. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li. (2023). PSIXOLOGIYADA MOTIVATSIYA TURLARI, NAZARIYALARI VA TAHLILI. Научный Импульс, 1(10), 665-670.
    

O’zbekistonda imkoniyati cheklangan bolalarni psixologik tashhis qilishdagi muammolar
Usmonov Rahim Raxmonovich
FarDU Ijtimoiy-gumanitar fanlar kafedrasi o’qituvchisi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining imkoniyatlari cheklangan bolalar uchun ixtisoslashtirilgan davlat ta’lim muassasalari to‘g‘risidagi me’yoriy-huquqiy hujjatlarni tasdiqlash haqida 13.09.2011 yildagi 256-son qarori bezij emas. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Taʼlim-tarbiya tizimini yana-da takomillashtirishga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida” 2020-yil 6-noyabrdagi qaroriga asosan Oʻquvchilarni kasb-hunarga yoʻnaltirish va psixologik-pedagogik Respublika tashxis markazi faoliyatini yana-da takomillashtirish boʻyicha Hukumat qarorini qabul qilish belgilangan.
Qarorda xalq taʼlimi tizimida kasb-hunarga yoʻnaltirish, ijtimoiy-psixologik xizmat koʻrsatish mexanizmini yana-da takomillashtirish, kasb-hunarga yoʻnaltirishning ilgʻor tajribalarga asoslangan zamonaviy shakl va uslublarini joriy etish, inklyuziv taʼlimni joriy etish, rivojlantirish hamda bolalar, ota-onalar, pedagog xodimlar va jamoatchilikni ijtimoiy-psixologik jihatdan tayyorlash orqali bolalar uchun xavfsiz inklyuziv oʻquv muhitini yaratish koʻzda tutilgan.
BMT ma’lumotlariga ko‘ra taxminan 450 mln. insonda psixik va jismoniy rivojlanishda buzilishlar mavjudligi aniqlangan. Bu yer yuzidagi aholining 1/10 qismini tashkil qiladi.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng mamlakatimizning iktisodiy, ijtimoiy, ma’naviy-ma’rifiy rivojlanish jarayonida keskin o’zgarishlar sodir bo’ldi, ayniqsa ta’lim sohasi tubdan isloh qilindi. Keyingi 7-10 yil mobaynida imkoniyati cheklangan bolalarni ijtimoiy qo’llash, ta’lim tizimi va mazmunini qayta ko’rib chiqish, uni hozirgi zamon talablari darajasida takomillashtirish masalalari dolzarb muammolardan biri bo’lib kelmoqda.. Imkoniyati cheklangan bolalarni ilk yoshdan ta’limga tayyorlash, psixologo-tibbiy-pedagogik yordamlarni kompleks yo’naltirilgan holda olib borish masalalariga ko’prok e’tibor qaratilmokda.
Psixologo-tibbiy-pedagogik maslahatxonalarda imkoniyati cheklangan bolalarga to’g’ri tashhis qo’yish, unga mos keluvchi korrektsion ta’lim-tarbiya, mehnat shart-sharoitlarini belgilashda ota-onalarga to’g’ri maslahat berish muhim ahamiyat kasb etadi.Buning uchun quyidagi vazifalarning amalga oshirilishi zarur.
-Ota-onalarga farzandining ruhiy rivojlanishining faqat zaif tomonlarini emas,balki uning ichki imkoniyatlari, hamda uni bartaraf etishdagi ahamiyatini ko’rsata olish, ota-onalar va oila a’zolariga bola muammosini hal etishda o’z javobgarligi, kuchi va imkoniyatlarini his etishiga o’rgatish, bola xususiyatlari va imkoniyatlariga mos keluvchi ta’lim sharoitlarini belgilash, oilaning tibbiy, ijtimoiy-psixologik bilimlarini, bola bilan muloqot malakasini, bola muammosini o’zaro muhokama kilish orqali umumiy tarbiyalashdan xabardor bo’lish ko’nikmasini oshirish, ota-onalar farzandining hayoti, uning muammolarini hal etish uchun javobgarlikni his etishi, bola muammolari yuzasidan oilaga hayotiy qarorlarni tanlashga yordam berishini ta’minlash.
Bola rivojlanishining buzilishi muammolari bo’yicha oilaga maslahat berish jarayonida quyidagi tamoyillarga ahamiyat berish maqsadga muvofikdir:
- Bolaning qiziqishlariga e’tibor berish, mutaxassis va maslahatchi psixologlar ishining o’ziga xosligi faqat bolaga emas, balki uning ota-onasiga va oila a’zolariga maslahat berish yo’li bilan belgilanadi. Ayrim ota-onalar turli sabablarga ko’ra bola rivojlanishi buzilishi darajasini oshirib yuboradilar, muammolarni juda qiyin va og’ir qabul qiladilar. Ba’zi bir ota-onalar psixologo-tibbiy-pedagogik maslahatga shifokor, pedagog yoki qarindoshlari ta’siri natijasida kelgan bo’lsalar-da, o’z farzandining muammosini tan olishni istamaydilar, bola rivojlanishidagi barcha buzilishlarini rad etadilar. Maslahatxona mutaxassislari va psixologlari bolaning qiziqishlari va ruhiy rivojlanish buzilishlarini hisobga olgan holda unga mos ta’lim-tarbiyaviy shart-sharoit mohiyatini aniq, ravshan ochib beradilar. Sababi, maslahatchi psixolog bola oila a’zolariga yokadigan yo’lni emas, balki bola rivojlanishi uchun zarur va foydali bo’lgan yo’l-yo’rikni ko’rsatadilar.
- Maslahat oluvchi shaxsini hurmat qilish. Bu tamoyil mutaxassislar fikrini majburan qabul qildirmaslik, ularning tavsiyalariga so’zsiz bo’ysinishlarini talab kildirmaslik, bola rivojlanishi muammolariga mutaxassislarni bee’tibor bo’lmasliklarini ko’zda tutadi. Maslahatxona mutaxassislari va psixologlari ota-onalar bilan farzandi muammosini hal etishda ular bilan bir xil huquqga ega, sababi oila a’zolari bola hayotining ko’p omillarini biladilar va o’z fikrlarini asoslab bera oladilar.
- Ota-onalar fikrini hurmat qilish, muammo va uni hal etish yo’llarini o’zaro bog’lik holda birga muhokama qilish sharoitida, ular mutaxassislar va psixologlar fikrini ongli idrok etadilar, berilgan tavsiyalarga rioya kiladilar, o’z farzandining muammosini hal etish javobgarligini bo’yniga oladilar.
Maslahat oluvchi shaxsini hurmat kilish tamoyili bir necha sharoitlarni amalga oshirilishini ko’zda tutadi. Jumladan: tashxis qo’yishning ehtiyotkorona shakli. Farzandining rivojlanishidagi nuqsonlari haqidagi ma’lumot ota-onada murakkab tuyg’ular, bezovtalik holatini yuzaga chiqarishi mumkin. Bolaga tashhis qo’yilganda, mutaxassis va psixolog xulosasi yumshoq shaklda bayon etilishi maqsadga muvofiqdir. Ota-onalar bilan bo’ladigan suhbatda murakkab, kasbiy ilmiy tildagi atamalardan foydalanish ota-onalarning ma’lumotni to’liq idrok etishini murakkablashtiradi va ularni xavotirga qo’yadi. Shuning uchun ota-onalarga bola xususiyatlari haqida tushunarli ma’lumot beriladi va bolaning qiziqishlarini amalga oshirish maqsadida qanday ishlarni amalga oshirish zarurligi tushuntiriladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Mohinur, D., & Rahimjon, U. (2022). A Study Of Memory Processes And Their Development In Preschool. Uzbek Scholar Journal, 5, 62-65.
   
2. 
   Rahim, U. (2021, May). SOCIAL FACTORS OF THE INTERDEPENDENCE OF MENTAL AND PHYSICAL ACTIVITY. In Archive of Conferences (Vol. 25, No. 1, pp. 6-7).
   
3. 
   Usmonov, R. (2022). O’SMIRLAR XULQIDA NAMOYISHKORLIK G’AYRATLILIK XUSUSIYATLARI TADQIQ ETISH METODOLOGIYASI. Science and innovation, 1(B8), 127-135.
   
4. 
   Usmonov, R. (2022). O’SMIRLIK DAVRI SHAXSIGA XOS ILMIY-NAZARIY YONDOSHUVLAR. Science and innovation, 1(B8), 120-126.
   
5. 
   Raxmonovich, U. R. (2022). O’SMIRLIK DAVRIDA NAMOYISHKORLIK, G’AYRATLILIK TAJOVUZKORLIK XUSUSIYATLARINING NAMOYON BO’LISHI. INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION, 1(12), 87-97.
   
6. 
   Raxmonovich, U. R. (2022). O’SMIRLIK DAVRIDA NAMOYISHKORLIK, G’AYRATLILIK TAJOVUZKORLIK XUSUSIYATLARINING NAMOYON BO’LISHI. INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION, 1(12), 87-97.
   
7. 
   Rakhmonovich, U. R. (2022). CHARACTERISTICS OF DEMONSTRATIVENESS, ENTHUSIASM AND AGGRESSIVENESS IN ADOLESCENCE. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(12), 820-824.
   
8. 
   Rakhmanovich, R. U., & Rakhmanovna, U. F. (2023). EASTERN THINKERS'VIEWS ON NATIONAL FOLK GAMES AND THEIR INFLUENCE ON THE FORMATION OF A CHILD'S PERSONALITY. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(3).
   
9. 
   Rakhmanovich R. U., Rakhmanovna U. F. EASTERN THINKERS'VIEWS ON NATIONAL FOLK GAMES AND THEIR INFLUENCE ON THE FORMATION OF A CHILD'S PERSONALITY //International journal of advanced research in education, technology and management. – 2023. – Т. 2. – №. 3.
   
10. 
    Rakhmanovich, Rahim Usmanov, and Usmanova Feruza Rakhmanovna. "EASTERN THINKERS'VIEWS ON NATIONAL FOLK GAMES AND THEIR INFLUENCE ON THE FORMATION OF A CHILD'S PERSONALITY." International journal of advanced research in education, technology and management 2.3 (2023).
    
11. 
    Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o‘g‘l //THE ROLE OF PHYSICAL CULTURE IN PROVIDING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF THE ATHLETE// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. International scientific online conference. Canada. Part 2, 23.01.2022. 1-3
    
12. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //SPORTCHI PSIXOLOGIK SALOMATLIGIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR// GALAXY INTERNATIONAL INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ). Vol. 10, Issue 11, Nov.(2022). 117-121 pages.
    
13. 
    QURBONOVA Saida Miralimjanovna, RAXMATJONOV Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //MAMLAKATIMIZ PSIXOLOGLARI ISHLARIDA SHAXSLARARO MUNOSABATDA MUOMALA MUAMMOSINING TALQINI// Journal of Pedagogical and Psychological Studies. Vol. 1. № 5, (2023). 99-103 pages.
    
14. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbeko‘g‘li //SPEECH ISSUES IN PSYCHOLINGUISTICS// IQRO JURNALI № 2. 04.2023. 503-511 betlar.
    
15. 
    5. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li, Vosiljonov Azizbek Boxodirjon o‘g‘li //XORIJ PSIXOLOGLARINING ISHLARIDA SHAXSNING TADQIQ ETILISHI// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. Vol. 1. № 12, 2022. 39-47 pages.
    
16. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //TALABALARDA TOLERANTLIKNI RIVOJLANTIRISH – IJTIMOIY PSIXOLOGIK MUAMMO SIFATIDA// International Journal of Economy and Innovation. Volume: 30. 2022. 66-70 pages.
    
17. 
    Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o‘g‘li //PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE SPORTSMAN PERSONALITY DURING COMPETITIONS// IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI. Vol. 2 No. 11 (2022). 215-221 betlar.
    
18. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //Motiv Va Motivatsiya Muammosining Jahon Va Mahalliy Psixologlar Tomonidan Tadqiq Etilganligi// American Journal of Social and Humanitarian Research, Vol. 3 No. 11 (2022). 256-259 pages.
    
19. 
    Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //TOLERANTLIK SHAKLLANAYOTGAN SHAXS MODELINING TAVSIFI// International scientific journal «MODERN SCIENCE АND RESEARCH». VOLUME 2 / ISSUE 5 /2023. 761-764 pages.
    

Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li. (2023). PSIXOLOGIYADA MOTIVATSIYA TURLARI, NAZARIYALARI VA TAHLILI. Научный Импульс, 1(10), 665-670.