Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 152 

 

Məktubun  əvvəlindəki bir ifadəni və sonunda salam 

göndərdiyi "tanışları" izah etmək lazımdır. 

Atam, anam, bibilərim həmişə  mənə deyərdilər ki, sən çox 

"qart uşaq" idin, elə qurd dillərin vardı ki... Gəzməyə çıxanda 

atamla anamın zəhləsini suallarla tökərəmmiş: bu nədir, o 

kimdir, niyə, neçə? və s., ya da qırqıc olarammış ki, məni 

qucağınıza götürün. İki-iki yaş yarım olanda bir dəfə çox 

yalvar-yaxardan sonra anama demişəm: "Niyal, məni qucağıva 

götür, axı mənim balaca ayaqlarım yorulub". 

İndi "42 nömrəli balaca ayaqların" yazanda anam həmin o 

uşaqlıq dillərimə  işarə edirdi. Moskvada Ali Ssenari 

Kurslarında mənim yoldaşlarım arasında gürcü yazıçısı Erlom 

Axvlediani və Ukrayna şairi İvan Draç da vardı. Qışda anamgil 

Moskvada olarkən Erlomla, Draçla və başqa yoldaşlarımla 

tanış etmişdim. Məzə üçün "Erlon, Herlon, Neylon, Seylon, 

Draç, Vraç" yazanda anam onları nəzərdə tuturdu. 

O il mən nə  iş üçünsə sentyabrda Bakıya gələsiydim, gələ 

bilmədim. Amma o aylarda atamla-anamın Moskvaya 

gəlmələri haqqında məsələ ortaya çıxdı. 

"Anarım!  Əgər istəsən ki, mən Moskvaya gəlim, gərək 

aşağıdakı şərtləri qəbul edəsən:  

1.Özünə mütləq qış paltosu al. 

2.Makintoş, yaxud plaş al. 

3.Kostyum, çəkmə alsan, pis olmaz. 3-cü şərti sonra da 

eləsən olar. Amma bir və ikini mütləq elə. Bunlar hazır olanda 

mənə yaz (çestno!). Onda mən gələrəm. Belə çıxır ki, mən səni 

yox, təzə paltonu görməyə  gələcəyəm. Eybi yoxdur, qoy belə 

olsun. Gör bu məsələ  nə  qədər mühümdür ki, bütün məktubu 

buna həsr edirəm. Dünən bizdə qonaq var idi. Zemfira da 

burada idi. Hamı sağ-salamatdır. Bakıda heç bir maraqlı 

hadisə yoxdur. Köhnə hamam, köhnə tas. 

Canım sənə qurban. 

Nigar. 

---

 153 

30 sentyabr, 1963-cü il" 

 

Ağır olsa da 63-cü ilin o ilıq payızından 81-ci ilin amansız 

yazına qayıtmalıyam. 

Aprelin 3-də – atamın dəfni günü-axşam Moskvadan 

həkimlər uçub gəldilər – onları Abbas qarşıladı. Gələn iki 

həkimdən biri Boris Oleqoviç Toloknov idi. 1971-ci ildə 

Moskvada Onkoloji Mərkəzdə anamı o, müalicə etmişdi və 

anam onu həmişə böyük minnətdarlıq hissilə, böyük nəvazişlə 

xatırlayırdı. Boris evlənəndə anamla atamı toyuna – 

Gürcüstana dəvət eləmişdi; arvadı Natella gürcü qızı idi. 

Dəvəti məmnuniyyətlə  qəbul etdilər, Tbilisiyə getdilər və 

sonralar uzun müddət bu şux toydan həvəslə danışırdılar. 

Aprelin 4-də 

səhər tezdən Abbasla "Moskva" 

mehmanxanasına – həkimlərin yanına getdik. Bu illər  ərzində 

Boris dəyişmişdi – axı, hər halda aradan on il keçmişdi... 

Atamın vəfatıyla  əlaqədar mənə başsağlığı verdi, mən də 

dedim ki, indi yeganə ümidimiz sizədir, on il bundan qabaq 

anamı siz xilas etdiniz... 

Boris də, onun həmkarı da sözlərimi həssaslıqla qarşıladılar, 

amma mən sezirdim ki, Abbas artıq elə dünən anamın həqiqi 

vəziyyətini onlara "həkim dilində" nəql edib. Onlar müəyyən 

qənaətə  gəliblər artıq və görünür, bu qənaətin güman gələn 

tərəfi azdır. 

Bunu duya-duya, bilə-bilə, hər halda, möcüzəyə bel 

bağlayıırdım – ən çıxılmaz vəziyyətlərdə belə ümidlə yaşamaq 

insanın həm zəifliyi, həm gücüdür. 

Xəstənin yanına girməmişdən qabaq moskvalılar bizim 

həkimlərlə konsilium keçirmək üçün bir otağa çəkildilər. 

Abbas da onlarla getdi. Mən dəhlizdə qaldım, təkbaşıma 

anamın palatasına girməyə ürək eləmirdim – sonuncu dəfə  

onunla dörd gün bundan qabaq görüşmüşdüm – ayrı bir 

epoxada, ayrı bir həyatda, ömrün o biri tayında – o tayında ki, 

orda onun əri və mənim atam sağ idi... 

---

 154 

Həkimlərin məşvərət keçirdikləri otağın qapısı dalında 

dayanmışdım – onlar orda indi yəqin ki, rentgen şəkillərinə  

baxır, analizlərlə, müxtəlif göstəricilərlə tanış olur, bir-birlərinə 

latın istilahları və sözləri deyir, müəyyən ümumi qənaətin qəti 

təsdiqinə yaxınlaşırdılar. Mən isə qapı dalında hökmü 

gözləyirdim, gözləyirdim və mənə elə gəlirdi ki, bu gözləməm 

heç bir vaxt bitib qurtarmayacaq. 

Qapı açıldı. Abbas otaqdan çıxdı, – onun gözlərindən 

hökmü oxumaq istədim – axı, Abbas həkim idi və ölü latın 

sözləri – həyat ya ölüm hökmünün qəti qərarı onunçün açıq-

aydın idi. 

Abbas məni içəri dəvət elədi. 

Mənə yer göstərdilər, oturdum. Uzun–uzadı görünən, amma 

yəqin ki, cəmisi bir neçə an çəkən sükutdan sonra Boris mənə 

müraciət elədi: 

–Mən sizi incitmək istəməzdim. Amma həqiqəti 

bilməlisiniz. Xərçəngin tez sürən tələsik formasıdır. Özü də ən 

son mərhələsində. 

Heç bir vaxt sözləri belə  çətinliklə deməmişdim, elə bil 

ağzımda dilim pərçim olub qalmışdı, güclə hərəkət edirdi: 

–Nə qalıb ömründən? 

–Bəlkə bir ay, ya bir az çox. Bəlkə aydan da az... Sözləri 

içimdən kəlbətinlə dartıb çıxarırdım: 

–Ağrıları olacaq? 

Boris: 

–Yox, ağrıları olmayacaq, – dedi və  şükür ki, sözü düz 

çıxdı: ağrıları olmadı. 

Bu söhbət zamanı otaqda cavan bir qadın həkim də vardı – 

bütün mükaliməni də  eşitmişdi, qəti hökmü də, müddəti, 

möhləti də… 

Onu tez-tez dəhlizdə görürdüm. Otaqdan çıxanda həmin o 

qadına müraciət elədim: 

–Xahiş edirəm, göz-qulaq olun, anamın palatasına kənar adam 

daxil olmasın, Rəsul Rzanın ölümünü deyən olmasın ona. 

---