Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 155 

Qadın həkim çox kəskin bir ədayla: 

–Mən bütün günü onun qapisının ağzında qaravul çəkə 

bilmərəm, – dedi. 

Düz beşcə  dəqiqə bundan qabaq o hər  şeyi eşitmişdi – 

hökmü də, möhləti də. Mən onun adını, familini bilmirdim və 

odur ki, indi də bilmirəm. Amma sifəti  əbədilik yaddaşıma 

həkk olundu: bu sifət, öz-özlüyündə yapışıqlı, yaraşıqlı cavan 

sifət – özgə  dərdinə biganəliyin, insan iztirablarına tam 

laqeydliyin, qansızlığın buz kimi soyuq sifəti idi… 

Anamın palatasına Moskva həkimlərilə birgə daxil olduq. 

İnsan nə  qəribə  məxluqdur. Tək özgələrə deyil, özünə belə 

əməlli-başlı  bələdliyi yoxdur. Dünən atamı basdırmışdım, 

indicə anamın ölüm hökmünü dinləmişdim və palataya irişə-

irişə, şit zarafatlarla girirdim. 

Anam artıq bilirdi ki, onun çox inandığı sevimli həkimi 

Boris Toloknov gəlib və Borisin palataya girməsi elə bil onun 

ovqatını bir az da açdı. Bəlkə də on il qabaqkı xəstəliyinin və 

sağalmasının xatirələri ona bir növ dayaq olurdu. O vaxt onu 

sağaltmış Toloknovun gəlməsi onu arxayınlaşdırır, 

sakitləşdirir, tezliklə ayağa duracağına ümidini artırırdı. Borisə 

ailəsi haqqında, arvadı Natella haqqında suallar verirdi. 

Boris: 

–Yanvarın birində qızım oldu, – dedi. 

Anam sevindi: 

–Bəs niyə demirsiniz? Yəqin ki, dünən Anarla bu hadisəni 

qeyd etmisiniz? 

Anama məlum idi ki, moskvalı həkimlər dünən gəlib, necə 

izah edə bilərdim, nə  səbəbdən dünən onları qarşılamamışam, 

onlarla olmamışam. Necə izah edə bilərdim ki, dünən mən 

hardaydım, dünənki gün ömrümüzün necə günüydü. 

–Hara apardı Anar sizi? 

Elə bil anam qəsdən bizi sorğu-suala tuturdu. 

Abbas dərhal: 

–Karvansaraya getmişdik, – dedi. Anam gülümsündü: 

---

 156 

–Yəqin möhkəm vurmusunuz. Hər halda, Anar belə fürsəti 

əldən verməz. 

–Hə, Borisin qızının sağlığına içdik – dedim. 

–Anam Borisə müraciətlə:  

–Mənim də beş nəvəm var, – dedi, – onlar bizə gələndə çox 

sevinirik, amma çıxıb gedəndə də çox sevinirik – zarafatından 

qalmırdı 

Sonra üzünü mənə tutdu: 

–Mütləq qonaqları evimizə apar, – dedi, Borisə baxdı – 

doğrudur, indi evimiz bomboşdur. Bilirsiz də  Rəsul 

Mərdəkandadır, odur ki, evdə heç kəs yoxdur... 

Bu sözləri söylədiyi dəqiqələrdə onun bomboş, kimsəsiz, 

bağlı saydığı evin çöl qapıları taybatay açıqdı – yüzlərlə adam 

gəlib-gedirdi. 

Boris böyük ustalıqla və peşəkar məharətlə anama 

xəstəliyinin xüsusiyyətləri haqqında danışmağa başladı: 

qorxulu bir şey yoxdur, ancaq səbir, təmkin lazımdır, gərək 

dözsün, tab gətirsin, halı çox yavaş-yavaş yaxşılaşacaq. Bir az 

yaxşılaşan kimi, Moskvaya gəlsin. Ya da bəlkə o özü, Boris, 

bir müddətdən sonra yenə Bakıya gəldi – müalicənin gedişnnə 

nəzarət etməkdən ötrü. 

Anam:  

–Mayda gəlin, – dedi. – Bakının mayı qiyamət olur. – Maya 

çıxacaqdımı? Bir ay, bircə ay qalıb – bu fikir başıma mismar 

kimi çəkiclə vurulurdu, deşirdi beynimi. 

Həkimlər ayağa durdular. Vidalaşmağa başladılar. 

–Mən də onlarla gedirəm, – dedim. 

–Yaxşı, – dedi anam. – Götür bu meyvələri də Rəsula apar. 

Xəstəxananın çöl qapısında həkimlərlə görüşdüm. Onları 

Abbas müşayiət edəcək, axşam Moskvaya ötürəcəkdi, mən isə 

atamgilə, yas yerinə qayıtmalıydım. 

Boris  əlini mənə uzatdı, nə isə deyirdi, mətanət haqqında, 

dözüm haqqında, həyatın sınaqları haqqında, nə isə ilıq, 

məhrəm sözlər deyirdi, amma mən o sözləri adda-budda 

---

 157 

qavrayırdım. Borislə güman ki, son görüşümüz idi, əbədi 

ayrılırdıq; yalnız bir-birimizlə deyil, 71-ci ilin xatirələriylə  də 

vidalaşırdıq – Kaşir  şosesinin sazaqlı ala-toranlığı, o günlərin 

xoşbəxt sonluqla nəticələnmiş nigarançılığı, Borisin Tbilisidəki 

toyu, anamın xəstəxana şerləri – bütün bunlarla vidalaşırdım... 

Elə oradaca Abbasla qərara gəldik ki, qızlara və 

ümumiyyətlə, heç kəsə bir şey deməyək, həkimlərə də tapşırdıq 

ki, deməsinlər. Əsl həqiqəti ailədə yalnız ikimiz bilək – mən və 

Abbas. Abbas bir şey də dedi: 

–Qoy bundan sonra yanında ancaq Fidanla Təranə qalsınlar. 

Nigar xalayla mümkün qədər çox ola bilsinlər... 

 

Assosiasiyaların – anımların gərginləşməsi, kəskinləşməsi, 

ürüyüb-artması, hər şeyi, hər yanı, bütün aləmi bürüməsi qəlbin 

qeyri-adi hallarıyla bağlıdır – biz sevəndə, qəlbimizdə 

məhəbbət oyananda və  ağır dərdə düçar olanda, dözülməz 

iztirablar içində  çırpınanda – bütün dünya yaddaşımızın 

anımlar toruna düşür – hər kücə, hər ev, hər sifət, hər qoxu, 

söz, hər rəng, hər meh qarmağa ilişmiş kimi nə  qədər yaddaş 

yükünü, hafizə qatma-qarışığını içərimizə doldurur. Sevərkən 

bütün aləm sənə sevgini, sevgilini andırırsa, ağrıyarkən də 

həyatın hər anı, bəliri ağrılarını yada salır. 

Həkimlərdən ayrılıb xəstəxanadan atamgilin evinəcən, Kitab 

passajınacan piyada gəldim və hər küçə, hər tin, ötən hər maşın, 

keçib-gedənlərin  sifətindəki hər ifadə, qulağıma dəyən hər söhbət 

qırığı atamla, anamla bağlı anımları oyadırdı... 

Vaqif kücəsiylə düşürdüm, ömrümün on ilini bu kücədə, 30 

nömrəli evdə yaşamışdım; bu mənzilimizə necə  də tez-tez 

qonaq gələrdilər atamla anam. Hər gəlişləri, bizdə dedikləri hər 

söz, oturuşları, duruşları, əyin-başları – hər şey, hər şey bircə-

bircə gözlərimin qarşısından keçirdi... 

Kommunist küçəsiylə gedirdim, bax, burda, Sabir bağının 

yerində haçansa bir bina varmış və bu binada haçansa "Maarif 

evi" yerləşirmiş  və haçansa məhz bu binada ilk dəfə  Rəsul 

---