Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
199 bilmirdi, istirahət yerlərindən, yaradıcılıq evlərindən yarımçıq qayıdırdı – yeniyetmə çağında oxuduğu məktəbləri buraxıb evlərinə qaçdığı kimi... Bəzən ailədə, bizim içimizdə də darıxırdı, sıxılırdı. Amma bizsiz daha da artıq darıxırdı. Mənə elə gəlir, sağlam vaxtlarında səfərlərə, səyahətlərə də belə tez-tez çıxırdı ki, bir daha aydın qənaəti təsdiq etsin: evdən uzaqlarda uzun müddət yaşaya bilməz… Hara getsəydi bir həftədən, ən çoxu iki həftədən sonra evə dönürdü. Xəstəliklər, qayğılar, yorğunluq onu üzüb əldən salmadığı keçmiş illərdə qonaq getməyi, qonaq qəbul etməyi çox xoşlardı. Bir də ondan xoşlanırdı ki, biz hamımız –balaları, nəvələri ətrafına toplaşaq, yanında olaq. Son illərinin ən böyük sevinci nəvələrinin məzəli sözləri, çıxartdıqları min-bir oyunlar idi. Dünyanın ən böyük mütəfəkkirlərindən daha çox nəvələrinin gülməli ifadələrini sitat gətirərdi, məşhur kəlamlardan, şerlərdən daha artıq nəvələrinin sözlərini misal çəkərdi. Anam hamımızı – övladlarını, da nəvələrini də atamdan az istəmirdi, amma arabir də olsa öz daxili aləminə qapılmaq anamın əlçatmaz arzusuydu. O özü özüylə baş-başa qalanda heç vaxt darıxmırdı. Amma belə yalqızlıq məqamları – onunçün xülya idi. İnsanlar içində tənhalıq – tənhalıqların ən betəridir. Mənə elə gəlir ki, məsələn, tutalım Ənvər Məmmədxanlının tənhalığı – bütün ömrünü təklik içində, amma kitabları, yazıları, qeydləri arasında keçirmiş, zəngin, geniş mütaliəsinin və fenomenal yaddaşının məhsulu olan fikirlər; fikrin daxili təkamülündən doğan düşüncələr, dünya, həyat, hadisələr haqqında mülahizələr, keçmiş və müasir insanların təhlili və o sıradan özünütəhlil – ömrü bütün bunlarla dolmuş Ənvər Məmmədxanlının adamlardan təcrid olunmuş yaşayışı – hələ tənhalığın son həddi deyil. Tənhalığın son həddi insanlar arasında keçən tənhalıqdır – gündəlik qayğılardan, min-bir
200 məişət məsələsindən, insanın içini sümürüb sovuran adiliklərdən yoğrulmuş ömür – özünə çəkilməyə, qəlbinlə, fikrinlə, yaddaşınla, nəhayət, kitablarınla təkbətək qalmağa macal tapmayanda – bu tənhalığın, ümidsiz, işıqsız, bəhrəsiz şəklidir. Atam demişkən, "kimə deyim dərdimi, dünya dolu adamdır". Əksər hallarda özü-özüylə yalqız qalmaq imkanından məhrum olan anam, təbii ki, yaradıcılığa öz istəyincə vaxt ayıra bilmirdi. Nəticəsi isə yazdıqlarının yaza biləcəklərinə nisbətdə qat-qat azlığıdır. Yaradıcılıqla biz məşğul olurduq, bizim qayğılarımızı isə o çəkirdi. Mənim yazdığım hər yazı, atamın yaratdığı hər şer, anamın yazılmamış şeri, yazısıdır. Anamın bu qədər az kitabı olmasının, yuxarıda dediyim kimi, əsas səbəbi budur. Əsas səbəbidir, amma yeganə səbəbi deyil. Bunun başqa bir səbəbi də var. Kitab buraxdırmaq çətin, yorucu, üzücü bir işdir, bununçün gərək əsəblərin dəmirdən ola, gərək möhkəm səbrin ola, inadkarlığı, zirəkliyi, fərasəti demirəm hələ... Kitabı plana saldıranacan, saldıracaq olsan çap edilənəcən nəşriyyatlar qapısına dönə-dönə gedib-gəlmələr də bir yana dursun... Anamın sağlığında çıxan axırıncı kitabı səkkiz il yubadılıb gah plana salınır, gah çıxarılırdı. Gah anamı inandırırdılar ki, kitabı ən yeni bir üsülla – fotoyığım üsuluyla çap ediləcək, gah məlum olurdu bu metod hələ yaxşı mənimsənilməyib, gah deyilirdi ki, kitab yenidən köhnə üsulla yığılır, gah bütün deyilənlər də unudulurdu, kitabın özü də... Aylar, illər keçirdi. Anam, əlbəttə, bunu ürəyinə salırdı, amma nə haqqını tələb edə bilirdi, nə şikayətlənirdi, nə kiməsə xahişə gedirdi. Dinib danışmırdı, ürəyində nisgili qalırdı, vəssalam. 1981-ci ilin aprelində həkimlərin qəti hökmündən iki-üç gün sonra mən nəşriyyat müdiri – Əjdər Xanbabayevin yanına getdim. Anamın diaqnozunu və ömür möhlətini dedim ona. Həqiqəti dediyim yeganə adam idi. –Anam kitabını görməlidir, – dedim, – bunun yolunda nə
201 lazımdırsa hər şeyə hazıram. Əgər lazımdırsa mətbəədə gecələyə bilərəm. Müdir məni başa düşdü; –Arxayın ol, – dedi, – elə edərik ki, ən yaxın zamanda kitab çıxar.
Sözünün üstündə durdu və kitab 25 günün içində çıxdı. Aprelin 30-da yadımdadır, may bayramının ərəfəsi idi – kitabın siqnal nüsxəsini xəstəxanaya apardım. Kiçicik bir kitab idi, həm də şerlərinin orijinalı deyildi, rus dilinə tərcüməsi idi. Amma bu balaca kitabça xəstə şairəyə ömrünün qürubunda nə qədər sevinc bəxş elədi. Gözümün qabağından heç vaxt çəkilməz – kitabı yastığının yanına qoymuşdu, gəlib-gedənlərə göstərirdi, təzə nüsxələr gətirdikcə xahiş edirdi ki, onun adından həkimlərə, tibb bacılarına yazaq. Özü taqətsiz idi, yaza bilmirdi, yalnız diktə elədiyi sözlərin altından qol çəkirdi. Elə təxminən o günlərdə əvvəlcə "Literaturnaya qazeta"da, sonra da respublika mətbuatında bir məlumat çıxdı: məşhur İtaliya bəstəkarı Franko Manino "Məhəbbət haqqında" kantata yazmışdır. Kantatanın mətni bir neçə sovet şairəsinin, o cümlədən Nigar Rəfibəylinin şerləridir. Anam qədər şöhrət həvəsindən uzaq adam tapmaq çətindi, amma bu məlumat onu uşaq kimi sevindirirdi. –O bəstəkara mənim adımdan bir təşəkkür məktubu yazın, – deyirdi. Xəstəlik onu gün-gündən saralıb-soldururdu, boğazından bir tikə çörək getmirdi, əriyib çöpə dönmüşdü. Ona bir qaşıq meyvə şirəsi içirtmək – qazancımız idi. Bir dəri qalmışdı, bir sümük, ancaq hələ də zarafat edirdi, –O italyana mənim şəklimi göndərin, cavanlıq şəklimi... Amma yox, lazım deyil, italyanlar çılğın olur, bir də görərsən durdu gəldi bura, məni bu halda gördü, sözlərimə musiqi yazdığına peşiman oldu. Susurdu, fikrə dalırdı, sonra birdən:
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|