Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
227 amma anamı yad adamların arasında dəfn olunmağa qoymayacam. Xahiş edirəm kimə lazımdırsa de ki, bu bütün ailəmizin fikridir. Vəfa: –Onda mən Kamran Mamedoviçlə danışıb sənə bir də zəng eləyərəm. Heç bir dəqiqə keçməmişdi ki, zəng elədi: –Yaxşı, – dedi, – istədiyiniz yerdə dəfn edin. Mən bu iki axırıncı zəng arasındakı vaxtı – bir dəqiqəni – ona görə xüsusi qeyd edirəm ki, Kamran Bağırov bu qərarı təkbaşına vermişdi, bu iki dəqiqə ərzində heç kəslə danışa, məsləhətləşə bilməzdi – H.Ə.Əliyev Bakıda yox idi. K.Bağırov rəsmi qərarı ləğv etmək məsuliyyətini öz üzərinə götürmüşdü və bunun altını məndən – "ictimai xadimdən" daha artıq o, – partiya işçisi çəkə bilərdi: Bu mərd hərəkəti də mən heç zaman unutmaram. Aktyor evində matəm mərasimi oldu. Bura mənim iş yerimdir – "Qobustan" redaksiyası burda yerləşir. Gündə keçdiyim foye qara geyinmişdi – bu mənim anamın matəmi idi. Salonun səhnəsi matəm əklilləri içində idi. Mən bu səhnədə onlarla yığıncaq açmışam, aparmışam, bağlamışam, bu səhnədə tamaşalarım, filmlərim göstərilib. İndi bu səhnədə matəm çiçəkləri içində anamın tabutu qoyulmuşdu, anamın qara çərçivəli şəkli asılmışdı. Matəm mitinqini Mirzə İbrahimov açdı. Şairlər, yazıçılar, aktrisalar çıxış etdi. Fikrət Qoca çıxışında: –Biz torpağınıq, – dedi, – amma torpaq heç kimin deyil. Bu gün bütün Azərbaycan torpağı Rəsul Rzanın qollarıyla açılıb Nigar xanımı qəbul edir. Yüz günün içində ikinci dəfə idi tabutun ağırlığını çiyinlərimdə hiss edirdim. Cənazəni Xaqani küçəsiylə aparırdıq – bu küçəyə ömrümün min bir xatirəsi bağlıdır. Gənclik
228 illərində bu küçəylə nişanlımı evlərinə ötürərdim, bu tində görüşünü gözləyərdim. Sonralar özümüz bu küçənin o başında ev aldıq – evimizdən atamgilə, qayınanamgilə, Yazıçılar İttifaqına, iş yerimə – "Qobustan"a bu küçəylə gəlib-gedərdim. Bu gün anamın son yolu həmin küçədən keçir. Bir neçə gündən sonra yenə bu küçəylə evə, işə gedib- gələcəm. Anamı Azərbaycan qəbirstanlığında, əzizlərinin yanında basdırdıq. Nənəsi Xədicə xanım, anası Cəvahir xanım, dayısı Fərrux Rəfibəyli, dayısının iki oğlu – düz əlli yaşı tamam olan gün vəfat etmiş cərrah Səlahəddin və 18 yaşında vərəmdən ölmüş tibb institutu tələbəsi Mirzə burda dəfn olunublar. Mirzənin başdaşı üstündə vaxtilə anamın yazdığı iki sətir həkk olunub:
Cənazəni qəbrə qoyanda bacılarım ora bir parça da atdılar – anam bu parçadan özünə paltar tikdirmək istəyirmiş. Təzə qəbrin başında, ayağında, böyründə ağaclar pıçıldaşırdılar. Bu ağacları anam özü əkdirib – anasının, nənəsinin məzarları yanında. Fidan lap yavaşdan mənə: –Nə yaxşı yerdir bura, – dedi, bilmirəm bunu qəsdən dedi, həssaslıqla mənim əzablarımı duyaraq anamı atamın yanında basdıra bilmədiyimdən nə qədər əlavə iztirab çəkdiyimi hiss etdiyindənmi dedi, ya doğrudan da, bu adi, sakit guşə anamın təbiətinə uyğun idi, ona yaraşan şairanə bir son mənzil idi? Bilmirəm, amma belə bir dəqiqəmdə Fidanın mənə dediyi bu sözlər üçün ona çox minnətdaram. *** Heç nə, heç bir şey, nə "qubernator qızının xofu", nə otuzuncu illərin ədəbi döyüşləri, nə 37-ci il, nə Moskvadakı təhsil illəri, nə müharibə, nə sonrakı dövrün ağlı-qaralı günləri – heç nə, heç bir şey Rəsul Rzayla Nigar Rəfibəylini bir-
229 birindən ayıra bilmədi. Həyat da ayıra bilmədi onları, ölüm də – Rəsul Nigarın əlacsız xəstəliyini, Nigar Rəsulun vəfatını bilmədi. Rəsul özü dünyada olmaya–olmaya Nigara ad günündə çiçəklər göndərdi, təltifatını təbrik etdi. Nigar artıq dünyadan köçmüş Rəsulun təzə şerlərini dinlədi, ona salam göndərdi, yasəmənlər göndərdi, onun "etinasızlığından" gileyləndi... Nə həyat, nə ölüm onları ayıra bilmədi. Onları ölümlərindən sonra ayırdılar.
anamın göynəkli bayatısı! "Mən bütöv bir yuvaydım, Yel vurdu paralandım. Mən səndən ayrılmazdım, Zülmnən aralandım". (Rəsul Rza)
...və mən heç nə edə bilmədim. Əlimdən heç nə gəlmədi. Bütün varlığımda sonsuz bir acizlik, köməksizlik hiss edirdim – yalnız ömürlərimizi deyil, ölümlərimizi belə tənzim edənlər qarşısında, torpağın üstündə kimin harda yaşamasını və torpağın altında kimin harada yatmasını həll edənlər qarşısında tam iqtidarsızlığımı dərk edirdim. Axı, biz kimsədən xahiş eləməmişdik ki, atamı birinci Fəxri xiyabanda dəfn etsinlər. Özü də bunu istəmirdi, ölülərin
230 dərəcələrə bölünməsi əleyhinə dönə-dönə demişdi də, yazmışdı da. Onlar nə birinci və beşinci xiyabanda, qoy lap ucqar, lap qərib bir yerdə, amma mütləq bir yerdə dəfn olunsaydılar, özlərinin də, necə deyərlər, ruhu xoş olardı, camaata da yaxşı təsir bağışlardı, ailə üzvləri də kiçik bir təsəlli tapardı. Onların birliyi axı, yalnız bir məişət faktı deyildi, Azərbaycan ruhunun, Azərbaycan mənəviyyatının, Azərbaycan ailəsinin, sədaqətin, etibarın, vəfanın poetik rəmzi idi. Bu rəmz hər hansı bir xalqın iftixar edə biləcəyi, öyünə biləcəyi bir rəmz idi. Amma mənəviyyat və rəmz bir yana dursun, Nigar Rəfibəylinin Rəsul Rzanın yanında dəfn olunmağa rəsmi imtiyazı da vardı. Bu günə qədər rəhmətə getmiş bir çox yazıçılar, şairlər və o cümlədən bütün Xalq şairləri və Xalq yazıçıları Birinci Fəxri xiyabanda dəfn edilib Bütün hamısı. Tək bir anamdan başqa. Niyə? Bu müəmmanın cavabı hələ də mənə açılmayıb. *** Çoxlu ailə fotolarımız var. Müxtəlif vaxtlarda hərdənbir onları nəzərdən keçirərdik və hamısını əzbərdən bilərdik. Amma həmin günlərdə nekroloq üçün, böyüdülmək üçün, matəm mərasimi üçun yenidən fotoları araşdıranda qəfilcən anamın 30-cu illərdə aid bir fotosunu – hansı möcüzəyləsə indiyəcən heç hansımızın görmədiyi bir şəklini tapdıq. Gənclik illərində çəkdirdiyi bu şəkildə bir məlahət, həzinlik, hüsn var. Necə olub ki, indiyəcən heç kim bu şəkli görməyib? Elə bil şəkil illər boyu özünü gizlədibmiş ki, anamı itirəndən sonra onun yeni bir surətini gözlərimiz qarşısında canlandırsın. Sonralar bu şəkli anama həsr olunmuş televiziya verilişində göstərdilər. Ölümündən sonra çıxan "Bir həzin axşamda duşsəm yadına" kitabına da həmin şəkli verdik. Yazı masamın üstündə atamın şəklinin yanında anamın da bu şəklini böyüdüb asmışam.
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|